[Nummer 17 - 27 april 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Hugo Claus en Sylvia Kristel - was daar niet iets mee? Jawel, samen maakten ze een boek, dat in ‘een éénmalige editie van dertig genummerde en gesigneerde exemplaren’ verscheen bij de bibliofiele uitgeverij Ziggural. Handelsprijs van de bundel is achttienduizend frank, wat neerkomt op ruim twaalfhonderdvijftig gulden. Claus schreef de gedichtencyclus Halloween - aldus de toelichting achterin het boek - ‘op de nacht voor één november in Hollywood’. Kristel ‘maakte de tekeningen op 13 december 1984 te Antwerpen en kleurde ze in te Gent’. Elk bericht werd uit een andere letter gezet. Wie wil vaststellen of de publikaties van Ziggurat zoveel geld waard zijn, is 's avonds na zes uur van harte welkom in de Antwerpse Ballaerstraat, waar uitgeefster Marie-Claire Nuyens woont. Een bekende Vlaamse schrijver (‘vermeld mijn naam niet, ik ben alleen maar iemand die hier de telefoon opneemt’) noemt het ‘geen wonder’ dat Ziggurat tot dusver voornamelijk poëzie van Claus tot object van dure bibliofiele prachwerken maakte. ‘Hij staat op eenzame hoogte, hij heeft zijns gelijke in Vlaanderen niet. Binnenkort komen we met De dief van liefde, ook van Claus. Misschien gaan we ook iets van Komrij uitgeven.’ Er is een markt voor. ‘Het is strikt exclusief,’ zegt de stem. ‘We knippen geen stukje uit een krant van dertig jaar geleden om daar een boekje van te maken. Voorwaarde voor elke uitgave is dat de tekst niet eerder werd gepubliceerd. Er komt ook geen herdruk.’ Goedkoper is Claus in zijn poëtische visie op de naderende visite van Zijne Heiligheid de paus: ‘Hij knielt, hij kust de grond/en de aarde krimpt van schaamte.’ Een mapje met tien hekelverzen over de kerkvorst, met
aan de andere kant cartoons van de Vlaamse tekenaar Gal, werd uitgegeven door het café De gele limonade, De Ridderstraat 68, 9300 Aalst, België. De serie ansichtkaarten kost tien gulden. Hij staat er nog een beetje huiverig tegenover,’ schetst een medewerkster van uitgever Maarten Muntinga de houding van haar baas nadat deze besloot advertenties in zijn Rainbow-pockets op te nemen. Muntinga zelf is onbereikbaar voor commentaar wegens verblijf in het buitenland. De advertenties worden geworven door het Amsterdamse publiciteitsbureau Leestemaker & Huisman. Rainbow-pockets zijn goedkope herdrukken (f 9,90) van vrijwel uitsluitend door vrouwen geschreven romans die elders succesvol bleken: Het ritsloze nummer van Erica Jong bijvoorbeeld en Nostalgie is ook niet meer wat het geweest is van Simone Signoret. ‘Advertenties in boeken is nieuw in Nederland, daarom willen wij dat medium voor Nederland heel selectief en subtiel gaan hanteren. Biotex komt bijvoorbeeld niet in aanmerking,’ zegt Harry Huisman van het publiciteitsbureau. Begonnen wordt met twee advertentiepagina's per boek, ‘maar als het idee aanslaat zal dat aantal worden uitgebreid’.
Op zevenenzestigjarige leeftijd verrast Karel Appel met een tot dusver onbekend aspect van zijn kunstenaarschap: in november publiceert De Bezige Bij een dikke gedichtenbundel van de meester. Van Appel verscheen niet eerder poëzie in het Nederlands, wel in het Frans en Engels bij tekeningen in het in 1982 te Parijs verschenen Océan Blessé.
Het - op groot formaat uit te voeren - debuut bevat zestig gedichten uit de periode 1941 tot 1981 en komt De kleurige onbekende te heten.
Van bepaald dubieuze herkomst is de Nederlandse vertaling van een studie die de rechtse extremist Robert Faurisson Het dagboek van Anne Frank: een vervalsing noemde. De Anne Frank Stichting overwoog een aanklacht tegen de verspreiders in te dienen maar ziet daar vanaf uit vrees voor gratis publiciteit voor het lasterlijke werkje. Verantwoordelijk uitgever is volgens het colofon J. Colson uit het Vlaamse Dworp, maar die naam is ter plaatse onbekend. Directeur Hans Westra van de Anne Frank Stichting heeft het laten uitzoeken: ‘Op dat adres woont een scharrelaartje in porno, die met de uitgave niets te maken zegt te hebben.’ Een speurtocht naar de ware verantwoordelijken achter de publikatie leidde in de richting van het Vlaamse tijdschrift Taboe, dat gespecialiseerd is in het betwijfelen van de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog. Volgens Taboe zijn er helemaal geen zes miljoen joden omgekomen - zo'n soort blad dus. Uitgever van het obscure persorgaan is Anton de Grauwe te Destelbergen. Hij ontkent dat het gewraakte schotschrift voortkomt uit zijn gelederen: ‘We helpen het wel verspreiden, maar het is uitgegeven door een aantal mensen uit Brussel.’ Namen of telefoonnummers van die mensen kan hij niet geven. De Grauwe vernam overigens dat de distributie van de uitgave moeizaam verloopt. ‘Het probleem is niet dat boekhandelaren er principiële bezwaren tegen zouden hebben; ik heb het in diverse winkels in Antwerpen en Gent in de etalage zien liggen. De moeilijkheid is dat het boekje op de markt werd gebracht door mensen die niet bevoegd zijn als uitgever. Sommige boekhandelaren staan helemaal achter het boek, maar willen het toch niet in voorraad nemen. Ze doen uitsluitend zaken met erkende uitgevers, zeggen ze.’
Rik Blok exploiteerde gedurende tien jaar de kleine, linkse uitgeverij Futile te Rotterdam - totdat hij er ineens geen zin meer in had. ‘Hij was het gewoon zat, hij is min of meer het land uit gevlucht, kun je zeggen. Hij woont nu ergens in Zuid Frankrijk en heeft zich volledig uit het uitgeversbedrijf teruggetrokken,’ vertelt Cor Blok, broer van de voormalige uitgever. Als compagnon van de Rotterdamse offsetdrukkerij Blok & Flohr zet hij de produktie van boeken op bescheiden schaal voort. Het Surinaamse geschiedenisboek Van Priary tot Anton de Kom, geschreven door Sandew Hira, was oorspronkelijk een Futile-uitgave, maar beleefde onlangs een vierde druk bij Blok & Flohr. ‘Zelf zoeken wij het de laatste tijd steeds meer in de poëzie-hoek; daar blijkt een markt voor te bestaan die wij niet voor mogelijk hadden gehouden’, zegt Cor Blok. ‘Verbazingwekkend zo goed als dat loopt. Van Stralen vlechten van de zondagsdichter Ralf Koers moesten we heel snel een tweede druk laten maken, van de bundel Storm van Aad Eerland verkochten we in minder dan een jaar ruim vijfhonderd stuks. We zijn van plan om geleidelijk meer tijd en energie in het uitgeven van poëzie te steken, al blijft de drukkerij voor ons nummer één.’
Elsevier heeft vorig jaar ruim zeshonderdduizend onverkoopbare boeken vernietigd. ‘Als je niet van tijd tot tijd je magazijnen opruimt, blijf je met gigantische aantallen titels zitten waar geen belangstelling meer voor bestaat. Het alternatief is meestal De Slegte, maar dat wilden wij niet,’ legt Elsevier-uitgever Twan Akveld uit. ‘De ramsjmarkt is al zo groot, we vonden het verstandiger het verlies voor onze rekening te nemen. Het verlies zou namelijk groter zijn geweest als we die boeken voor een fooitje van de hand hadden gedaan. Te goedkope boeken bederven de markt.’ Titels van in de papiermolen verdwenen boeken kan Akveld niet noemen. ‘Dat zijn er vele honderden geweest. Het ging steeds om kleine aantallen: vijftig exemplaren van het ene boek, tachtig van het andere. De administratie is er ook blij mee dat de zaak nu is opgeruimd, ze worstelen er nu niet meer met kilometerslange computerlijsten.’
Gaat het eigenlijk wel goed met Elsevier? In zijn toelichting op het jaarverslag 1984 sprak P.J. Vinken, voorzitter van de raad van bestuur van Elsevier-NDU, dreigende taal. De publieksboeken vormen een ‘zwak punt’ van het concern. Na twee zwaar verliesgevende jaren werd vorig jaar quitte gespeeld. Een stimulans die de sector er weer bovenop moet helpen is een herziene druk van de Winkler Prins, waarmee Elsevier de enige is die op de ingestorte markt voor encyclopedieën met een nieuwe uitgave komt. Het Financieele Dagblad berichtte dat Elsevier-NDU van de publieksboeken afwil als de verkoop niet verbetert, en citeerde Vinken die zei dat hij ‘de gang van zaken nog even wil aankijken.’ Er circuleren al langer geruchten over reorganisatie bij het Elsevier-concern. Akveld is weinig onder de indruk van de alarmerende taal van zijn hoogste chef: ‘Ik denk dat meneer Vinken een keer streng wilde zijn, maar volgens mij valt het wel mee.’ Th.J. van der Raadt, secretaris van de raad van bestuur van Elsevier-NDU merkt sussend op dat het ‘structureel slecht gaat met de hele boekenmarkt, maar desondanks zijn er verdraaid goede kansen om een redelijk resultaat te bereiken. Na drie magere jaren wordt er nu hard gewerkt om er verbetering in te krijgen.
Auteursrechtelijk beschermd