|
| |
Rotterdam.
Charlois.
De moderne ned. herv. kerk, ter plaatse van een in 1512 gesticht, in 1775 vernieuwd gebouw, heeft alleen den toren (1660) van dit laatste over, waarin memoriesteen (1660) en steen met wapens. Zij bevat:
Orgel (± 1785).
Twee rouwborden (1782 en 1791).
Tinwerk van 1822 en 1840.
Twee klokken, eene gegoten door Steven Butendiic, de andere in 1749 door Johannes Specht te Rotterdam.
Uurwerk (XVII).
Aan den Dijk Nr. 73. Fragment van een gevel (XVII b), met togen en metselmozaiek.
Kromme Zandweg 110. Boerderij met steen (1799).
Rietdijk 40. Twee steentjes (1772).
| |
| |
| |
Delfshaven.
c. Sluis.
Aelbrechtskolk. Sluis met steen betreffende vernieuwing 1775-1777. Over de oude kolk, een kraanhuisje met steen (1653) en kloktorentje.
| |
d. Burgerlijke openbare gebouwen.
1. Aelbrechtskolk 12. Voormalig Raadhuis, thans Politiebureau. Gemoderniseerd 1781-1792. Bovenlicht (XVIII d).
2. Achterhaven 48-54. Van het Oost-Indische Huis (1672, afgebrand 1746) is nog over een bordeshek (XVIII met de initialen der Compagnie. Nr. 48 heeft een achtkant koepeltje met klok en windvaan: scheepje, en op de vier hoeken hemispheren. Inwendig: schoorsteenstuk: grisaille (1764) door S. Hoek.
| |
e. Kerkelijke gebouwen.
1. Aelbrechtskolk 20. De ned. herv. kerk (H. Antonius), een driebeukige kruiskerk, gebouwd ± 1500, is gemoderniseerd en verhoogd in 1761. Achtkant houten torentje met klok. Voorgevel (± 1700) met zonnewijzer en kroonlijst met vazen op de hoeken. Windwijzer: haring. De kerk bezit:
Preekstoel (midden XVIII) met hekje en doopbogen.
Twee lezenaars.
Credoborden (1719) door A. van Salm. Overschilderd in 1828 en 1893.
Lijsten van predikanten sinds 1574.
Zerken o.a. van 1625 en 1633.
Memoriesteen (1761).
Opschrift betreffende kerkfeest van 1774.
Grisaille: havengezicht door A (of R) van Salm.
Vier zilveren bekers (1662), zes dito borden (1729), een dito schotel (1790).
| |
| |
Zilveren doopbekken (1839).
Twee offerbussen.
Klok, gegoten in 1464, door Johannes en Wilhelmus Hoerken.
2. Havenstraat De r.k. kerk van den H. Antonius-abt, gebouwd in waterstaatsstijl, bezit een ivoren corpus (XVII).
| |
f. Gebouw van liefdadigheid.
Voorhaven Nr. 57. Herv. burgerweeshuis. Deur, bovenlicht en kalf, Lodewijk XV. Schoorsteen (XVIII c).
| |
g. Particuliere gebouwen.
| 1. | Wijde Steeg 3. Eenvoudige gevel met vensters, ontlast door drie dooreengewerkte rondbogen. |
| 2. | Voorhaven W.Z. 43. Trapgevel (± 1650) met blindbogen en geprofileerden band. |
| 3. | Aelbrechtskolk 67. Trapgevel (± 1650) met banden. IJzeren versiering op toppilaster. |
| 4. | Aelbrechtskolk 8. Tuitgevel (± 1650). Vlakke bogen op geprofileerde consoles. Ankers. |
| 5. | Voorstraat W.Z. 113. Gevel, Lodewijk XVI. Deur met versierd bovenlicht. Versierde deurtravee (XVIII d). |
Details.
|
| 1. | Voorhaven O.Z. 76. Fragment van pakhuisgevel (XVII A). Ankers. |
| 2. | Voorhaven O.Z. 40. Fragmenten van een gevel (± 1650). |
| 3. | Achterhaven 38. Poortje met sluitsteen, waarop drie haringen (± 1700). |
| 4. | Voorhaven W.Z. 19. Houten deurkalf, Lodewijk XV. Bovenlicht. |
| 5. | Gevelsteenen: Aelbrechtskolk 65 (1592, ankers) en 75 (XVII a); Voorhaven O.Z. 34 (1649); en 36 (± 1650); Oranje- |
| |
| |
| Nassaustraat 19 (XVII, bijgewerkt 1836); Aelbrechtskolk 4 (± 1700); Voorhaven W.Z. 85 (± 1700); Aelbrechtskolk 11 (XVIII). |
| 6. | Ankers, voor zoover nog niet vermeld:
Aelbrechtskolk 65 (XVI d), 43 en 79 (XVIII); Voorhaven W.Z. 37 en 47; Voorhaven O.Z. (alle ± 1700). |
| 7. | Droogstokijzers: Oranje Nassaustraat 26 en Wijde Steeg. |
Achterhaven 76. Molen de waakzaamheid (1753). Steen met jaar en vers.
| |
Kralingen.
De ned. herv. kerk vervangt eene in 1459 gestichte (H. Lambertus), in 1844 afgebroken kerk, waarvan nog een muurbrok over is. Zij bezit:
Twee gegraveerde zilveren schalen (XVII B) en twee dito bekers; een dito schotel (1792).
Twee tinnen kannen.
De moderne r.k. kerk van den H. Lambertus bezit:
Een aantal koperen kandelaartjes, waaronder laat-gothische.
Het volgende zilverwerk: Vergulde monstrans, deels gedreven (XVIII a), dito ciborie (XVII b, modern kruis), geslagen ciborie (XIX a), gedreven wierookvat (XVIII a) en -scheepje, Lodewijk XV; twee ampullen, laat Lodewijk XVI; gedreven blad (midden XVII), band (XXIII c) om een Missale, drie canonbordjes in geslagen lijstjes (XIX a), twee misbellen, Lodewijk XVI, kandelaars (XIX a). Eenige portretten door J.A. Canter Jr.
Het oude-vrouwenhuis aan den Ouden Dijk, in 1898 van de Hoogstraat te Rotterdam naar hier verplaatst, bezit twee portretten (midden XVI en 1784) en een zandsteenen vrouwenbeeldje als dat genoemd onder Rotterdam (zie: f, No. 4).
Voorschoterlaan 79. Het hofje uit liefde en voorzorg
| |
| |
(vroeger aan den Schiedamschen Singel te Rotterdam) bezit een schoorsteenstuk, geteekend G. van Nijmegen 1796.
Eenige fragmenten van het voormalige slot honingen zijn in het Museum van Oudheden te Rotterdam.
Honingerdijk 119. Herberg In den Rustwat (1594). Met riet gedekt huisje, waarin steen met afbeelding en jaartal. Gerestaureerd.
Buitens (XVIII B) aan 's-Gravendijk: ijpenhof (Nr. 86), vredenoord (Nr. 105), buitenzorg (Nr. 154, met deuromlijsting Lodewijk XV). Nr. 168 (1723) heeft twee groote gevelsteenen, voetstuk van een zonnewijzer, en inwendig corridor met laat stuc-werk.
Toepad 2. Hofstede met steenen (1652 en 1844). Twee steenen hekposten met schildhoudende leeuwen, en, op planken, den naam: Muyden.
Aelbrechtsdijk. Inrijhek (XVII d) der boerderij Muiden.
| |
Rotterdam.
b. Verdedigingswerken en Militaire Gebouwen.
1. Van de tien poorten bestaat alleen nog de Delftsche poort (1764), ter plaatse eener oudere (1545), gebouwd naar ontwerp van P. de Swart door den luitenant-ingenieur A. Hattinga. Het geheel met natuursteen bekleed gebouw heeft in den doorgang een kruisgewelf, aan de stadszijde figuraal beeldhouwwerk, en aan de andere zijde een groot stadswapen, een en ander door J.M. Cresant en Keerbergen.
Een uit de voormalige Oostpoort afkomstige steen met opschrift (1572) bevindt zich thans in het Museum van Oudheden.
2. Oostpoortplein. Marinierskazerne, voormalig tuighuis
| |
| |
der Marine (gebouwd 1660, gewijzigd 1783). Uitspringend middenstuk, gedekt door driehoekig fronton, waarin wapen van Holland en krijgsemblemen. Zware kroonlijst. Aan de Nieuwe Haven 13, een ingangspoort, waarboven 1778, en in het perceel ernaast een steen met wapen der Admiraliteit. Op het binnenplein, in een pakhuisgevel, een steen met leeuw en wapen, en een betreffende de eerste steenlegging (1702).
| |
c. Standbeeld, Brug.
1. Groote Markt. Bronzen standbeeld (1622, hersteld 1850) van Erasmus door Hendrik de Keyser.
2. Overkluizing (1555, uitgebreid o.a. 1906) van de vaart onder de Groote Markt.
| |
d. Burgerlijke openbare gebouwen.
1. Boompjes 98. Entrepôt, voormalig Huis der Oost-Indische Compagnie (voltooid 1698, naar het ontwerp van Wouter Ariensz van Egmont). Baksteenen gevel onder zware kroonlijst. Poort, waarboven balcon en omlijsting met initialen der Rotterdamsche kamer. In de deurlichten en deuren dito ijzeren vullingen. Inwendig: steen met opschrift en jaartal (1695) der eerste-steenlegging boven de poort; schouw met versierde ijzeren haardplaat (1658) in de vergaderzaal; schouw met schilderij (1698): Jan Pieterszoon Coen, door P. van der Werff, in het kantoor, en een ijzeren geldkist (± 1700).
2. Korte Hoogstraat 3. Het Gemeenlandshuis van Schieland (particulier huis, aangekocht in 1843) bevat: corridor met stuczoldering, Lodewijk XIV. Voorkamer met trijpbehang, geschilderd plafond, Lodewijk XIV, met hoekmedaillons (XVII d); houten schoorsteenbekleeding met spiegel,
| |
| |
Lodewijk XIV, en schoorsteenstukje door G. van Nimwegen, geschilderd dessus-de-porte door denzelfde. Gedreven verguld zilveren hensbeker (1657) met bijbehoorenden lederen koker. Drinkalbum (begonnen 1657).
3. Kaasmarkt. Het raadhuis, gebouwd (1823-1827) door A. Munro ter vervanging van het 1590-1606 gebouwde, heeft een op zes zuilen rustend peristyle, bekroond met een breed driehoekig fronton met beeldhouwwerk (1827) door P. Adams. Aan de achterzijde (Hoogstraat) versierde poort (1823). In den koepel (± 1875 vernieuwd) een luiklokje van 1754, afkomstig van een der poorten. Inwendig: kamer van Burgemeester en Wethouders met mahoniebetimmering en stuczoldering. Raadszaal, Empire. Witte kamer, neo-klassiek, met Empire schoorsteenmantel en dito klokje. Rotonde, Empire, met op caryatiden gedragen hoofdgestel en koepeldak met cassetten. Trappenhuis met omgang en ovalen, op twaalf caryatiden gedragen, lantarenkoepel. Klokje, Lodewijk XV, in de finantiekamer.
4. Haagsche veer 23. Hoofdbureau van politie, vroeger Arrondissementsrechtbank. Gebouwd in 1821 op het terrein van den St. Jorisdoelen (zie: d, Nr. 10), waarvan nog een fragment in den achtergevel behouden is. Gevel met pilasters. Voor den door een fronton gedekten middenbouw een peristyle. In het voorportaal een steen betreffende de eerstesteenlegging.
5. Beursplein. De beurs, volgens plannen uit 1721 van Adriaan van der Werff voltooid in 1736, in 1867 voorzien van een glazen dak over den binnenhof, is in 1910 inwendig verbouwd, waarbij de ingang verlegd werd. In den koepeltoren een klokkenspel met 29 klokjes, gegoten door F. Hemony in 1660, afkomstig uit den in 1826 afgebroken Gasthuistoren.
Inwendig: goudleeren behang in twee kamers, betimmering in een derde, Engelsche bibliotheek met borstbeelden. Arm- | |
| |
zetel (1769). Pastelportret van Descartes, en een dertigtal portretten (XVIII en XIX) van directeuren van het hier zetelend Bataafsch Genootschap. Marmeren borstbeeld (1789) van Steven Hoogendijk door Houdon. Portretten van denzelfde en van zijn grootvader Frasius door Adr. van der Werff. Verzameling van natuurkundige werktuigen en modellen.
6. Schiedamsche dijk. Museum Boymans, voormalig Gemeenlandshuis van Schieland, gebouwd in 1662 door Jacob Lois naar ontwerp van Pieter Post, met beeldhouwwerk door Pieter Rijkx en Heynrick Jansz. In 1849 voor museum ingericht, in 1864, na brand, vernieuwd. Zandsteenen gevel, geverfd. Avantcorps, waarvoor bordes en balkon. Kroonlijst en fronton. Boven de deur smeedwerk (1667). Achtergevel, vroeger onversierd, thans in hoofdzaak als voorgevel, maar met onderbouw.
7. Bagijnhofstraat 12. Bank van leening (1636, verhoogd 1842), ter plaatse der kapel van het in 1572 opgeheven Begijnhof. Voorgevel (aan de Lange Torenstraat) met kelderverdieping. Kruiskozijnen en bogen met sluitsteenen (± 1636). Inwendig: kasten met schotwerk (XVII).
8. Coolsingel. Stedelijk Ziekenhuis (1847).
9. Begraafplaats Crooswijk. Versierde voorpoort (1828-1830).
10. Coolvest. Ter plaatse van den St. Jorisdoelen (1622, afgebroken XIX a) staat thans de Societeit Harmonie of de Doelen. Een uit het oude gebouw afkomstig schutterstuk (1604) is het Museum Boymans.
11. Sleepersvest 3. Schippershuis. Trapgevel (± 1610) met overhoeks gemetselden top. Gekoppelde kozijnen voor deuren en vensters, ankers.
| |
| |
12. Spaansche kade 6. Voormalig Schippersgildehuis. Gevelsteen (1706).
13. Korte Wagenstraat 25. Voormalig Kuipersgildehuis. Gevelsteen (1728).
| |
e. Kerkelijke gebouwen.
1. De ned. herv. groote of St. Laurenskerk is een kruiskerk van baksteen met zandsteenbanden, gebouwd ter plaatse eener oudere (eene parochiekerk reeds in 1298), en bestaande uit een westtoren (aangevangen 1449); een ouder schip (1409-1436) met zijbeuken, langs den toren doorgetrokken (XV B) en kapellenkrans; een transept (zuidarm XV B); een 5/10 gesloten choor (XV d blijkens memoriesteenen van 1488 en 1491) met omgang, en twee kapellen ten noorden en ten zuiden daarvan. Hoofdaltaar gewijd in 1443. De kerk is 1855-1863 uitwendig en 1878-1879 inwendig hersteld door W.J. van Ettingen. Transeptgevel, geflankeerd door traptorens met latere afdekking (XVII). Uitwendige verbindingsgangen van deze torens naar het dak van den chooromgang. De kapellen naast den chooromgang hebben topgevels aan den oostkant. Klassieke portalen tegen noord- en zuidwand van het dwarspand. Inwendig: schip en beuken gescheiden door zuilen met dubbel bladkapiteel; in de zijbeuken latere kapiteelen met figuren. De zes kapellen aan den noordkant zijn later ingericht tot galerijen, die aan den zuidkant dienen thans voor berging enz. Langs schip en choor onder de ramen doorloopend, geheel open triforium (zonder maaswerk en balustrade). Houten tongewelven. De hoog opgetrokken vieringpijlers wijzen op plan tot steenen welving. In de kapellen steenen kruisgewelven. De toren, onderheid in 1449 (blijkens steen), verhoogd en verbeterd o.a. in 1543, 1613, 1619, verzakt na 1645, gericht en nieuw gefundeerd 1651-1655, heeft drie geledingen van baksteen met zandsteen- | |
| |
banden, de vierde (in klassieken stijl) van zandsteen. Inwendig: aanzetten van een steenen gewelf en, in de derde geleding, overgang van vierkant tot achtkant.
Een muurschildering in een der choorkapellen is overgewit. Het oude vieringskruis is overgebracht naar de Roomsch Katholieke St. Laurenskerk. Aan den zuidkant van het schip een looden verlaatbak. De kerk bezit:
Choorhek van koper met marmeren plint (1713). Een ouder houten choorhek is overgebracht naar Bleiswijk.
Rijkgesneden preekstoel (1707), met koperen lezenaar (XVIII a).
Regeeringsbanken: kerkmeestersbank (1614), groote bank met achterbank onder luifel (1618), Admiraliteitsbank (1623), bank (XVII d).
Orgel (XVIIId).
Elf koperen bolkronen (1705) door Visser, bedorven (1860) voor gasaanleg.
Grafmonumenten: van Egbert Barthzn. Kortenaar door Rombout Verhulst (1669); van Johan van Brakel († 1690) door Bloemendael en van Witte de With door P. Rijckx (1669)
Wit marmeren gedenksteen (1705) voor Chalonerus Eduardi Chute de la Vigne, door J. de Vou.
Tal van zerken (XVI-XVIII), ook onder den toren.
Zes gedenksteenen betreffende den bouw enz.: 1488, 1491, 1492, 14(49?), 1619-1621 en 1645, 1651-1655, de laatste drie in den toren.
Tien-gebodenbord (1607, hersteld 1880), tekstbord (XVII).
Schilderij (1645) van het metselaarsgilde, in een kapel ten zuiden van den chooromgang.
Vier zilveren bekers (1600) en vier idem (1689) van de zuiderkerk, vier idem (1702) van de Oosterkerk.
Drie zilveren broodschotels en zes dito borden (1823 en 1830).
Klok, gegoten in 1461 door Jan en Willem Hoerken; twee
| |
| |
klokken, gegoten in 1654 door F. en P. Hemony te Zutfen.
Klokkespel van 36 klokken (1660) door P. Hemony te Amsterdam.
Raam van het speelwerk.
Opschrift betreffende het uurwerk (1618).
In den traptoren aan het westeind van den zuidarm, een deurtje (XV). In de kerkekamer, schouwbetimmering, Lodewijk XV, met schoorsteenstuk.
In het Stedelijk museum van Oudheden bevinden zich thans: twee altaarluiken (1539) uit de St. Jeroenskapel en twee steenen gildeblazoenen uit de gewelfribben van een der kapellen.
2. De ned. herv. Prinsekerk aan de Botersloot, oorspronkelijk kapel (± 1442) van het St. Agnietenklooster, en in 1608 tot Hervormde kerk ingericht, is ± 1910 gesloopt. Een priesterzerk (1532) en andere zerken (XVII) zijn opgenomen in het Stedelijk museum van Oudheden. Eenig uit deze kerk afkomstig zilverwerk: vier bekers (1643), een doopbekken (1793), avondmaalschotel (1823) en bijbelbeslag, is thans in de Koninginnekerk.
3. Hoogstraat 123. De ned. herv. Oosterkerk (1680), vierkant gebouw met koepeldak, heeft twee deuromlijstingen Lodewijk XV, en een dito portaal. Zij bezit:
Preekstoel (XVII d), geverfd.
Koperen voorlezerslezenaar (XVIII B).
Orgel op gesneden onderstuk (1720), gedeeltelijk van het kleine orgel in de St. Laurenskerk.
Twee memoriesteenen (1681), een steen met spreuk, en een met tijdvers van J. Oudaen.
4. Glashaven. De ned. herv. Zuiderkerk, gebouwd 1845-1848, ter plaatse van eene 1632 gestichte kerk (1632-1651 Engelsche kerk), een gebouw op achthoekig grondplan, bezit een orgel (± 1849) van Batz en Co. te Utrecht.
| |
| |
5. Hoogstraat 389. De fransche kerk, ter plaatse van het St.-Pietershuisje, later (XVI) Stadsbushuis, vervolgens (1635-1657) kerk van den Engelschen Court, werd in 1656 aan de Waalsche gemeente afgestaan. In 1625, 1661 (blijkens steen in den ingang) en 1686 vergroot. Toren van 1625 (blijkens memoriesteen). De kerk bezit:
Preekstoel (1657) door Dirck Michielsz Cock.
Drie tekstborden, waarvan een (1657) door Abr. Westervelt.
Een aantal zerken (bedekt).
Portret (XIX a) van Ds. Louis Porte door hemzelf.
Zilveren doopbekken (1688).
Vier zilveren bekers (1794).
Gegraveerd zilveren blad met rand, Lodewijk XV (1745).
Klok, gegoten in 1636 door Kylianus Wegewart.
Het orgel (1705) door Jacob Cool uit Goes met kast door Reyer Baeckesteyn, is in 1865 aan de Ned. Herv. gemeente te Numansdorp verkocht.
6. Wolfshoek. Luthersche kerk (1733), een vierkant gebouw met koperen koepeldakbekleeding (1789). Drie natuursteenen ingangspoorten. Zij bezit:
Preekstoel met snijwerk, Lodewijk XV, toegankelijk langs een trap in den muur.
Koperen lezenaar (1793).
Koperen adelaar als lezenaar (1677).
Orgel (gedeeltelijk 1748).
Cartouche betreffende eerste-steenlegging (1733).
Wijzerbord, omgeven door lofwerk, in den oostwand.
Klok (1747).
Twee zilveren drinkschalen (1716) en twee dito (1736).
7. De remonstrantsche kerk aan het Westnieuwland, gebouwd in 1645, is ± 1900 afgebroken. Poortje (± 1647) in een modernen gevel. De gemeente bezit:
| |
| |
Verguld koperen lezenaar met onderstuk, vroeg Lodewijk XV, en dito doopbekkenhouder.
Orgel (1785) door J.P. Kunckel.
Bolpoottafel (midden XVII).
Gesneden stoel (XVII a), afkomstig van Arminius.
Schilderij, de oude kerk voorstellend.
Twee en twintig portretten, o.a. van J. Arminius († 1609), diens vrouw en zoon, J. Batelaer († 1672) en vrouw, P. Bezinner door J. Hoeker (1755), R. Bisschop († 1625), G. Brandt de Jonge († 1683), A. van Callenburgh († 1743), P. Cupers († 1646), S. Episcopius († 1643), N. Grevinkhoven († 1633), A. Holthenius († 1682), Ph. Luneburgh († 1668) en C. Nozeman († 1786).
Uitgebreide boekenrij en prentverzameling.
Het volgende zilverwerk:
Avondmaalzilver: twee stellen (onderscheidenlijk 1684 en 1699), elk bestaande uit twee schotels en een grooten schotel met inlegblad, gegraveerd.
Vier gegraveerde bekers met medaillons (1616).
Vier idem, waarvan twee gemerkt 1663 en 1667.
Beker (XVII).
Twee kannen (1752?).
Zilveren doopbekken (1704).
Boeksloten (1705) aan het voorzangersboek.
Gedreven verguld zilveren begrafenispenning van S. Episcopius († 1643).
Geëtste medaille (1688), met bijbehoorende doos, in wier deksel een miniatuurportret van den schenker, Is. Pontanus, en van zijn kleinzoon.
8. Laurensstraat 59. De doopsgezinde kerk (1773) heeft aan de Leeuwenstraat een ingangspoort met sluitsteen (1772). Inwendig:
Wandbetimmering met klok.
| |
| |
Twee dessus-de-porte, ingericht als psalmborden, preekstoel door Keerbergen, en twee koperen lezenaars (alles ± 1773).
Orgel (1806) door Mittenreyter te Leiden.
Memoriesteen (1773-1775).
Lijst van predikanten (XVIII d).
Twee teekeningen (1778) door Ysendyck, gezichten in de kerk.
Twee portretjes van de predikanten N. Messchaert († 1833) en Kempedam († 1810).
Twee silhouet-portretten (XIX A).
Zes zilveren bekers (XVIII d), een dito doopbekken (1844) en een dito troffel van de eerste-steenlegging (1773).
Twee tinnen kannen (XVIII B).
9. De engelsche episcopaalsche kerk (S. Mary), gesticht in 1704, thans vervangen door een nieuw gebouw op andere plaats, bezit:
Marmeren doopvont (XVIII a).
Preekstoel met klankbordlijst, en doophek (XVIII a).
Communiebank (XVIII a).
Twee stoelen (XVIII A).
Orgel (1773, vernieuwd 1802) door J. Mittenreyter te Leiden met kast (1773) door A. Harthals.
Wetstafel (XVIII a).
Memoriesteen (1833).
Zilverwerk: twee bekers met deksel (XVIII), kan (XIX b?) en vierkant blaadje (1727).
Een van deze kerk afkomstige klok is thans te Hendrik-Ido-Ambacht.
10. Vasteland. De schotsche kerk (1695, hersteld 1837, 1849 en 1869), heeft een voorgevel met gebeeldhouwd fronton en een koepel met windvaan. De kerk bezit:
Preekstoel met klankborddragers (XVII d).
| |
| |
Lijsten van predikanten sinds 1646, in pennewerk (XVIII en XIX).
Afbeelding der kerk (XVIII).
Zilveren doopbekken (1833), stijl Lodewijk XVI.
Vier zilveren bekers en twee dito schotels (1828).
11. Leeuwenstraat. r.k. St. Rosaliakerk, in 1779 door J.C.F. Giudici ter plaatse van het voormalige St. Agathaklooster gebouwd naar het voorbeeld der hofkapel te Versailles, Dubbele galerij. Rijk stucwerk door de Castoldi. Achter het altaar een huiskapel. De kerk bezit:
Rijk altaar (XVIII d) met snijwerk door F. van Ursel en schilderstuk door Canta, zilveren tabernakel, dito expositietroon (1779) door Kruyf te 's Gravenhage, en zilveren kruisbeeld met gedreven corpus (1764) door R. Sondach.
Twee zijaltaren uit den tijd van den bouw.
Gesneden communiebank (1788) door Jan Wap te Rotterdam.
Schot met paneelwerk (XVIII B), afkomstig uit een communiebank.
Doopvont met houten beeld (1780) als drager, door Frans van Ursel te Antwerpen.
Preekstoel (± 1779) naar het voorbeeld van dien in de Ste-Gudule-kerk te Brussel.
Orgel met galerijen, waarin een klok.
Twee koperen kronen (XVIII d).
Twaalf houten kandelaars, Lodewijk XVI, en dito credenstafeltjes (1780) gesneden door Robijn te Rotterdam.
Twaalf kleine houten kandelaars (1789) door David Peeters te Rotterdam.
Een aantal levensgroote houten heiligenbeelden (± 1780-1783) gesneden door Frans van Ursel.
Palmhouten relief: Maria op maansikkel, in omlijsting, Lodewijk XV.
| |
| |
Behalve het reeds vermelde, nog het volgende zilverwerk (gedeeltelijk beschadigd bij een diefstal in 1909):
Voetstuk van een tabernakel (1739).
Gedreven monstrans (1722, verguld in 1779 door R. Sondach te Rotterdam).
Gedreven vergulde ciborie (XVII d).
Gedreven kelk (XVIII d).
Met zilver beslagen credenstafeltje (1808), stijl Lodewijk XVI.
Twee Godslampen, eene (1780) door R. Sondach.
Wierookvat (XVIII d).
Processiekruis (1843) door C. Kroes.
Mariabeeld (1804) als voetstuk voor een vaan.
Gedreven lezenaar (± 1789).
Gedreven Missaalband (XVIII b), gegraveerd Missaalbeslag (1805).
Kerkboekje met gouden filigraan-sloten en -hoeken (1813).
Zes groote kandelaars met gedreven portretten (1788) door R. Sondach.
Acht kandelaars (1766), vier (1786) door J. Brouwer te Rotterdam, twee (1787).
Twee kleine idem (XVIII d) en zes Empire.
Eenige armluchters Lodewijk XVI.
Gesneden tafeltje (XVIII).
Gesneden lijstje om het doodsbericht van Christina Osy († 1791).
Een aantal schilderijen en portretten (XVII en XVIII).
Eenig kantwerk (XVIII).
12. Hoogstraat 380. De Steigerskerk (H. Dominicus), koepelkerk gebouwd ± 1832 door den stadsarchitict Adams, inwendig veranderd 1846, bezit:
Preekstoel (± 1850) door Van der Zijpe.
Koperen kandelaar (XVIII A).
| |
| |
Schilderijen: Altaarstuk (± 1836), Madonna (XVI); Ecce Homo-kop naar Guido Reni, en eenige portretten (XIX A).
Bronzen altaarschel met randschrift (1552).
Twee geslepen bokalen (XVIII d).
Monstrans (XIX a).
Vergulde ciborie en dito kelk (± 1833), stijl Lodewijk XVI.
Twee vergulde kelken, eene (XVII c) afkomstig uit een klooster te Calcar en eene (1690) uit een klooster te Maastricht.
Blad met gedreven rand (1799).
Godslamp (XVIII d).
Wierookvaatje (XIX A) door Van Gastel.
Zes geslagen kandelaartjes (1699).
Zes kandelaars (1742).
Dompertje (1663).
Drie gedreven foliobanden (XVIII A) en een idem met beslag, Lodewijk XV (± 1770).
Kazuifel en twee dalmatieken met borduurwerk (XVI a) op nieuwe stof. Gerestaureerd.
Idem idem (XVI c), afkomstig uit België.
Paramenten met borduurwerk (± 1840).
De oude preekstoel (XVIII) is thans in de Broerenkerk te Nijmegen.
13. Houttuin 42. De r.k. St. Laurentiuskerk, gesticht 1799, is verbouwd en inwendig vernieuwd 1838, de toren vernieuwd in 1853. Het ijzeren kruis op den toren is afkomstig van de Groote kerk. Zij bezit:
Preekstoel en communiebank (± 1850).
Zilverwerk: vergulde monstrans met diamanten (1804).
Gedreven vergulde kelk (± 1780), en gedreven kelk (XIX A).
Gedreven missaalband met hoeken en sloten (XVII B).
In het portaal, stichtingssteen.
| |
| |
14. Goudsche Rijweg 123. De moderne r.k. kerk van den H. Verlosser bezit:
Koperen altaarschel met gothisch randschrift en gegoten medaillons.
Klok, gegoten in 1447 door Jan van Venloe.
15. Lange Torenstraat. De Oud-Katholieke St. Laurenskerk (± 1700) bezit:
Altaar met altaarstuk door Marot, en twee gesneden heiligenbeelden.
Altaar en twee kleine altaren (± 1720) door G. Kerrickx te Antwerpen, met gesneden heiligenbeelden.
Communiebank (± 1720).
Tabernakelkastje (XVII d) van ebben- en palisanderhout met schildpad en verguld koper en beschilderde deurtjes.
Wit marmeren doopvont (XVIII A).
Preekstoel met trap (± 1725), gesneden door G. Kerrickx te Antwerpen.
Orgel met figuren (± 1706), gesneden als boven.
Elf heiligenbeelden, gesneden als boven.
Twaalf houten kandelaars.
Lezenaar en stoel (XVIII A).
Koperwerk.
Zilverwerk: Gedreven vergulde ciborie ((± 1700) afkomstig van de Oud-Katholieke kerk te Leiden.
Twee gedreven, vergulde kelken, de eene (midden XVII) op lateren voet, de andere van 1667.
Vergulde patena (± 1500).
Twee ampullen (XVII), twee idem met blad (± 1800).
Hostiedoosje (XVIII) en gegraveerde oliedoos (1719).
Blad met drijf- en stipwerk (XVII c).
Gedreven wierookvat (XVII) en wierookscheepjes (XVIII A).
Kruis met ivoren corpus (± 1700).
Missaalband met gedreven hoeken (XVIII b).
| |
| |
Zes groote en vier kleine gedreven kandelaars (midden XVII).
Verschillende voorzetsels (XVIII) met kant en zijde
In de pastorie:
Acht portretten van pastoors (XVII en XVIII); portret van Cornelis Musius; schilderij: H. Avondmaal, waarop de naamteekening Quinten Matsijs 1527. Boekerij.
16. Nieuwe Binnenweg. De Oud-Katholieke kerk van de HH. Petrus en Paulus, gebouwd ter vervanging van de Paradijskerk in de Torenstraat (zie; e Nr. 18) heeft een stucplafond, gemaakt in navolging van dat der oude kerk, en een lambriseering, samengesteld uit beschot van de oude kerkbanken, Lodewijk XIV. De kerk bezit:
Altaaropstand (± 1719) met beelden, schilderstuk en twee houten reliefs.
Rijk-gesneden communiebank (XVIII A).
Dito preekstoel (XVIII c).
Orgel (XVIII a).
Marmeren doopvont (XVII d).
Ivoren kruisbeeld (XVIII); houten kruis, Lodewijk XV, met ivoren corpus,
Koperen Paaschkandelaar (XVII B).
Zilverwerk: Tabernakel, Lodewijk XIV, met houten troon (XVIII a).
Twee gedreven monstransen (midden XVII en XVII B). Bij de eene een kroon van edelgesteenten en een gouden vrouwensieraad (midden XVI): met diamanten bezette ster, waaraan een geëmailleerd kruisje.
Twee vergulde kelken (± 1700).
Lavabo-kan met schotel (XVII b) en twee kannetjes.
Twee reliekhouders (XVIII a) met vergulde hangertjes (XVI B).
Gedreven Godslamp (midden XVII).
Dito armluchters (XVII c).
| |
| |
Achttien kandelaars (XVIII a).
Lezenaar met gedreven arend (± 1750).
Ebbenhouten bisschopsstaf (afkomstig van Aegidius de Monte, bisschop van Deventer) met rijk-bewerkte, verguld koperen krul (1570).
Bisschopsring (XIX a).
Missale (1512); Missale Ultraiectense (1515) en Missale (1629) met zilverbeslag (XVIII A).
Paramenten: twee dalmatieken, kazuifel, stool, manipel en bursa van wit brokaat met zijde geborduurd (XVIII a).
Rooddamasten stel met velum (XVII B).
Dergelijk stel (XVII d) en fragmenten van een groen stel.
Wit zijden kazuifel en kelkvelum met borduurwerk van kralen (midden XVIII).
Drie choorkappen (XVII d en XVIII A).
Eenige kazuifels (XVIII) en kantwerk.
Twee vaandels.
Drie antependia (XVIII).
Communiekleeden enz. enz.
In particulier bezit bevindt zich een portretje van Antoine Arnauld († te Delft).
17. Boompjes 86. De synagoge (1725, vergroot 1790) der Ned. Israëlietische gemeente, heeft een voorgevel met kroonlijst en gesneden houten fronton en een achtkant torentje. Inwendig: gesneden hekwerk voor de vrouwengalerij. Zij bezit:
Toegangshek van gesmeed ijzer (1768).
Koperen versieringen aan de biema (XVIII A).
Ark met voorhang en zes kaarsenstandaards (XVIII A).
Koperen chanoekaluchter (XVII d).
Oude voorhangen.
Siertorens (1838).
Leeswijzer (± 1850).
Zilveren kan en schotel (XVIII B).
| |
| |
Een aantal zerken op het Israëlietische kerkhof.
18. Lange Torenstraat. De voormalige Paradijskerk der oud-kath. gemeente (zie: e, No. 16), thans eigendom der stad, is een driebeukige baksteenbouw (1719) met modernen voorgevel. Inwendig: galerijen, gebogen plafond en lichtkoepel met fraai stucwerk, Lodewijk XIV.
| |
f. Gebouwen van Liefdadigheid.
1. Goudsche Wagenstraat 15. Het ned. herv. weeshuis, aanvankelijk Pesthuis (XVI B), is vergroot in 1663, 1669, 1689, en in 1762 uitgebreid met een voorpand met klassieke poort, waarboven beeldhouwwerk door J.D. Graef. Aan de binnenplaats, een zestal wapen- en memoriesteenen (1663, 1689, 1762) met verzen en beeldwerk. Lantarenijzers (XVIII c). Inwendig:
Vier houten borden met wapens, namen van regenten enz. (1590, 1683-1686, ± 1723, ± 1783).
Stucwerk (1762) in de gang.
Regentessenkamer met stucplafond en schoorsteen met grisaille.
Regentenkamer (1762).
Schoorsteenstuk van tegels (XVIII B) door J. Aalmis te Rotterdam.
Kastje met kleedingstukken en modellen (XVIII).
Portretten (XVII en later).
2. West-Kruiskade 12. Het moderne r.k. weeshuis bezit een portret van Jan Block (XVIII d) en een schilderij: Kruisverheffing.
3. Hoogstraat 125. Het oude-mannenhuis, gebouwd 1705 door den stadsarchitect Sander de Bruijn, thans ingericht voor gemeentelijke bureelen, heeft een poort, waarboven
| |
| |
beeldwerk (1707) en inwendig: vestibule met stuczoldering, Lodewijk XIV; memoriesteen; boven de deuren, twee grauwtjes (1770) door J. Stolker, en een schouw, Lodewijk XIV (± 1705).
Een regentenstuk (1653), uit dit gebouw afkomstig, door Jan Daamen Cool, is thans in het Museum Boymans.
4. Hoogstraat 89. Het oude-vrouwenhuis (1622) is afgebroken in 1914. Een modern vrouwebeeldje (‘Kaatje’), navolging van het oude houten beeldje, dat op het poortje van dit gesticht stond, is overgebracht naar het Stedelijk museum.
Zie ook onder Kralingen, blz. 314.
5. Hoogstraat 39. Het voormalige pest- en dolhuis (1599, verbouwd 1745, grootendeels vernieuwd 1857-1859), thans Hulpziekenhuis enz., heeft een gesneden deurkalf met cartouche en opschrift, een corridor met stuczoldering en, in de dokterskamer, zes stoelen en twee fauteuils (XVIII d).
6. Botersloot 106. Het lidmatenhuis der ned. herv. gemeente heeft beneden een kamer met schoorsteenbekleeding, Lodewijk XIV en schilderstukje (XVIII A) en, op de bovenkamer van een bijgetrokken huis, een schouw (XVII d).
7. Claes de Vrieselaan 70. Israëlietisch gesticht voor oude lieden. Een rood damasten voorhang en een blauw damasten thoramantel (beide ± 1800), twee siertorens (XVIII d) en twee dito leeswijzers zijn aan dit gesticht in bruikleen gegeven door de Ned. Isr. Synagoge te Schiedam.
8. Calandplein. Naar het moderne gebouw der r. kath. Maria Catharina van Dooren's-stichting zijn uit het oude gebouw (aan de Hoogstraat) overgebracht:
Stucwerk in de gang.
Schoorsteenbekleedingen (XVIII d) in twee kamers.
| |
| |
Witje boven deur.
Gesneden gangbank (XVIII B).
Fraaie pendule, Empire, en verschillende pendules, Empire en Louis Philippe
Sèvres-servies (XVIII B).
Ziveren kandelaars, Lodewijk XVI.
Twee portretten (XIX A).
9. Goudsche Singel 157. Het Gerrit de Kokershof, gesticht 1783-1786, geheel vernieuwd, heeft een frontespice en, inwendig, twee medaillons, een schoorsteenbetimmering met schoorsteenmantel door Gerard van Nijmegen, alles uit den tijd van den bouw. Een gedeelte van een kamerbetimmering en een ijzeren beltrekker zijn naar het Stedelijk Museum van Oudheden overgebracht.
10. Schiekade O.Z. 56. Kuyl's fundatie. Aan den achtergevel een deuromlijsting en een driehoekig fronton (XVIII d) en inwendig: regentenkamer met stuczoldering (± 1800), twee afbeeldingen van den ouden gevel, eenige portretten (XIX A).
In den tuin, eenige hofjeshuizen (1814).
11. Van het voormalig pesthuis (1714) op het terrein der fabriek ‘Fijenoord’ is een driehoekig fronton, waarin zandsteenen beeldgroepen en wapenschilden, overgebracht naar het Stedelijk museum.
| |
g. Particuliere gebouwen.
Enkele fragmenten van de middeleeuwsche kasteelen Bulgerstein en Wena bevinden zich in het Stedelijk Museum van Oudheden.
A. Renaissance.
|
| 1. | Visschersdijk 61. Zijgevel (1603) met ankertjes en steen. |
| |
| |
| 2. | Visschersdijk 83. Tuitgevel (1605). Gecement. Steentje met merk en jaar. Ankers. |
| 3. | Glashaven 29. Trapgevel (XVII A). Topconsole op draagsteentje. |
| 4. | Hoogstraat 87. Trapgevel (1622) met fronton en kruiskozijnen. |
| 5. | Schiedamsche dijk 226. Gevel (XVII A) van gele baksteen met vensteromlijstingen in roode, teruggemetselde boogtrommels. |
| 6. | Valkensteeg 10. Trapgevel (XVII A) met teruggemetselde boogtrommels en vlakke bogen. Ankers. |
| 7. | Langelijnstraat 55 en 57. Trapgeveltjes (XVII) met houten onderpui (XVIII A). |
| 8. | Achterklooster 103. Trapgeveltje (XVII). |
| 9. | Botersloot 35. Vlakke trapgevel (1650). Gecement. Twee steenen met jaar. Lantarenijzer. |
| 10. | Tweede Lombardstraat 70. Trapgevel (midden XVII) in roode steen met gele lijsten. Toppilaster op kraagsteentje. |
| 11. | Vierwindenstraat 24. Trapgevel. Toppilaster als 17. |
| 12. | Banketstraat 1 en 25 (XVII B). Korfbogen, ankers. |
| 13. | Langebaanstraat 33. Trapgeveltje (1665). Jaartal in den top. |
| 14. | St. Laurensstraat 47 en 31. Topgevels met jaar (1665 en 1672). |
| 15. | Haringvliet 71. Leuvehaven 20 en 22. Gevels (XVII d, type Vingboons). |
| 16. | Kipstraat 33. Bovenbouw (XVII B) met pilasters. |
| 17. | Oppert 29. Bergsteenen gevel (1695). Gesmeed bovenlicht. |
| 18. | Oppert 83-85 en 94. Bergsteenen gevels (1700 en 1704). |
| 19. | Vogelensang 17. Trapgevel (XVIII A) met toppilaster op kopje. Drielichtskozijn. |
| |
| |
B. Lodewijkstijlen.
|
| 1. | Eenvoudige vlakke tuitgevels (XVII d) met meest driehoekig fronton en vleugelstukken: Weste Wagenstraat 51 en en 88 (1680), Steiger 8 (1671?), Tweede Lombardstraat 63 (1686), Open Rijstuin (1686), Kipstraat 7 (1687), Raambrug 1 (1688), Hoogstraat 227 (1688), Spui 1 (1688), Visschersdijk 47, 49 en 64 (XVII d), Molensteeg 31 en 35 (XVII d), Langebaanstraat 23 en 25 (1688, segmentvormig fronton), Wijnhaven 145 (XVII d), Hoofdsteeg 30 (± 1700, breed, gebogen fronton), Steiger 32 (kopjes in den top en strekken), Groote Markt 35 (XVII d, fronton verdwenen). |
| 2. | Wijnhaven 151. Bergsteenen onderpui. Versierde deurtravee. In de borstwering van het middenraam een tijdvers (1684) |
| 3. | Haringvliet 50 (XVII d). Rechte kroonlijst. Vooruitspringend middenstuk, waarboven fronton met arend. Stoep. |
| 4. | Nieuwe Haven 66. Trapgevel (XVII d). Gebogen fronton, voluten tegen de trappen. |
| 5. | Wijnstraat 57. Topgevel (XVII d) met driehoekig fronton. Zijstukken met bloemguirlandes. |
| 6. | Botersloot 177. Gevel (gecement) met overstek boven moderne onderpui. Top Lodewijk XIV. |
| 7. | Haagsche Veer 17. (XVII d). Gebogen fronton met lofwerk, Lodewijk XIV. |
| 8. | Haringvliet 97. Topgevel (XVII d) met vooruitgemetseld middenstuk. |
| 9. | Open Rijstuin 6. Tuitgevel (± 1700). |
| 10. | Oppert 49. Topgevel (± 1700) als 7. |
| 11. | Wijnhaven 61, 63 en 65. Bergsteenen gevels, oorspronkelijk één (1701) met Grieksch fries onder de kroonlijst. Nr. 63 bevat: voorkamer met geschilderd behang, grauwtjes, wanden door pilasters in vakken gedeeld, schoorsteen, Lodewijk XIV met bovenstuk en schilderij door G. Sanders (1733),
|
| |
| |
| plafondschildering door A. Schouman (?). Trappenhuis, Lodewijk XIV. Drie dessus-de-porte. |
| 12. | Haringvliet 46. Gevel (XVIII a) met rechte kroonlijst. Deurpoort met hoofdgestel, waarop twee beelden. |
| 13. | Haringvliet 48. Gevel (1701). Band met meander. |
| 14. | Nieuwstraat 30. Tuitgevel met driehoekig fronton. Gevelsteen (1702). |
| 15. | Zuidblaak 12-14. Vlakke bergsteenen gevel (1703). |
| 16. | Nieuwe Haven 111. Klassieke bergsteenen gevel (1704). |
| 17. | Haringvliet 66-68. Bergsteenen gevel (1711). Deurkalf, Lodewijk XIV. |
| 18. | Wijnhaven 53. Gevel (1721). |
| 19. | Bierstraat 6. Gevel met rechte kroonlijst. Bordes en stoephek (XVIII a). |
| 20. | Visschersdijk 67. Tuitgevel (XVIII a) met gegolfd fronton. Houten onderpui. |
| 21. | Wijde Nieuwsteeg 11. Eenvoudige tuitgevel (XVIII A). Steen met: Vredenburg. |
| 22. | Wijnhaven 163. Topgevel (XVIII a) met driehoekig fronton en breede vleugelstukken. |
| 23. | Nieuwe Haven 127. Onderpui, Lodewijk XIV (XVIII a). Relief in plint onder het venster. |
| 24. | Nieuwe Haven 137. Gevel (XVIII b), met gebogen fronton en versierde middentravee. |
| 25. | Langebaanstraat 37 en 39. Gevels (XVIII A) met gegolfde frontons, Lodewijk XIV. |
| 26. | Halvemaanstraat 10. Tuitgevel (XVIII A) met fronton, Lodewijk XV. |
| 27. | Wijnhaven 45. Gevel (XVIII A) met rechte kroonlijst. |
| 28. | Haagsche Veer 40. Tuitgevel (1736) met gebogen fronton. Cartouche in den top. |
| 29. | Oppert 65a. Versierde middentravee. Steen (1740). |
| 30. | Halstraat 4. (XVIII A). Gebogen fronton. |
| 31. | Boompjes 16. Bergsteenen onderpui met vlakke pilas- |
| |
| |
| ters. Rijkversierde travee, Lodewijk XIV, met vrouwenbustes (± 1740). Inwendig: suite met paneelbetimmering en dessus-de-porte, Eerste Keizerrijk. Gang met stuczoldering en fonteintje, trappenhuis en portaal. Achtergevel met stuczoldering in hoog relief, rijke deur met dessus-de-porte, buffetnis, gestucten schoorsteen en door pilasters in vakken gedeelde wanden. Alles Lodewijk XV (XVIII b). |
| 32. | Zuidblaak 60-66. Zware kroonlijst met consoles, Lodewijk XIV. In Nr. 62 een deur (XVIII b). |
| 33. | Boompjes 40. Bergsteenen onderpui met deurpoort (XVIII b). Versiering, Lodewijk XIV. |
| 34. | Wijnhaven 62. Deurpoort met gesneden deuren en bovenlicht (XVIII b). Inwendig: gang met stucwerk, waarin omlijsting om een klok van Hoogendijk te Rotterdam. Trappenhuis, Lodewijk XIV. Zijkamer met geschilderde zoldering. Gesneden gangdeuren en bovenlicht. |
| 35. | Zuidblaak 18. Bergsteenen gevel met versierd middenraam, klassieke vensteromlijstingen en stoephek (XVIII b). |
| 36. | Haringvliet 62. Deur, Lodewijk XV, met versierd kalf en bovenlicht (XVIII b). Inwendig: betimmering (herplaatst) en stuczoldering, beide Lodewijk XV, schoorsteen, dessus-de-porte. (Zie: h, No. 6.) |
| 37. | Nieuwe Haven 89. Versierde deurtravee (XVIII b). Inwendig: trappenhuis met stucwerk. Gesneden gangdeuren. Achterzaal met stuczoldering en wanden als Boompjes 16; buffetnis met witje. Alles XVIII b. |
| 38. | Hang 35. Tuitgevel met zware, versierde kroonlijst (midden XVIII). |
| 39. | Hang 49. Tuitgevel (± 1750). |
| 40. | Botersloot 13. Tuitgevel, Lodewijk XV. |
| 41. | Weste Wagenstraat 73. Gevel (midden XVIII). |
| 42. | Lombardstraat 18. Gevel (midden XVIII) met rechte kroonlijst, uitgemetselde hoekpilasters. |
| |
| |
| 43. | Leuvehaven 83. Kroonlijst met friesversiering (midden XVIII). |
| 44. | Wijnhaven 67. Kroonlijst. Natuursteenen onderpui met pilasters, borstwering met versiering, Lodewijk XV. Inwendig: trappenhuis met open koepel en allegorische beelden, laat Lodewijk XVI. Gangfonteintje, Lodewijk XV. Achterkamer, Lodewijk XVI (± 1800) met schoorsteenmantel, spiegel, vleugeldeuren met gesneden kalf en grauwtje als dessus-de-porte, en een hoekbuffet, Lodewijk XV (uit een ander Rotterdamsch huis). Verzameling zie: h, No. 7. |
| 45. | St. Jacobstraat 22, Stadhuissteeg 8, Tweede Lombardstraat 73, Hoogstraat 287, Houttuin 11, Rococo-tuitgevels. |
| 46. | Wijnhaven 76. Gevel met rechte kroonlijst. Hardsteenen middentravee met versierden ingang (midden XVIII). Inwendig: stuczolderingen Lodewijk XV, over gang en trap, en in een benedenkamer. Geschilderde zoldering in een bovenkamer. Alles uit den tijd van den bouw. |
| 47. | Nieuwe Haven 59, thans Lidmatenhuis der Evangelisch-Luthersche gemeente. Gevel (XVIII b). Versierde middentravee, waarin hardsteenen deurpoort met versierd kalf en bovenlicht, kroonlijst met Rococo-consoles. In de vensters hier en daar Venetiaansch glas. Inwendig: gesneden trapleuning en dessus-de-porte; stucplafond, Lodewijk XV, over trap en gangen. Geschilderd plafond en dito behang (± 1800), wit marmeren schoorsteenmantel met houten bovenstuk, laat Lodewijk XIV, en witje. In de achterzaal, gewelfde stuczoldering, schoorsteenschildering, Lodewijk XIV, en wanden als Boompjes 16. Op de bovenverdieping, twee schoorsteenen met bekleeding, Lodewijk XIV, en met paarse tegeltableaux. |
| 48. | Boompjes 42 en 43. Deuren met rijk bovenlicht, Lodewijk XV. Borstwering met Rococo-versiering (XVIII c). In Nr. 43 twee schoorsteenmantels, Lodewijk XV, stuczoldering, Lodewijk XVI. |
| |
| |
| 49. | Oostmolenstraat 7. Gevel, verbasterd Lodewijk XIV (XVIII c). |
| 50. | Haringvliet 85. Kroonlijst (XVIII c). Versierde travee. |
| 51. | Oppert 93. Als vorige gevel. |
| 52. | Wijnhaven 107. Natuursteenen onderpui. Versierde poort. Kroonlijst met middenfronton, waarin een wapen (XVIII c). |
| 53. | Nieuwe Haven 87. (XVIII c). Natuursteenen onderpui. Deur met bovenlicht. Onderbouw door lijst op consoles van bovenbouw gescheiden. |
| 54. | Nieuwe Haven 22. Gesneden deurkalf en bovenlicht. Inwendig: Schoorsteen, Lodewijk XV, en van elders afkomstige paarse tegeltableaux (XIX a, door Aalmis?). |
| 55. | Haagsche Veer 5. Gevel (XVIII B). |
| 56. | Geldersche Kade 24 (thans Notarishuis). Versierde deurpoort en middentravee (XVIII B). Inwendig: stucwerk. |
| 57. | Kipstraat 37. Tuitgevel (XVIII d) met gebogen fronton, Lodewijk XVI. |
| 58. | Baan 1. Gevel, Lodewijk XVI. Fronton over het midden. Stoep (XVIII d). |
| 59. | Baan. Aan den Singelkant, een tuinhuis (XVIII d). |
| 60. | Boompjes 58. (± 1796, toegeschreven aan J. Giudici). Bergsteenen onderpui. Pilasters. Versierd middenraam. Stoeppalen, Lodewijk XVI. Inwendig: gesneden deuren en omlijstingen. Eenige dessus-de-porte met witjes. Beschilderd behang door G. Malleyn (1796), marmeren schoorsteen. Alles Lodewijk XVI. |
| 61. | Boompjes 77-81. Rotterdamsche Bank. Oorspronkelijk één gevel, gebouwd naar ontwerp van Adriaan van der Werff. Natuursteen. Twee ingangspoorten. Drie balkons. Op de kroonlijst een balustrade. Midden in den gevel een medaillon. Nr. 79 bevat: trappenhuis met stucwerk (± 1705). In de bovenachterkamer, stuczoldering Lodewijk XIV, en schoorsteen met spiegel (XVIII A). In de bovenvoorzaal rijke stuc- |
| |
| |
| zoldering met beeldwerk, hoog relief, en met wanden als Boompjes 16. In de directiekamer, gerestaureerd onder leiding van Prof. Sluyterman, stuczoldering en geschilderd behang, gemerkt: Terwesten 1712. Twee trumeaux, Lodewijk XVI. Kamer met schoorsteen, Lodewijk XVI. Twee schoorsteentjes, Lodewijk XVI. Op de binnenplaats, een steen, herinnerend aan de eerste-steenlegging, 10 Juli 1705. |
| 62. | Haringvliet 96. Deur, Lodewijk XIV (XVIII c). Inwendig: gesneden gangdeuren, schoorsteenmantels (XVIII d), achterwand met spiegelpaneelen, betimmering en schelpenkast, spiegelomlijstingen. In de voorkamer beschilderd behang en dito plafond, door J. Stolker (1772). Fragmenten van trijpbehangsel. |
| 63. | Leuvehaven 40. Met hardsteen bekleede gevel, Lodewijk XVI (ontwerp van Giudici?). Inwendig: halfrond trappenhuis; vier schoorsteenmantels, waarvan één met betimmering, één met marmeren relief en één met grisaille; buffetnis. Alles XVIII d. |
| 64. | Leuvehaven 48-50 (herbouwd door Giudici). Gevel, Lodewijk XVI, met breed fronton. Torentje (1783) met klok. Boven een poort in een zijgevel: twee loopende leeuwen, waarschijnlijk van de oude brouwerij (± 1700) aan de Tweeleeuwensteeg. |
| 65. | Leuvehaven 65-67. (XVIII d). Kroonlijst op zware consoles. Pakhuisingang met beeldje van St. Joris op een console, Lodewijk XVI. |
| 66. | Leuvehaven 66. Kroonlijst met consoles en versierd fries (XVIII d). |
| 67. | Leuvehaven 181-183. Lodewijk XVI. Stoephek en palen (± 1775). |
| 68. | Nieuwe Haven 169. Natuursteenen onderpui. Versierde deurtravee (XVIII d), Lodewijk XVI. |
| 69. | Nieuwe Haven 171. Alsvoren (± 1775). |
| 70. | Oppert 107. (Pastorie der Oud-Katholieke St.-Laurens- |
| |
| |
| kerk). Gevel van 1791 met breede middentravee met fronton. Inwendig: zie e, No. 15. |
| 71. | Schiekade O.Z. 14. Rond bovenlicht in houten fronton (XVIII d). |
| 72. | Schiekade O.Z. 66. Gevel (XVIII d) met festoenen (XVII). |
| 73. | Weste Wagenstraat 57. (Pastorie der H. Rosaliakerk, zie: e, No. 11). Gevel van 1779. Strekken. Stoephek. Inwendig: Schoorsteenbekleeding, beschilderd behang, deuromlijsting met klok (XVIII d). |
| 74. | Weste Wagenstraat 23. Strekken als bij vorigen gevel (XVIII d). |
| 75. | Wijnhaven 25. Natuursteenen onderpui met versierde poort (XVIII d). |
| 76. | Wijnhaven 147. Stoephek en palen (XVIII). Inwendig: stucplafonds, Lodewijk XVI, schoorsteenbekleedingen; gangfonteintje (XVIII d). |
| 77. | Zuid Blaak 2. Natuursteenen gevel. Versierde deurtravee. Hoekpilasters (XVIII d). |
| 78. | Zuid Blaak 20. Bergsteenen onderpui met drie poorten, de middelste met fries (± 1780). |
Pakhuizen enz.
|
| 1. | Hoogstraat 177. Pakhuisgevel (XVII A). Ankers. |
| 2. | Houttuin 46. Pakhuisgevel (XVII A). Verbonden deuren raamkozijn. |
| 3. | Houttuin 14. Pakhuigevel (midden XVII). Verbonden, onder elkaar staande deurkozijnen. |
| 4. | Schrijnwerkerssteeg 11. Pakhuisgevel (1648). Fries, waarin steen met lantarenijzer. Twee steenen met cartouches, kruiskozijnen. |
| 5. | Botersloot 161. Dubbele pakhuisgevel (XVII B). Lelieankers. |
| 6. | Boerenvischsteiger 9. Pakhuisgevel (XVII d). |
| |
| |
| 7. | Hoogstraat 52. Hoefstal (XVIII). |
Molens.
|
| 1. | Coolvest 85. Molen (1736) de hoop (gedeeltelijk afgebroken). Steen met relief, naam en jaar. Boven den steen een dakje op consoles. |
| 2. | Oostmolenwerf. Molen met steen, waarop een leeuw (XVIII A). |
Détails van buitenarchitectuur.
|
| 1. | St. Jacobstraat 12. Beeldje van St. Joris (XVI B, hersteld). |
| 2. | Spaansche kade 1 (hoekhuis). In den zijgevel bogen en boogvelden van den gevel van 1637 (overigens gesloopt 1825). Het houten beeld van Spinola, dat in een nis stond, is in 1908 naar het Stedelijk Museum van Oudheden overgebracht. |
| 3. | Visschersdijk 78. Fragment van waterlijst met kopje (midden XVII). Gevelsteen. |
| 4. | Nauwe Kerkstraat 5. Kozijnen (XVII d). |
| 5. | Houten onderpuien (XVIII): Langebaanstraat 20, 42 en 48; Prinsenstraat 4 en 6; Langelijnstraat 59, 65 enz.; Visschersdijk 67; Zijl 27; Wilde Zeesteeg 19 en 21 (gekoppelde kozijnen XVII). |
| 6. | Nieuwe Haven 73. Versierde borstwering (± 1725). Bovenlicht. |
| 7. | Nieuwe Haven 71. Versierde deurtravee (± 1725). |
| 8. | Nieuwe Haven 45. Versierde borstwering (XVIII a). |
| 9. | Bierstraat 28. IJzeren vulling van oeil-de-boeuf (± 1725). Ankers. |
| 10. | Haringvliet 56. Deur (XVIII A). |
| 11. | Baan 105. Houten deurkalf (XVIII A). |
| 12. | Schiedamsche Dijk 172. Tegeltableau (XVIII A). |
| 13. | Groote Markt 11. Manskop (XVIII A) in geveltop. |
| |
| |
| 14. | Scheepmakershaven 60. Deur, stoep en onderpui (XVIII b). |
| 15. | Pompenburger Singel 5. Raamomlijsting, Lodewijk XIV (XVIII b). |
| 16. | Oppert 122. Alsvoren. |
| 17. | Hoogstraat 323. Portiek (± 1750) met consoles, Lodewijk XV. |
| 18. | Prinsenstraat 23. Ingangspoort, waarboven versierde travee (midden XVIII). Steen met voorstelling. |
| 19. | Nieuwe Haven 67. Versierde deur (1755). |
| 20. | Houttuin 25. Twee houten deurkalven (XVIII c). Zijlichten. |
| 21. | Leuvehaven 60. Versierde borstwering (XVIII c). |
| 22. | Hang 92, Leuvehaven 169, Vischsteeg 18. Kroonlijsten met Rococo-consoles. |
| 23. | Goudsche Singel 138. Houten deurkalf, Lodewijk XVI. |
| 24. | Mosseltrap 2 (apotheek). Gesneden hert (XVIII B), verguld, boven de deur. |
| 25. | Leuvehaven 107. Deur en omlijsting (XVIII d). |
| 26. | Wijnhaven 102-104. Stoeppalen (XVIII B). |
| 27. | Wijnhaven 105 en Scheepmakershaven 27. Versiering om deur en ramen (XVIII d). |
| 28. | Schiedamsche Dijk 38. Gesneden houten schild (± 1800). |
| 29. | Leuvehaven 81. Deuromlijsting, stijl Lodewijk XVI. (XIX a). |
| 30. | Gevelsteenen, voor zoover nog niet vermeld, vindt men aan de huizen:
Oostmolenstraat 3 (XVII a); Keizerstraat 5 (XVII B); Tweede Lombardstraat 60 (XVII B); St. Laurensstraat 101 (XVII); Schiedamsche Dijk 235 (1647); Raamstraat 55 (1661, ankers); Groenendaal 46 (1683); Wijde Broedersteeg 3 (XVII d?); Zijlwatersteeg 1 (XVII); Boompjes 63 (± 1700); Hang 94 (± 1700); Leuvehaven 93 (± 1700); Middensteiger 39 (zonnewijzer, ± 1700); Nieuwe Haven 161 (± 1700); Schiedamsche
|
| |
| |
| Dijk 194 (± 1700); Hang 28 (XVIII a); Nieuwstraat hoek Markt (XVIII a); Wijnstraat 43-45 (XVIII a); Zalmhaven 6 (XVIII a), Witte Leeuwenstraat (1714); Schrijnwerkerssteeg 23 (1726); Toe Rijstuin 15 (1727); Scheepmakershaven 11-12 (XVIII a); Wijnstraat 14 (twee steenen, een met 1637, een met 1724); Boompjes 14 (XVIII b); Houttuin 30 (1731); Oppert 55 (XVIII b); Lange Baanstraat 12 en Leuvehaven 157 (midden XVIII); Scheepmakershaven 43 (XVIII); Achterklooster 105 (XVIII c); Groote Kerkplein 16 (1773); Botersloot 37 (± 1773); Prinsenstraat 13-15 (XVIIIIc); Oostmolenwerf (XVIII d); Scheepmakershaven 22-23 (1819); Jufferstraat 6 (XIX A);
Verder een aantal in het stedelijk Museum van Oudheden. |
| 31. | Ankers, voor zoover nog niet vermeld, vindt men aan de huizen:
Pannekoekstraat 22 en 40 (XVII d); Haagsche Veer 19 (XVIII); Korte Baanstraat 6 (XVIII a); Lange Baanstraat 34 (XVIII). |
| |
Binnenarchitectuur.
1. Leuvehaven 13. Gangdeur, Lodewijk XIV, met omlijsting, waarin een klok; dergelijke omlijsting om een looze deur. Gesneden trapleuning. In de achterkamer, gobelins (XVIIIA), waarschijnlijk uit Oudenaarde, wit marmeren lambriseering en Empire-schoorsteen met geschilderd fries. In de voorkamer beschilderd behang (XIX a) door Malleyn.
2. Nieuwe Haven 85. Trappenhuis, Lodewijk XIV. Kamer met beschilderd behang, twee dessus-de-porte met witjes, geteekend G.S., stucplafond en schoorsteenbekleeding, Lodewijk XIV, en schoorsteenstuk door G. Sanders (1731).
3. Wijnhaven 41. In de voorkamer, stucplafond, Lodewijk XV, in gesneden lijst. Suite met stuczoldering, Lodewijk XV, en relief tegen den schoorsteenboezem. In de gang een
| |
| |
stuczoldering, Lodewijk XIV. Trappenhuis, Lodewijk XV (XVIII b).
4. Wijnstraat 120 b. Plafond, Lodewijk XV; schoorsteen, Lodewijk XIV, met grauwtje in gesneden lijst; gesneden vleugeldeuren. Suite met schoorsteen en grauwtje (XVIII b).
5. Haringvliet 34. Trappenhuis met gesneden pilasters, Lodewijk XIV. Gangfonteintje, Lodewijk XV. In een achterkamer, geschilderde zoldering (midden XVIII). Bovenzaal met geschilderd behang, Lodewijk XIV, wanden als Boompjes 16, stucplafond (middenstuk ontbreekt), schoorsteen met grauwtje. In de bovenvoorkamer, grauwtjes; schoorsteenstuk met schildering (midden XVIII) door G. van Nijmegen en geschilderde zoldering (door denzelfde?). Tegeltableau (XVIII B) in den schoorsteenboezem.
6. Leuvehaven 74. Trappenhuis en gang Lodewijk XV, gestuct. Alliantie-wapens boven de gangdeur. Gesneden leuningbalusters. In een bovenkamer, schoorsteen, Lodewijk XVI, met schilderstuk door G. van Nijmegen. Achterzaal met stuczoldering, rijk versierd in Rococo-stijl, een schildering in het midden, schoorsteenstuk door Van Nijmegen en overdadig gesneden vleugeldeuren. Alles midden XVIII.
7. Leuvehaven 175. Bovenlicht, Lodewijk XV, in de benedengang. IJzeren trapleuning met initialen van den smid J. Kramer (1770). Gangfonteintje. Deuromlijsting, Lodewijk XV, met klok door Arent Vijgh. Achterkamer met koofzoldering Lodewijk XIV (in het stuc een schildering), wanden als Boompjes 16, en schoorsteen met grauwtje door Van Nijmegen (± 1770).
8. Zuid Blaak 72. Trappenhuis, Lodewijk XIV.
9. Nieuwe Haven 65 (huis van 1726). Trappenhuis met stucversiering: borstbeelden van Tromp en De Ruyter met emblemen (± 1736). Gesneden gangklok. Op de tweede verdieping: deuren met omlijstingen, schoorsteen (XVIII d). Op de (latere) derde, boekerij met stuczoldering: borst- | |
| |
beelden van Hugo de Groot, Socrates, G. Brandt en Homerus (XVIII d); schoorsteenbekleeding (XVIII d).
10. Oppert 151. Stuczoldering, Lodewijk XIV (± 1700).
11. Nieuwe Haven 154. Gangfonteintje (XVIII d) met gesneden houten versiering. Gesneden vleugeldeuren. Schoorsteenbekleeding en -stukje (XVIII B).
12. Wijnhaven 82. In de gang, twee gesneden bovendorpels. In de voorkamer, een schoorsteen met caryatiden (XIX a). Achterzaal met geschilderd behang (± 1775), waarop kinderspelen afgebeeld zijn, schoorsteen (XVIII d) en stucplafond (± 1775).
13. Wijnhaven 143. Marmeren gangfontein. Closet met versierde tegels. Voorkamer, met deurpoort en schoorsteen (XVIII d). Achterkamer met wandschildering (door G. van Nijmegen?), geschilderd zoldering-medaillon (XVIII d) en grauwtjes als dessus-de-porte.
14. Boompjes 9. Gang met stucwerk, Lodewijk XIV. Voorkamer met grauwtje als dessus-de-porte (± 1800). Achterzaal met stuczoldering, Lodewijk XIV, en schoorsteenmantel, Lodewijk XV.
15. Leuvehaven 21. Deuromlijsting, Lodewijk XVI (XIX a). Gangbank en -tafel (XVIII d). Voorkamer met schildering (± 1840). In de achterkamer, zoldering, lambriseering, spiegel en gesneden deur (± 1806), alsmede een schoorsteen met caryatiden.
16. Delftsche Vaart 64 (voormalige pastorie der Paradijskerk). Gedrukt papieren behang met tafereel uit ‘Paul et Virginie’ (XIX a).
| |
h. Musea en particuliere verzamelingen.
| 1. | Museum van Oudheden (onder Museum Boymans). Plaatselijke oudheden, bouwfragmenten, gevelsteenen. Gedrukte catalogus. |
| |
| |
| 2. | Museum Boymans (zie: d, No. 6). Oude en hedendaagsche kunst. Gedrukte catalogus. |
| 3. | Gemeente-archief. Prentverzameling, meestendeels beschreven in Roterodamum Illustratum. Teekeningen van kasteelen in Schieland. |
| 4. | Maritiem Museum. Scheepsmodellen enz. |
| 5. | Atlas Van Stolk (Schiekade). Nederlandsche historieprenten, stadsgezichten enz. Catalogus door G. van Rijn. |
| 6. | Verzameling Van Wijngaarden (Haringvliet 62). Oud-Delftsch. |
| 7. | Verzameling Van der Schilden (Wijnhaven 67). Oud-Hollandsche schilderijen enz. |
|
|
Auteursrecht onbekend