Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 13]

[De atoombom die per ongeluk ontplofte - vervolg]

over de spraakmakende Russische duikboten voor de Zweedse kust. Volgens hem betrof het niet alleen Russische, maar ook Amerikaanse onderzeeërs die onttrokken aan het oog van de buitenwereld in een veldslag waren verwikkeld.

‘Zowel de Amerikanen als de Russen doen op militair gebied dingen waar hun eigen politici geen weet van hebben,’ licht Corbett de hypothese toe. ‘Ik ben ervan overtuigd dat de Amerikanen over ter wereld, ook in Nederland, gecompliceerde wapensystemen hebben geïnstalleerd waarover om redenen van staatsveiligheid slechts weinig mensen zijn geïnformeerd. De Europese politici weten van niets. Het zou onverantwoordelijk zijn om ze in te lichten. De Noorse diplomaat Arne Treholt spioneerde meer dan tien jaar voor de Russen en voor Irak. Hij heeft veel nucleaire geheimen aan de Sovjetunie overgedragen en werd daar onlangs voor veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf. Dat bewijst eens te meer hoe gevaarlijk het kan zijn gegevens van militair-strategisch belang aan meer dan twee, drie generaals aan de top bekend te maken.’ Anthony Corbett beroept zich op top secret bronnen als hij de situatie voor de Noorse kust schetst. Een high-tech arsenaal aan nucleaire en conventionele wapens ligt daar paraat voor een onmiddellijke confrontatie tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Unie der Socialistische Sovjetrepublieken. Zijn boek leert hoe een kleine onachtzaamheid een kernexplosie teweeg kan brengen. ‘Zowel de Russen als de Amerikanen zijn na de ramp zeer verontwaardigd. De Russen zeggen dat het een Amerikaanse bom was, de Amerikanen geven de Russen de schuld. De publieke opinie weet niet wie ze moet geloven. Slechts een paar mensen in de wereld zijn werkelijk op de hoogte, maar zij willen de verantwoordelijkheid voor de catastrofe niet toegeven. Met de Sovjetgeneraal die aan het einde van mijn boek bekent dat de kernbom van Russische en niet, zoals steeds was aangenomen, van Amerikaanse makelij was, loopt het slecht af. Ik denk dat het verhaal zeer realistisch is. Alles wat ik heb beschreven zou exact zo kunnen gebeuren. Over de controle op de zeer gecompliceerde wapensystemen moeten we ons geen enkele illusie maken.’

Een aantal wapens die Anthony Corbett in zijn thriller de revue laat passeren zijn, geeft hij toe, aan zijn fantasie ontsproten. ‘De belangrijkste wapens in iedere oorlog zijn natuurlijk de geheime wapens,’ zegt hij. ‘Alleen met die wapens valt een oorlog te winnen, want daar heeft de verraste vijand geen antwoord op. Stel je voor wat er gebeurd zou zijn als de V1- en V2-raketten van Hitler niet onderschept hadden kunnen worden; dan zou Duitsland hebben gezegevierd. Persoonlijk ben ik daarom van mening dat de kruisraketten niet gebruikt zullen worden. Een eventuele clash tussen de Sovjetunie en Amerika wordt beslecht met wapens waarvan niemand het bestaan vermoedt. We zullen nooit iets over deze geheime wapens te weten komen. Spionage wordt steeds belangrijker; Amerika had nooit eerder zoveel geheime agenten in dienst als nu. Noorwegen is vol spionnen van zowel Oost als West. Nu en dan wordt er eentje opgepakt, maar de besten zorgen er natuurlijk voor dat ze niet betrapt worden. Verder worden heel veel gevallen van spionage nooit publiekelijk bekend gemaakt. De veiligheidsdiensten stellen de spion voor de keus: óf dubbelspion worden óf een proces. Een Sovjetspion die wordt uitgeleverd aan Rusland weet dat hem in zijn vaderland op zijn minst verbanning naar Siberië te wachten staat, dus voor hem zal de verleiding groot zijn met de vijand samen te werken.’

Spionageschool

Een Russische agent die in Aan de poorten van de hel als zodanig ontmaskerd wordt ziet er uit als een geboren Noor. Hij spreekt de taal perfect, met een ‘licht Osloos accent’ nog wel en hij gedraagt zich als iemand die zijn hele leven in Noorwegen heeft gewoond. De man blijkt te zijn opgeleid in de spionageschool bij Prakhova in de Sovjetrepubliek Basjkir. Daar verdiepte hij zich vier jaar lang in de Noorse cultuur, leerde er de taal en woonde in een huis dat een perfecte kopie van een Noorse woning was. De spionageschool bij Prakhova is geen fiction, maar science, stipuleert Corbett. ‘Dat weet ik absoluut zeker,’ zegt hij beslist. ‘Ik neem aan dat er op die manier daar ook spionnen worden opgeleid met Nederland als toekomstige bestemming. Misschien dat de Amerikanen hetzelfde doen, maar ik denk dat de Russen er beter in zijn. Ze pakken het zeer slim aan. Spionage is misschien wel het belangrijkste onderdeel van het militaire bedrijf geworden, het is de enige manier om erachter te komen wat zich in het andere kamp afspeelt. Zoals uit het boek blijkt zijn de mensen die dit werk doen niet in politiek geïnteresseerd. Ze oefenen gewoon een vak uit. Ik kijk ook niet op spionnen neer. Ze doen hun werk zoals alle mensen dat doen. Het industriële leven is ook vol van spionnen. Het is niet juist om ze te omschrijven als buitengewoon heldhaftig of slim. Moderne spionage heeft weinig meer met romantiek te maken, het is vooral een kwestie van techniek geworden. In het noorden van Noorwegen werden onlangs twee Russische spionnen opgepakt die daar als computerexperts werkten. Ze beschikten over een uitstekend alibi: ze waren gevlucht uit Oost-Duitsland en een van hen was daarbij zelfs gewond geraakt. Dat ze in Noorwegen terecht kwamen is niet zo verwonderlijk, dat land verschaft erg veel politieke vluchtelingen onderdak. In mijn boek valt te lezen hoe een geluidsband met de stemmen van twee mannen die van spionage worden verdacht naar een laboratorium in Amerika wordt opgestuurd. Daar zijn ze in staat om vast te stellen of het werkelijk Oostduitsers zijn en zo niet, waar ze dan wél vandaan komen. In de Verenigde Staten bestaan inderdaad zulke laboratoria. In het geval dat ik beschrijf kon worden aangetoond dat ze niet uit de DDR, maar uit de Sovjetunie komen.’

In militaire vaktijdschriften werd de op ‘feiten’ gebaseerde thriller volgens Corbett zeer geprezen. Complimenten ontving de auteur ook voor de medische passages in zijn boek. Een hoogleraar, verbonden aan de universiteit van Oslo, voorzag hem van nuttige informatie over de gevolgen van nucleaire bestraling. In het boek wordt de uitvinding van het nieuwe geneesmiddel theriake minutieus beschreven: ‘een medicijn, samengesteld uit natuurlijke enzymen, dat gebruikt kan worden om de produktie van rode en witte bloedlichaampjes te stimuleren, als het beenmerg en lymfeklieren beschadigd zijn door drugs, medicamenten of radioactieve straling’. Het wondermiddel helpt tijdelijk, de patiënten knappen er een stuk van op, maar vinden uiteindelijk toch allemaal de dood. ‘Er is geen genezing mogelijk,’ zegt de schrijver ernstig. ‘Iemand die aan nucleaire straling wordt blootgesteld is gedoemd te sterven. Ook als hij niet bezwijkt aan de directe gevolgen van de straling, verliest hij het leven doordat hij niet immuun is. Bacteriën zullen hem vermoorden en daar valt met geen enkel medicijn iets tegen te doen.’

Nadat Anthony Corbett opnieuw heeft beklemtoond dal zijn boek ‘een waarschuwing aan de mensheid’ is antwoordt hij aarzelend op de vraag of hij de pacifistische beginselen huldigt. ‘I guess so,’ zegt hij. Haastig voegt hij er aan toe dat de Navo-partners de kruisraketten nochtans onverwijld een plaats op hun bodem dienen te geven, aangezien eenzijdige ontwapening...

‘U ziet, ik ben een realist,’ stelt de romancier vast.

■

Anthony Corbett, Aan de poorten van de hel. Uitgever: In den Toren, f 27,50