Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

Urmond.

Berg aan de Maas.

e. De r.k. kerk (H. Michaël) is door verbouwingen bijna geheel vernieuwd. Oud (middeleeuwsch?) zijn nog het benedendeel van het 5/8-gesloten koor, van keien en thans met baksteen bekleed, en, eveneens niet meer zichtbaar, een gering deel beneden aan den vierkanten westtoren. De oriëntatie wijkt eenigsins af naar het Z. De kerk bezit:

Hoogaltaar (midden-XVIII; veranderd), met aderanten

[p. 474]

op voluutconsoles; overblijfselen van een klein altaar (midden-XVIII).

Eenvoudige kerkbanken (XIX a).

Houten beelden: H. Michaël (XVIII a); Christus Salvator (XVIII); kleine Calvarie (XVIII).

Kristalkroon (XIX A) met kopergarnituur.

Zilveren borstkruisje (XVIII).

Drie paar gegoten koperen drievoetkandelaars (XVII B); drie paar gedreven kandelaars (XVIII).

Koorkap (XIX A); driestel van gebloemde zijde en een dergelijk velum, kazuifel, bursa (alle XVIII?).

Eenvoudige staande klok (1796).

Twee klokken, in 1839 gegoten door A. en C. Gaulard, vader en zoon.

Op het kerkhof: steenen grafkruisen van 1737, 1759 en 1783.

g 1-4. Dorpswoningen, volgens gevelsteenen dagteekenende van 1660, 1716, 1771, 1801.

Urmond.

e 1. De r.k. kerk (H. Martinus), van baksteen opgetrokken (1793), bestaat uit een enkelvoudig, langwerpig schip, een smaller 5/8-gesloten koor, beide met vlakke gestucadoorde zoldering; vooraan, een geheel vierkanten toren, tevens portaal, met hardsteenen ingang (1812), met rechts een doopkapel, links een bergplaats; achter het koor een sacristie; eenvoudige orgelgalerij; leien dak; op den toren een vierkante klokvormige helm met spitsje. Schilderachtig gelegen op het hooge, ommuurde kerkhof. De kerk bezit:

Hardsteenen doopvont (XV) met vier koppen; tronk en voet ontbreken; koperen deksel (XVII).

Houten beelden: Calvariegroep (XV B); H. Anna-trits (XV; zwaar beschadigd, het Kind ontbreekt); H. Martinus

[p. 475]

te paard (XVI; verminkt); H. Nicolaas (XVIII); vrouwelijke heilige (XVI?; beschadigd); Madonna (XVIII A).

Zilverwerk: miskelk Lodewijk XV; dubbel H. Oliebusje (1648); enkelvoudig H. Oliebusje (1648) met gothiseerend dakvormig deksel.

Drie paar gegoten koperen drievoetkandelaars met getorsten baluster (XVII B); één paar dito geprofileerde (XVII B); koperen waschbakje met spiegelblad (XVII).

Twee tinnen collecteschalen (XVII?, één met wapen).

Twee klokken, waarvan één gegoten in 1494 en één in 1506.

Op het kerkhof: grafkruisen van 1632 en 1637(?).

2. De ned. herv. kerk is een eenbeukig, halfrondgesloten baksteenen gebouw (1685) met topgevel en een leien dak; rondboogvensters; de muren uitwendig versierd met Ionische pilasters, waarop een doorloopend (geschonden) hoofdgestel; het fries boven de pilasters gebombeerd. Ingang ter zijde, door een hardsteenen rondboogdeur met het jaartal 1685. De wanden thans gewit, de eindgevel gecement. Schilderachtig zeshoekig noktorentje met klokvormigen helm en spits met haan. De kerk bezit:

Kerkbank (1683).

Hardsteenen grafsteen van Johannes Bussy (1694).

Zilveren Avondmaalsbeker (1732); tinnen schenkkan (XVII d).

3. De kapel van O.L. Vrouw is een open achthoekig bedehuisje (XVIII?) van baksteen; flauw kloosterkoepelgewelf; nieuw dak met versmalde spits. Uitwendig in de zijvlakken zeven nisjes (voorheen met voorstellingen van de zeven smarten); vooraan twee pijlers met overblijfselen van een houten portaaldak.

4. In een wegkapelletje: een klein Kruisbeeld (± 1700).

f. Het z.g. schippershuis (XVII), volgens overlevering gesticht voor ouden van dagen, de zijgevels met mergellagen versierd, heeft aan de straatzijde een (thans vier vensters)

[p. 476]

breeden, twee verdiepingen hoogen baksteenen en natuursteenen voorgevel (ankerjaartal: 1.17) met Renaissance top (XVII B), die zelf één zolder- en één vlieringverdieping hoog is en versierd met lijsten met triglyphen-friezetn, omblokte raampjes en deels voluutvormige, deels gezwenkte zijkanten; in de beide benedenverdiepingen van den voorgevel zijn de oude vensters vervangen door met hardsteen omraamde toogvensters (XVIII). In een aansluitend zijstuk van den voorgevel is ingezet een steenen bovendorpel (1570) met fronton, waarin een voorstelling van den H. Geest als duif. De gevel verkeert in vervallen toestand. Inwendig: schoorsteen met tegeltjes (± 1700).

g 1. Huis (XVIII d), thans deel uitmakende van het klooster der Paters Conventueelen, met drie verdiepingen hoogen, vijf vensters breeden baksteenen gevel; hardsteenen vensteromramingen, geblokte muurkanten, plint, kroonlijst, mansardedak. Inwendig: marmeren schoorsteenmantels Lodewijk XVI; betegelingen; gestucadoorde zolderingen met lijstwerk; eiken trap.

2-9. Woningen: A26, ankerjaartal 1745; A,31, deur met koperen knop en sleutelplaat (XVIII); A32, boerderij met versiering van mergellagen (XVII); A 78, sluitsteen met 1790; A 79, ankerjaartal 1758; A 93, ankerjaartal 1770; A 96, ankerjaartal 1770; A 102, gevelsteen met 1784.

10. standaardmolen (1803).