Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

Melik en Herkenbosch.

a. Ten Z. der kerk van Melik zijn sporen van een Romeinsch gebouw gevonden; het aardewerk hieruit is in het museum van het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap te Maastricht.

Een gepolijste steenen bijl, een vuursteenen pijlspits, schalen van Gallo-Germaansch type, aardewerk, glas, brons, gesneden steenen en munten uit den Romeinschen tijd worden bewaard in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden; andere steenen en bronzen voorwerpen, gevonden te Heistert, in de musea te Leiden en te Maastricht. Een vuursteenen pijlspits in het Koninklijk museum van Oudheden te Brussel.

Herkenbosch.

e. De r.k. kerk (H. Sebastiaan), 1886-1889 gerestaureerd en uitgebreid door J. Kayser, georiënteerd met 11½°, noordelijke afwijking, bestaat uit: a. een eenvoudigen geheel vierkanten, mergelsteenen westtoren (XIII) van drie geledingen, de derde grootendeels nieuw en in 1889 aanmerkelijk verhoogd), thans tevens portaal, met in 1886 ingebroken ingang en zijvensters; b. een geheel nieuw driebeukig schip (1886); c. een mergelsteenen koor (XIII) van één vierkante travee (vroegere schiptravee?) met merkwaardig zesdeelig kruisgewelf, door een zwaren boog gescheiden van een 5/10-gesloten polygoon met straalgewelf, evenals het vorige op zware ribben. De steunbeeren eenvoudig; de (vernieuwde) spitsboogvensters thans tweedeelig op kolonnetten; boogfries; inwendige arcadenissen; d. een nieuwe sacristie. De kerk bezit:

[p. 322]

Gedreven koperen doopvont met geprofileerd deksel (XVIII A).

Houten beelden: Kruisbeeld (XVII, beschadigd), een kleiner dito (XVII); H. Jozef (XVIII A), Madonna (XVII?, beschadigd).

Zilveren monstrans (1829), pyxis (1839) en miskelk (XIX b).

Koperwerk: wijwaterketel (XVIII), een paar gegoten drievoetkandelaars (XVII c) en een paar kleine (XVII).

Houten offerbus met ijzerbeslag.

Driestel en koorkap (XVIII).

Twee klokken, waarvan een (XIII) en een in 1827 gegoten door P. Boitel.

g 1. Van het oude kasteel Daelenbroeck, op omgracht terrein gelegen, bestaan slechts de bouwvallen van den onderbouw, die thans op zware tongewelven een aardterras draagt: resten van baksteenen muren, pijlers, spitsboogarcaden en een ronden hoektoren. De voorburcht bestaat uit drie vleugels aan een vierkant plein: een vleugel gevormd door een gemoderniseerd woonhuis (XVIII; eenige gewijzigde hardsteenen rondbogen, sluitsteen met wapen: 1707); een vleugel bestaande uit een nieuwe hal, aan wier open front zes, denkelijk van het kasteel afkomstige, hardsteenen zuilen (XVI A) met gebeeldhouwde kapiteelen zijn toegepast; een vleugel (± 1700) met verhoogd poortgebouw met geblokt hardsteenen front, vroeger met valbrug.

2. Hoeve Daelenbroeck (1701, volgens drie chronogrammen).

3. Huis H 51, drie laat-gothische hardsteenen getraceerde borstweringplaten, thans stoepsteenen.

Nabij de kerk, als schamppaal: een kapiteel als van het kasteel Daelenbroeck (zie g 1).

4-5. Nr. 32. ankerjaartal 1771; nr, 118, ankerjaartal 1800.

[p. 323]

Melik.

c. Aan den kruisweg ten N.O. van het dorp: een houten wegkruis (± 1700?).

e 1. Van de oude r.k. kerk (H. Andreas), georiënteerd met 10° noordelijke afwijking, geleidelijk geheel vernieuwd door P.J.H. Cuypers, A.C. Bolsius, J. Kayser, bestaat misschien nog eenig oud muurwerk. De kerk bezit:

Houten altaar (XIX a?).

Een paar koorbanken Lodewijk XIV (veranderd, latere voorschotten).

Communiebank (1762) met fraai snijwerk.

Achthoekige marmeren doopvont (XVIII?, opgewerkt).

Gesneden eiken preekstoel (1676).

Twee en twintig kerkbanken met harpvormige zijkanten (XIX A).

Grafzerk (XVII, versleten) met alliantie- en kwartierwapens.

Houten beelden: stel van zes Heiligenbeelden (XVI?); H. Andreas (XVII), een paar engelen (XVIII A), Kruis (1747) met corpus (XVIII?).

Zilverwerk: stralenmonstrans (XVIII a); ciborie (midden-XVIII); miskelk (midden-XVIII); kleinen reliekhouder (1766); stel H. Oliebusjes (± 1800, zeer eenvoudig).

Koperwerk: Godslamp (XIX A), lavaboketel (XV), een paar kleine geprofileerde kandelaars op bolletjes (XVII), een kleinen gegoten drievoets- (XVII c), drie paar gegoten geprofileerde drievoetskandelaars (XVIII d). IJzeren kaarsarm (± 1700).

Een paar kazuifels (XVIII c) met toebehooren, een kazuifel (XVIII d).

Twee klokken, waarvan een van 1337 en een in 1843 gegoten door Petit & Fritsen.

Offertronk (XVIII d).

Op het kerkhof een grafkruis (1606).

[p. 324]

2. Mariakapelletje (XVIII), gecement, met ijzeren patriarchaalkruisje op het geveltopje; bevat een gekleed Mariabeeldje.

g 1. Het kasteel (oud-) Schöndelen, eenvoudig rechthoekig baksteenen landhuis (XVII?), het middendeel verbouwd en verhoogd (XIX a?) draagt midden op het even gebroken zadeldak een vierkant ruitertje met windvaan (1807); aan een rechthoekig binnenplein onmiddellijk aansluitend de hoeve met fraai front, in welks midden zich een vierkante, vier verdiepingen hooge poorttoren verheft met schilddak, waarop een achthoekig koepelspitsje; op den hardsteenen sluitsteen aan het binnenplein wapenschild onder gravenkroon.

2. Hoeve Tonedenhof (XVII of XVIII) met fraaien gevel, de poorttoren met duivegaten in de zijdelingsche topgeveltjes.

3-8. Nr. 46, steentje: 1811; nr. 47, ankerjaartal 1771; nr. 66, boerderij met ankerjaartal 1699; nr. 78, ankerjaartal 1781; nr. 120, dito 1817; nr. 149, dito 1798.

Waterscheid.

g 1-2. Nr. 3, ankerjaartal 1813; nr. 4, dito 1811.

3. Standaardmolen op een heuveltje.