Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

Mook en Middelaar.

a. Voorwerpen uit een Romeinsch grafveld tusschen Mook en Middelaar en een bij de spoorbrug over de Maas, tegenover Katwijk (N.Br.) worden bewaard: grootendeels in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden; enkele, alsmede een Romeinsche steenen urnenkist in het Rijksmuseum Kam te Nijmegen.

Overblijfselen van Romeinsche gebouwen werden aangetroffen bij de Plasmolen, op den Kloosterberg en op den St. Jansberg.

Heumen.

b. De Heumensche schans: vijfpuntig stervormig aardwerk (XVI of XVII).

[p. 331]

Middelaar.

e. De r.k. kerk (H. Lambertus), georiënteerd met 22° noordelijke afwijking, bestaat uit een geheel effen vierkanten (thans gecementen) baksteenen toren (XIV of XV) met westingang, bovenaan twee spitsbooggalmgaten aan elken kant, en een achthoekig ingesnoerde houten spits; een eenbeukig schip (XVII, de baksteenen zijmuren met eenvoudige steunbeeren en spitsboogvensters zijn ouder), overdekt door een gestucadoord, rijk met reliefs versierd tongewelf op modillonlijst en Ionische wandpilasters, en met schuine vlakken (waarop stucreliefs) aansluitend bij een voorheen smaller en vierkant (XVII), thans op ouder fundeering herbouwd 5/8-gesloten koor (XXa). Latere sacristie en bijruimte terzijde van het koor. De kerk bezit:

Houten tabernakel (XVII).

Marmeren doopvont (± 1700), hardsteenen wijwatervat (± 1700).

Preekstoel (XVIIB).

Zes-en-twintig eenvoudige kerkbanken (± 1700).

Orgelgalerij (1795); orgelfront Lodewijk XVI.

Houten beelden: Kruisbeeld (XVII); H. Brigida (XVII); H. Sebastiaan (XVIII); H. Lambertus, H. Sebastiaan, H. Brigida (alle XVIII A?).

Zilverwerk: monstrans Lodewijk XVI (ten deele van koper); ciborium (1764); miskelk (XVIII A).

Een paar gedreven koperen drievoetkandelaars (XVII B).

Driestel met alliantiewapen (± 1700?); humeraal (midden-XVIII). Missaalband met rijk zilverbeslag Lodewijk XV (het missaal van 1773).

Sacristiekast (XVIII, beschadigd).

Twee klokken, waarvan een van 1461 en een gegoten in 1533 door Albert Hachman. Torenuurwerk in oud raamwerk (XVI) en met vele oude onderdeelen.

g. Van het huis Middelaar (vermeld in 1388, 1418, 1529,

[p. 332]

volgens overlevering XVI verwoest, in 1641 door Frederik Hendrik verschanst), zijn overgebleven: een terreinverhevenheid en enkele schaarsche resten van baksteenen fundamenten.

Mook.

b. De Mooker S. Vierkante aarden verschansing (XVI of, waarschijnlijker, XVII) met gebastionneerde hoeken.

e. De r.k. kerk (H. Antonius Abt), georiënteerd met 19 noordelijke afwijking, in 1910 vergroot door den architect C. Franssen, bezit nog aan oude overblijfselen: a. een baksteenen vierkanten westtoren (XIV of XV) van vier geledingen (siernissen, spitsbooggalmvensters, baksteenen boogfries, vernieuwde portaaldeur) en met houten spitsje; b. een met straalgewelf overkluisd mergelsteenen op 5/8-grondslag opgetrokken koor (XVa?); c. de oostelijke gevels en de eindgevels van een klein, baksteenen dwarsschip (XV B?, nissen met traceeringen). De oude spitsboogvensters met nieuwe harnassen; in den koormuur verplaatst sacrarium-deurtje (XVI?). De kerk bezit:

Tabernakel Lodewijk XVI.

Communiebank (XVIIIa).

Twee hardsteenen wijwatervaten (± 1700).

Houten beelden: Madonna (XVII), H. Antonius Abt (XVII), Kruisbeeld (± 1700), H. Rochus (XVIII), H.H. Petrus en Johannes den Dooper (beide midden-XVIII).

Albasten paneeltjes: aanbidding der herders (± 1600), de H. Drievuldigheid (XVII).

Vier portretten van geestelijken (XVII, XVIII, XIX A). Zilveren monstrans (1709, vermaakt).

Koperwerk: wijwaterbakje (XVIII); kandelaartje (XVI); drie paar gedreven drievoetkandelaars (midden-XVIII).

Eiken laden- en deurenkast Lodewijk XVI.

Op het kerkhof: houten Kruisbeeld (XVII).

[p. 333]

g 1-4. A 66, ankerjaartal 1750; A 95: 171?; A 97: 1835; A 70, bovenlicht (XIX a) met handboog en pijlkoker.