Michel Foucault
Vervolg van pagina 6
lustvijandiger dan de Grieken. Hoezeer hun seksuele ethiek werd beheerst door het utiliteitsbeginsel blijkt uit de zowel voorbeeldige als uitputtende analyse van de Droomuitleg van Artemidorus (tweede eeuw na Christus), waarmee Foucault De zorg voor zichzelf begint. Artemidorus' uitleg was bedoeld als een soort praktische handleiding voor verantwoordelijke mannen. Omdat dromen werden beschouwd als voortekenen konden die mannen met de duiding ervan, die telkens neerkomt op een eenvoudige analogieredenering, hun voordeel doen. Zo leerden zij dat ze de omgang met prostituées moesten vermijden, de zaadverspilling duidde op verlies van bezit of gezondheid, mogelijk zelfs de dood. En ook dat zij ervoor moesten zorgen altijd de actieve, penetrerende partij te zijn - passiviteit en onder liggen verwezen naar een omkering van de bestaande sociale hiërarchie. Ofschoon er bij Artemidorus nog sprake is van allerlei buitenechtelijke verhoudingen, doen andere bronnen vermoeden dat de Romeinse huwelijksethiek al veel weg had van de eisen die de Kerk later zou stellen aan een goed christelijk gezin: geen geslachtsgemeenschap buiten het huwelijk, seksuele omgang uitsluitend gericht op voortplanting, radicale beperking van het genot. Aan het boek waarin die eisen zouden worden uitgewerkt is Foucault, zoals gezegd, niet meer toegekomen.
Als genealogie van een op soberheid en sociaal nut gebaseerde seksuele moraal is de Geschiedenis van de seksualiteit een uitermate boeiende, bij vlagen zelfs briljante studie. Alleen lag daar, als ik me goed herinner, nooit de hevigste interesse van het moderne verlichte denken. Of deze boeken, zoals toch de bedoeling was, veel bijdragen aan een scherpere kijk op de huidige situatie, betwijfel ik. Eerder dan een klinische bewondering voor de verhardende effecten van de macht is daarvoor afkeer vereist van de troosteloze ellende die ze aanricht.
■
Michel Foucaults door de SUN uitgegeven Geschiedenis van de seksualiteit bestaat uit:
| 1. | De wil tot weten, f 24,50 |
| 2. | Het gebruik van de lust, f 34,50 |
| 3. | De zorg voor zichzelf, f 34,50 |
Van Michel Foucault is verder in het Nederlands verkrijgbaar:
| Geschiedenis van de waanzin, f 43,65 |
| Nietzsche als genealoog, f 9,50 |
| De orde van het vertoog, f 17,65 |
| De woorden en de dingen, f 25,50 |
| In oktober verschijnt bij de SUN: |
| De geboorte van de kliniek, een archeologie van de medische blik |
Auteursrechtelijk beschermd