Vrij Nederland. Boekenbijlage 1982

[p. 2]

[Nummer 1 - 30 januari 1982]

Grote neuzen en ander nieuws

Tintenfass

De Duitse tekenaar Loriot voegt van tijd tot tijd een tekening toe aan zijn serie over Grote Duitsers. Ze duiken onder meer op in het onovertrefbare tijdschrift Tintenfass van de Zwitserse uitgeverij Diogenes. Het grote van deze Duitsers laat Loriot vooral uitkomen door het aanbrengen van wat accenten, in het bijzonder van de neus. Hoe miniscuul die in werkelijkheid ook is, Loriot transformeert hem tot buitengewone proporties, zodat al deze grote Duitsers afkomstig lijken te zijn uit het circus. Tintenfass is een onregelmatig verschijnend tijdschrift onder redactie van Gerd Haffmans. Het buitengewone er aan is dat Haffmans blijkbaar uitgaat van de gedachte dat, als men een aardig tijdschrift wil maken, daarvoor gebruik moet kunnen maken van teksten uit alle tijden. Dus vindt men Philip Roth naast Gustave Flaubert, Tomi Ungerer naast Gustave Doré, Anton Tjechov naast Bertolt Brecht. Haffmans is in een bevoorrechte positie omdat hij gebruik kan maken van de boeken die Diogenes uitgeeft. Daardoor is het een buitengewoon onderhoudend en geestig tijdschrift waarin proza van Nietzsche, Alfred Andersch, Fritz Mauthner en vele anderen wordt afgewisseld met het werk van de beste tekenaars: Ungerer, Doré, Paul Flora, Saul Steinberg, Edward Koren, Luis Murschetz. In het onlangs verschenen nummer 4 komen zij allemaal voor. Daarin staat ook een bijdrage van Eckhard Henschied getiteld Kritische-Theorie-Anekdoten, waarin Theodor Adorno, Herbert Marcuse, Walter Benjamin en Max Horkheimer optreden. De anekdoten maken een apocriefe indruk, maar het is niet duidelijk of dat voor honderd procent is. De tekening van de bronstige schrijver op het omslag van deze Boekenbijlage is van Tomi Ungerer en afkomstig uit Tintenfass. (Het wordt geimporteerd door Nilsson & Lamm en kost f 14,10)

Arthur Schopenhauer

Venster

De redactionele inleiding van het eerste nummer van het nieuwe literaire tijdschrift Venster heeft veel weg van een bloemlezing uit redactionele inleidingen van alle nieuwe literaire tijdschriften die in de twintigste eeuw in Nederland zijn verschenen. ‘Jong talent’, ‘veelzijdig’, ‘wij oordelen niet maatschappelijk, maar literair’, ‘door het venster van het literaire het kloppend hart van de mens zien’. Een oud appeltje in een nieuw mandje. De praktijk is altijd anders, dat blijkt uit een aantal bijdragen in dit eerste nummer. Interessant, maar wat conventioneel geschreven is het essay van Frits Vaandrager over Bloemen in het werk van Marcel Proust. Ook: de aandacht voor de vergeten Dadaist Walter Serner; en het essay van Peter Bruynings Ingenhoes over de invloed van Wittgenstein of W.F. Hermans. Het proza van Victor de Lange en Louis Bastion is van het type ‘ik zuchtte kreunend’, maar dat van Wouter Konings, Blessuretijd, valt op door de afgemeten zinnen en de nuchtere toon. Venster staat onder redactie van Roland Asberg, Jérôme Gommers, Peter de Knegt en Arjan Loeffen, vier studenten in Leiden. (Duizenddraadsteeg 3, 2312 VT Leiden.)

Rampendans

‘De Ramschj-vloer dreunt aan alle kanten/
Een troepje uitgevers-giganten/
Danst met de tutu's op de popo's
De Rampen-dans van Berlioz.’

Bovenstaand versje is een enigszins frivool verslag van de stemming die in wat heet ‘het boekenvak’, heerst. Men bespeurt daar, als overal, een terugslag. Elsevier krimpt in, De Bezige Bij brengt het aantal titels voor 1982 drastisch terug. De kleine uitgeverijen redden het soms niet. Thomas Rap, Corrie Zeelen en Lotus verdwijnen. En in nummer 50 van Boekblad staat onder het kopje Prijsopheffingen een weinig opwekkend lijstje met titels waarvan de prijs dus opgeheven wordt, een uitdrukking voor het feit dat die boeken in de ramschj gaan. Het gaat bij Bert Bakker bij voorbeeld om alle dagboeken van Anaïs Nin, waarover bij verschijnen de kritiek zich toch lovend uitsprak. De Leidse uitgever Brill heft de prijs op van twaalf boeken over locomotieven, metro's, paardentrams en andere vervoermiddelen. Bij Querido verdwijnt onder andere Bernlefs De man in het midden, acht boeken van Herman de Man en de bundel essays Acht over Gorter. En ook De Arbeiderspers ruimt flink op: Het volle literaire leven van Jan Brokken; De veren van de haan van Conrad Detrez; Handke's Horror; een boek van Hesse en een van Hamsun, auteurs die het toch jaren moesten kunnen uithouden; William Kuik, Paul Léautaud, Piet Paaltjes, Karin Struck, Paul Theroux, Phyllis Chesler, André Glucksmann en Henry Bernard Levy en zelfs Sartre's Revolutie en literatuur worden van hun prijs ontheven.