Indonesië en de Nederlanders
Vervolg van pagina 6
ten meer over heeft, is hij weggezakt in de banaliteit. De diplomaat F. Springer (Zaken Overzee, Bougainville) is zo'n schrijver. De ambtenaar A. Alberts is natuurlijk een prachtig voorbeeld. (Maar geel en glanzend blijft het goud), de leraar Henk Romijn Meijer is mooi met zijn schoolklassen (Onder schoolkinderen) en ook de planter uit Indonesië M. Jacob (pseudoniem van Jacob Vredenbregt, nu ontwikkelingsexpert in Jakarta) heeft de goede toon. Aan het einde van de middag speelt zich af op rubberplantages waar Nederlanders na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1950 nog even de baas mogen spelen. Dat doen ze niet goed. De meesten althans niet. Ze nemen nog altijd het nationalisme niet serieus en de opkomende vakbonden evenmin. Dat maakte ze kwetsbaar - de rivaliserende Indonesische vakbonden bestoken elkaar, maar treffen daarmee de Hollanders extra diep als ze ze in de chaos meevoeren. Mooie planterstypes heeft M. Jacob neergezet, en een prachtig stierengevecht tussen de rivaliserende Indonesische facties met ieder hun eigen leider en dus hun eigen stier. Ontroerend is het portret van de planter Van Wuftelen, die in het geheim tijdens de politionele acties al de kant van Indonesië koos en voor zijn oprechtheid in zaken wordt beloond met overplaatsing die voor hem gelijk is aan de dood.
Er kleeft één bezwaar aan het boek: het is te dun. Zoals zoveel literatuur (en dit boek is letterkunde, alhoewel het documentair ook heel interessant is) die in de laatste jaren verschijnt, blijft het steken in de novelle. Een dikke roman, met een begin en een einde, een uitgesponnen intrige, zo'n boek waar je niet in een avond, maar pas na dagen of weken doorheen bent - waar blijven die boeken?
Nog een boek over 1945-1950: Uitgerekend van C. van Heekeren. Ook hier een roman, over een uitgekookte Nederlandse vrouw die in Indië al niet wil deugen en in het Jappenkamp niet erg deugt en na de oorlog, als ze teruggaat naar Indonesië, wederom niet deugt. Ze trouwt voortdurend met de verkeerde mannen, maar uit berekening. Ze is slecht voor haar kinderen, beroerd voor de bedienden en zeer op de centen. Ze is uitgerekend, maar komt ten val, onbetreurd door de auteur die haar door de nationalisten in opstandig Indië van de politionele acties (1945-1950) de dood in laat zenden. Er is, helaas, iets mis met dit boek. Er is, erger nog, iets mis met de auteur Van Heekeren, voor wie ik sympathie en achting koester, en van wie ik het dus zo betreur dat hij een ongelukkige hand van redigeren heeft. Een roman als Uitgerekend had op zijn allerminst een keer ‘door de machine gehaald moeten worden’, zoals de uitdrukking luidt.
Hetzelfde geldt, jammer genoeg, ook voor een ander boek van Van Heekeren dat vorig jaar verscheen: Batavia seint. Wat seint Batavia? Iets dat de lezer niet verwacht: Batavia seint dat alle Duitsers die in Indonesië wonen na de bezetting van Nederland door Duitsland opgepakt en in kampen gestopt moeten worden. Mensonwaardige taferelen zijn dat geweest, Nederlanders die zich schandelijk gedroegen, oude Duitse mannen die jaren als zendeling hadden gewerkt en nu als zogenaamde nazi werden opgesloten, een joodse jongen die door Nederlanders wordt neergeschoten, arme kerel met zijn Duitse paspoort. Al die smerige ellende culmineert in de ondergang van de Van Imhoff, het schip waarop de Duitse geïnterneerden ten slotte werden vervoerd, dat door een bom wordt getroffen, door de Nederlandse bemanning wordt verlaten waarna de Duitse opgesloten gevangenen verzuipen. Walter Spies, de begaafde en beminnelijke Duitse schilder van Bali, kwam, onder vele anderen, om.
Het noodlot van Van Heekerens schrijverschap wil dat hij alles wat hij te weten is gekomen over die periode en over de Van Imhoff over ons heen kiepert in ongestileerde vorm. Hij heeft gelijk, maar hij voert het ons bij stukjes en beetjes. Waarom redigeren Nederlandse uitgevers in vredesnaam de boeken van hun auteurs niet? Uitgeven is toch een vak? Van Heekeren is behalve niet geredigeerd nu ook ingehaald door dr. L. de Jong die in deel 11a van zijn Tweede Wereldoorlog-geschiedenis de Van Imhoff opnieuw laat zinken, nu alleen hechter en bevattelijker geschreven.
■
Auteursrechtelijk beschermd