Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

[p. 26]

Debuut met averechtse ironie
Leven zonder bindende gedachten

De bescheurkalender 1985 door Van Kooten-De Bie Uitgever: De Harmonie, 365 p., f17,90
Willem Jan Otten

Het romandebuut van Van Kooten-De Bie is op een wel heel ongelukkig tijdstip verschenen. Gevreesd moet worden dat dit vaardig geschreven, doordacht gecomponeerde boek niet of nauwelijks wordt besproken.

Zelf ben ik geen liefhebber van wat wel ‘ander proza’ wordt genoemd. Ik had dan ook in het begin wat moeite met de opzet van deze tekst: korte, aforistische bespiegelingen op de rechterpagina (die bovendien overdwars is bedrukt, waardoor men het hoofd in een scherpe hoek naar links moet buigen); en wat langere, dikwijls episodische schetsen op de linkerpagina (ook overdwars bedrukt).

Van Kooten-De Bie laat zich op de rechterpagina's kennen als een scherp observatrice van de tijdgeest. Ofschoon er geen sprake is van personages in de conventionele betekenis, wordt een belangrijke plaats ingeruimd voor het echtpaar Giep en Claar, over wie wij stukje bij beetje worden geïnformeerd. De scherfachtige, kaleidoscopische opzet van het rechtergedeelte voorkomt dat men zich te zeer met hen identificeert - het is alsof de schrijfster wil zeggen: de samenleving ontbeert een bindend idee; wat wij ‘karakter’ noemen is de niet opgetelde som van flarden; mensen komen maar mondjesmaat op ons af. Hoe dan ook: de hoofdlijn van de wederwaardigheden van Giep en Claar wordt doorsneden door notities van psychologische en filosofische aard.

Denkende machine

Men kan enkele stabielen onderkennen in dit struikgewas van varianten. Eén van de meest in het oog lopende is de microtechniek, of beter: de angst voor de denkende machine. Wanneer ergens wordt gezegd: ‘Behalve boos, verdrietig en blij,/ kan dit computermodel nu ook/verrassend echt geil worden’, dan weten we al enige tijd van Claar dat zij Giep wel zou willen vermoorden (‘Claar gooit zes lege jeneverflessen/ in de glasbak en denkt: kon ik Giep zelf maar/ door dat gat proppen’). Beide fragmenten gaan - voor de goede verstaander - een verbinding met elkaar aan: Claar is zó teleurgesteld in Giep dat zij droomt van de chipgestuurde minnaar.

Zo gelezen laat de eersteling van Van Kooten-De Bie zich naderen als een oefe-

[Vervolg op pagina 27]