Vormen. Jaargang 3

[p. 26]

Kleine tribune
Kantteekeningen bij een bloemlezing

Na het ‘Poëtisch Bericht’ uitgezonden door de Tijdstroom (1933) en de ‘Nieuwere Klanken’ (1936) door Rob. Franquinet geregistreerd, brengt het Februarinr. van ‘Dietsche Warande en Belfort’, de derde omvangrijke bloemlezing uit de jongere Vlaamsche poëzie, onder den titel ‘De jongste Generaties in Vlaanderen’ samengesteld en ingeleid door Marnix Gijsen.

Men heeft de gewoonte aangenomen de bloemlezingen te beschouwen als een noodzakelijk kwaad. De ervaring leert ons dat een goede bloemlezing bijna onontbeerlijk is om een nieuwe poëzie tot haar tijdgenooten te brengen, hoe voorloopig het karakter van een keuze uit het werk van een nog niet afgesloten periode ook moge wezen. Men zal b.v. in dezen de rol van Dirk Coster's ‘Nieuwe Geluiden’ niet licht onderschatten.

Een dergelijke bloemlezing vereischt echter van den samensteller en inleider, benevens het onontbeerlijke begrijpen, een minimum van waardeering. De korte inleiding van Marnix Gijsen tot zijn bloemlezing, getuigt meer van een verveelde onverschilligheid dan van eenige waardeering. Zijn spitsvondige splitsing van het begrip waardeering in een humane en een aesthetische maakt hier niets goed.

Het is best mogelijk dat Marnix Gijsen niets voelt voor de jongere poëzie; het zal bij niemand opkomen hem dit ten kwade te duiden. De te bundelen poëzie zelf kan in gebreke zijn, doch dan is een bloemlezing niet te verantwoorden, tenzij op gronden waar een zeker cynisme niet vreemd aan is of een concessie waar niemand wat aan heeft, - ofwel is deze poëzie waardevol (en dit omvat toch wel wat meer dan het prettig onderhoudende feit dat zij zou zijn ‘vol tegenspraak en vol nuances’) en in dit geval verdient ze vanwege den inleider warme waardeering waar zij recht op heeft.

M.G. begint zijn taak met te verklaren dat hij ze

[p. 27]

‘zonder veel enthoesiasme’ aanvaardt. Zijn inleiding is dan ook, ondanks de goedkoope geestigheid van den titel, een slaapwekkend stukje strafwerk geworden.

Waar hij de nieuwe oriënteering der jongere poëzie wil aanwijzen, schrijft hij dat ‘de jongere dichters willen opruimen met wat de schrijvers der Ruimte-generatie het natuurlijkst uit het hart kwam. Zij wenschen bevrijd te blijven van onze onrust en onze opstandigheid. Zij wenschen het domein der poëzie niet te zien afvreten door politiek en sociologie.’ Maar hij vergeet te omschrijven wàt de jongeren in de plaats stelden van het verworpene. En aan onze afwijzende houding ten overstaan van politiek en sociologie wordt een braaf-burgerlijk tintje gegeven door ons den wensch toe te dichten bevrijd te willen blijven van onrust en opstandigheid. Wat volstrekt onjuist is: er zijn in zijn bloemlezing zelf wel voorbeelden te vinden waarin de innerlijke bewogenheid uit de onrust van geest of gemoed ontstaat.

M.G. bekent graag dat een groot deel van wat de jongere poëzie zegt hem onberoerd laat, hem persoonlijk niet raakt. Dit maakt hem als inleider tot die poëzie ongeschikt en het voordeel van het recul dat hij heeft, is hem derhalve van zeer gering nut.

Wij begrijpen best dat het hem aan humane waardeering voor ons werk mangelt. De kloof die zijn generatie van de onze scheidt is dieper dan men doorgaans vermoedt. Onze reaktie tegen het humanitair expressionisme werd reeds dikwijls genoeg omschreven dan dat ik het hier nog eens zou doen.

De samensteller heeft al te veel geofferd aan het eclectisme; een bloemlezing wordt toch niet enkel belangrijk en waardevol door de veelheid der aangeboden aspecten. Een humane onverschilligheid voor het wat van de nieuwere poëzie moest onvermijdelijk op een eclectisme uitloopen, dat, zonder selectie of voorkeur, zonder een belangstellend onderzoek naar den rijkdom of de steriliteit der bronaders, zich enkel kan vermaken in tegenspraken en nuances. Vandaar de concessie aan den werkelijk overstelpenden vloed van berijmde literatuur.

Wanneer men de aesthetische appreciatie, waarop

[p. 28]

M.G. zich in zijn inleiding beroept, tot maatstaf neemt, blijkt de concessie bovenmate ruim. Nagenoeg de helft van de hier opgenomen gedichten ware best achterwege gebleven en meteen zou de ‘grijze voornaamheid’ niet langer meer een hoofdkenmerk blijken te zijn. Nagenoeg de helft van zijn bloemlezing is door de slaplendigheid der verzen, door de ontstentenis van een wetmatig rhythme dat de eigen wetmatigheid van het lyrisch gegeven moet gestalte verleenen, in tegenspraak met zijn bewering dat de jongere dichters een opvallende zorg aan den vorm zouden besteden, als men ten minste met vorm wat meer bedoelt dan het angstvallig prosodisch lijmen en vijlen.

M.G. had beter gedaan zijn aesthetische appreciatie (aan wier degelijkheid ik niet twijfel) te schenken aan wat hij zijn waardeering ten volle waard acht. Aan den grond van deze kwestie ligt niet een gebrek aan bevoegdheid, maar wel een houding die alles behalve gracieus is.

RENE VERBEECK