Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

Wassenaar.

Een hier gevonden boog van esschenhout uit den Germaanschen tijd (?) bevindt zich in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Aan den Papenweg naar Voorschoten, een grenspaal (± 1700).

De ned. herv. kerk (H. Willibrordus), vermeld in 1345, heeft nog overblijfselen van haar oorspronkelijken bouw (XIII) in de onderhelft van haren, van tuf en reuzenmoppen opgetrokken, noordwand: sporen van drie romaansche vensters en dito ingangsboog. De kerk is vergroot (XV) door

[p. 393]

den aanbouw van een dwarspand, waarvan de noordelijke arm thans ruïne, en van een 5/10 gesloten choor, met kapel aan den noordkant, beide thans eveneens bouwvallen. De kerk is meermalen verwoest, o.a. in 1573, en alleen haar schip is in 1595 herbouwd. Zij bestaat thans uit een schip (onderdeel der muren midden XV, bovenbouw 1595, oostwand 1640), met alleen aan den zuidkant een zijbeuk en transept, waarop ijzeren kruis (XVI a), en een ingebouwden westtoren (XIV a, bovendeel vernieuwd, spits XVI d?). Inwendig (vernieuwd 1833): zuilen, waarvan een in 1833 door een ijzeren paal vervangen, en houten tonwelven uit 1594. De kerk bezit:

Koperen lezenaar (XVII d).

Heerenbank (XVIII).

Orgel (1769) door A.A. Hinsen, met rugstuk (1792) door L. van Dam.

Tien-gebodenbord (1647); credobord (1604); gebedsbord (1648).

Kastje (1727) in de consistoriekamer.

Zerken van 1472 en 1473 en verschillende zerken (XVII, van roode steen).

Steenen doodkist.

Klok, gegoten in 1454.

Op het kerkhof, een monument van Sophia Wilhelmina, gravin van Wassenaer († 1847).

De r.k. kerk van den H. Willibrordus (± 1905) bezit:

Altaar (± 1750) met schilderij tusschen marmeren zuilen, waarboven twee heiligenbeelden. Naast het altaar, gipsmedaillons.

Mahoniehouten communiebank (1776), gesneden door Bergman.

Hangenden preekstoel met klankbord (± 1775).

Orgel met beeldwerk door P. Assendelft (± 1775).

[p. 394]

Twee koperen kronen (XVII B).

Verguld zilveren ciborie (± 1775).

Twee schilderijen: Golgotha (XVII a) en Avondmaal (1850, copie).

Plein 1. Eenvoudige gevel met groot wapen boven de gootlijst. In den corridor een gedenksteen (1764).

Schoolstraat 36 en Langestraat 28 en 86. Bloemankers op toppilaster (midden XVII).

Schoolstraat 5. Dorpschool. Steen (1746).

Kerkstraat 11. Boven de deur een houten bord met zonnewijzer en opschrift (1787).

Langestraat 26. Steen (1752).

Bij Bakkershagen, tuinkoepel (XVIII).

Boven latere deur van het huis Zuidwijck, wapen (XVII).

In het oude huis Raaphorst, thans bijgebouw van het landhuis, wapensteen (1639).