Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

St. Odiliënberg.

a. In deze gemeente werden gepolijste steenen werktuigen en een bronzen bijl gevonden; in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden worden bewaard een gepolijste steenen bijl, aardewerk van een Romeinsche begraafplaats afkomstig, en Frankisch aardewerk.

Fragmenten van steenen met Romeinsche opschriften bij de R.K. parochiekerk.

Leerop.

g 1. hoeve steenhuis, met hardsteenen poortje (1762).

2. hoeve jongenhof, met vierkanten poorttoren onder tentdak met koepelspitsje; ankerjaartal 1691.

[p. 356]

St. Odiliënberg.

e 1. De r.k. kerk (H.H. Wiro, Plechelmus en Otgerus, vóór 1686: H. Petrus), VIII a, met een missiehuis, door de tegenwoordige kerkpatroons aangelegd ter vervanging van een Romeinsch (tempel-?) gebouw, meermalen verwoest (o.a. XIV, 1614) en herbouwd of hersteld (XV B, 1686), XIX c weinig meer dan een bruikbaar gemaakte bouwval, is 1880-1883 bij nagenoeg algeheele vernieuwing gerestaureerd door J. Kayser. Oriëntatie vrijwel normaal; de oude gedeelten gebouwd van zandsteen, keien, tufsteen en waarschijnlijk ook eenige Kunrader steen, het vernieuwde en nieuwe van Kunrader steen. De kerk bestaat uit:

a. een vlak gedekt basilicaal schip (XI of XII) van vijf traveeën op rechthoekige, door rondbogen verbonden pijlers, de twee westelijke traveeën geheel vernieuwd en met een nieuw ontworpen westgevel afgesloten; geheel vernieuwde zijbeuken; het middenschip verlicht door kleine rondboogvensters, de boogfriezen daarboven nieuw.

b. een vlak gedekt dwarspand (XI of XII) van drie vierkante, door gordelbogen gescheiden traveeën, de noordelijke oud, maar met nieuwen topgevel, de zuidelijke geheel nieuw, beide met een oostelijke (geheel vernieuwde) vierkante kapel met halfronde absis; de eindmuren met lisenen en twee smalle rondboogvensters.

c. een vierkant met tongewelf overdekt, nog grootendeels oud koor (tegen 1200?) met half achthoekig polygoon, overkluisd met kloosterkappen; tusschen het koor en de kapellen twee geheel vierkante kleine torens (tegen 1200?; de zuidelijke bijna geheel nieuw opgetrokken), beneden geheel effen, boven den kerkdakrand nog drie geledingen opgaande met lisenen, boogfriezen en een galmgat met zuiltje; vierkante houten spitsen.

Het koor en de kruising hebben een verhoogden vloer,

[p. 357]

die in de kruising thans aan de zijkanten is afgesloten door een gesmeed ijzeren leuning, en aan de westzijde in het midden door een (nieuw) altaar, geplaatst over een van gietmetselwerk vervaardigde confessio (XI?), aan weerszijden waarvan een trapje en links en rechts een ambo, op oude fundamenten en naar eenige gevonden overblijfselen weer samengesteld. De kerk bezit:

Hardsteenen romaansche doopvont (XII). Uitgekraagd zandsteenen wijwatervat (XVII?). Twee groefsteenen piscina-zuiltjes (XI of XII; gerestaureerd).

Resten van twee natuursteenen ambonen (XI of XII).

Verzilverd bronzen Kruisbeeldje (XI of XII); H. Annatrits (XVI a) in terracotta. Houten beelden: Madonna (± 1200); Kruisbeeld (XVII of XVIII); Pietà (XVI?); H. Odilia (± 1700, beschadigd); twee adoranten (XVIII); H. Otgerus (midden-XVIII).

Zilverwerk: monstrans (XIX A), miskelk (1691), dito (XIX A?); kleinen reliekhouder in monstransvorm (XIX A); kusreliekhouder (± 1800), H. Oliebusje (XV), dito stel (1706); schaaltje (± 1800). Drie staf-topstukken (± 1800). Wierookvat met scheepje (1838).

Koperen kandelaars: kleinen kroesblaker (XVII a); twee paar gegoten drievoets (XVII B); een paar gegoten geprofileerde (XVIII B). Koperen waschbakje in schelpvorm en met dolfijnen (± 1700). Vier paar (?) houten drievoetkandelaars (XVIII, beschadigd).

Koorkap (XVIII). Fluweelen boekband met zilverbeslag (XVIII d).

Offertronk (1714). Leuningstoel (XVII).

Klok (XV), gegoten door meester Corsten.

Bij de restauratie gevonden zandsteenen relieffiguren (XII) van den H. Johannes en den H. Jacobus bevinden zich thans in het Rijksmuseum te Amsterdam (copieën thans op onwaarschijnlijke manier aan het retabel van het altaar boven de confessio te pas gebracht).

[p. 358]

Op het kerkhof tegen de kerk epitaaf van eenige pastoors (XVIII B).

Grafkruisen van 1626 en 1631.

In den tuin der pastorie een grafsteen (1602).

Thans als versieringen aan het kerkterras: twee gothische kapiteelen van half zeshoekige muurkolonnetten.

2. De vroegere kapel (O.L. Vrouw), met de toenmalige St. Petruskerk (zie e 1) gesticht (VIII a), evenals deze verwoest en herbouwd, thans patronaatslokaal, is een nagenoeg normaal georiënteerd, rechthoekig gebouw met vóór en achter een eenvoudigen topgevel, waarvan het benedendeel van den noordmuur een reeks van drie (thans dichtgemetselde) pijlerarcaden (VIII? XI?) bevat, aanduidende dat het bouwwerk het overblijfsel is van een meerbeukig kerkje. De pijlers gebouwd van keien met dagkanten van Kunrader steen, de rondbogen op uitgekraagde aanzetten ook van Kunrader steen. In het muurwerk hierboven, evenals de eindmuren (XV?) van (thans gepleisterde) baksteen, bevinden zich vier rondboogvensters (XV?). De zware zuidmuur met moderne vensters en geheel gepleisterd, bevat misschien pijlerarcaden als voren.

Aan den oostkant een aansluitend vierkant aanbouwsel (XIX, familiegrafkapel), misschien op muurwerk van een vroeger koor.

g 1. Van het kasteel freymerson is, met de omgrachtingen, nog over een deel van een baksteenen ronden toren (XIV of XV; gemoderniseerd).

2. Huis hoverenbol. Eenvoudig vrij groot rechthoekig baksteenen huis (XVIII), waarbij aansluitend een boerderij met mooien gevel (XVII).

3. Huis hoosten, met boerderij (1671, volgens ankers).

4. Huis nr. 94, met gevelsteen: 1760.