Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel XI. De provincie Groningen

[p. V]

Voorwoord.

Het hier verschijnend deel XI, het laatste van de ‘Voorloopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst’¹⁾, is samengesteld door den commies bij het Rijksbureau voor de Monumentenzorg, dr. M.D. Ozinga, die daartoe in de jaren 1931 tot en met 1933 de provincie Groningen bereisde. De Secretaris van de voormalige Afdeeling A der Rijkscommissie voor de Monumentenzorg, dr. E.J. Haslinghuis, hield toezicht op de redactie van den tekst.

De Rijkscommissie mocht bij dit werk veel medewerking ondervinden. Een algemeen woord van dank komt toe aan kerkvoogden, predikanten, eigenaars en beheerders van monumenten voor hunne toestemming tot en hulp bij de bezichtiging der opgenomen merkwaardigheden. De archivaris der Gemeente en directeur van het Museum van Oudheden voor de Provincie en Stad Groningen, dr. H.P. Coster, stond den samensteller voortdurend met raad en daad ten dienste. Mej. dr. E. Neurdenburg deed een aantal aanvullingen aan de hand ten aanzien van monumenten in de stad Groningen.

Voor de mededeelingen over de voorhistorische, Romeinsche en oud-Germaansche monumenten werd de beschikbare literatuur geëxcerpeerd door de adjunct-commies, mej. M. Kossmann, en het aldus verkregen materiaal herzien en aangevuld door dr. A.E. van Giffen, directeur van het Biologisch-Archaeologisch Instituut der Rijksuniversiteit te Groningen. De vermelding van molens berust op de door de heeren ir. A. ten Bruggencate en B. van der Veen Czn. ten behoeve van de moleninventarisatie der Vereeniging ‘De Hollandsche Molen’ verzamelde gegevens. Omtrent familiewapens werden door den heer Adolf Pathuis te Groningen vele gegevens afgestaan. Ook enkele andere belangstellenden en plaatselijke deskundigen verstrekten verschillende inlichtingen. Van hen mogen ds. M. ten Broek te Westeremden, mr. C.A. Star Numan te Groningen, mr. H.P. Hommes, volontair aan het Rijksarchief te Groningen, en mej. M. de Visser, assistente aan het Groningsch Museum, niet ongenoemd blijven.

De monumenten zijn in deze lijst gerangschikt volgens de gemeenten, in welke zij voorkomen, en deze laatste in alphabetische volgorde geplaatst naar de schrijfwijze der woordenlijst van het Aardrijkskundig Genootschap. Binnen elke gemeente geschiedt de vermelding van de monumenten volgens deze indeeling:

a.	Voorhistorische, Romeinsche en oud-Germaansche monumenten.
b.	Verdedigingswerken.
c.	Bruggen, sluizen, standbeelden en andere gedenkteekenen, kruisen, pompen, grenssteenen, enz.
d.	Wereldlijke openbare gebouwen.
e.	Kerkelijke gebouwen.
f.	Gebouwen van liefdadigheid, wetenschap en kunst.
g.	Particuliere gebouwen.
h.	Musea, particuliere verzamelingen, varia.

Aan de vermelding der monumenten zijn toegevoegd: een opsomming hunner voornaamste onderdeelen, enkele historische gegevens, voor zoover die in voor de hand liggende literatuur werden gevonden en betrouwbaar geacht,

1) De deelen I (Utrecht), II (Drente), III (Zuid-Holland), IV (Gelderland), V i (Noord-Holland, uitgezonderd Amsterdam) en VI (Zeeland) zijn, voor zoover niet uitverkocht, verkrijgbaar bij den uitgever A. Oosthoek te Utrecht; de deelen V ii (Amsterdam), VII (Overijssel), VIII i en ii (Limburg), IX (Friesland) en X (Noord-Brabant) bij de Algemeene Landsdrukkerij te 's Gravenhage.

[p. VI]

en een dateering, waar mogelijk, aangegeven door een jaartal, en overigens door een eeuwcijfer, gevolgd door A of B ter aanduiding van de eerste of tweede helft eener eeuw, of door a, b, c, d, om een der vierendeelen van de eeuw aan te wijzen.

De plaatsaanduiding der onderdeelen van een gebouw geschiedt zooveel mogelijk door aanduiding der windstreek, waarop zij gelegen zijn, bij kerken echter steeds, als waren zij zuiver georiënteerd.

Een chronologisch overzicht der voornaamste bouwwerken, een register van kunstenaars en ambachtslieden, ingedeeld volgens hun vakken, een van geslachtsen persoonsnamen, en een topografisch register besluiten het boek.

Zooals de titel aanduidt, draagt dit werk een voorloopig karakter. Voor op- en aanmerkingen houdt onze Commissie zich daarom dringend aanbevolen.

Ook verzoekt zij met nadruk allen, die in dit boek vermelde gebouwen en kunstwerken in eigendom bezitten of beheeren, van plannen tot herstelling, verbouwing, slooping of vervreemding daarvan mededeeling te doen aan het Rijksbureau voor de Monumentenzorg te 's Gravenhage (Hofsingel 2, Telefoon 180591).

De Rijkscommissie voor de Monumentenzorg:

J.A.G. VAN DER STEUR, Voorzitter.

KALF, Secretaris.