Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

Ouderkerk-aan-den-IJsel.

De thans ned. herv. kerk is een kruiskerk, waarvan het oudste gedeelte, d.i. ongeveer het tegenwoordige schip, XII is, het dwarspand en 5/10 gesloten choor XV. De muren van het schip zijn van tuf-, later bekleed met baksteen. Tufsteen vindt men nog in den westmuur, in banden van het (latere) noorderportaal en in een steunbeer. In den oostmuur van het choor een nis. Aanbouwen: aan de noordzijde een portaal (1661) met poortje, waarin engelenkopjes, aan de zuidzijde een portaal (1671) met fronton. Het schip is gedekt door een houten tongewelf (XVI d) met rosetten. De toren heeft drie geledingen, de beide onderste (XIII) gedeeltelijk met tufsteen, de derde (XV) geheel van baksteen. Het onderdeel is in 1795 gerestaureerd, waarbij de ingang een driehoekig fronton met jaartal kreeg. Inwendig: steenen kruisgewelf. De kerk bezit:

[p. 287]

Preekstoel (± 1680) met gesneden rug, koperen doopbekkenhouder, twee lezenaars (XVII b).

Doophek (XVII b) met doopboog (± 1680).

Vier koperen kronen (XVII en XVIII a) met schildjes.

Twee banken (XVII a) en twee (XVII d).

Twee gebodenborden (XVII d).

Zerken, o.a. een van 1560.

Grafkelder in het choor, met versierde marmeren borstwering.

Tegen den oostmuur: grafmonument (1753-1757) van Willem Maurits, Graaf van Nassau-la Lecq, door J. en A. Wapperon en J.F. Maas te 's-Gravenhage.

Tegen den toren: een steen, waarop de artikelen des Geloofs, in houten lijstwerk (1732).

Vier zilveren bekers, waarvan één gemerkt 1651.

Het huis C 30 heeft een gevel van gele steen met banden van roode, teruggemetseld veld in den top, en gevelsteen (1686).

C 33. Tuitgevel (XVII a) met metselmozaiek, toppilaster en anker.

C 34. Hardsteenen penanten, Lodewijk XV.

C 27. Steen met 1688.

C 107. Sterfiguren in den muur, keldervensters met ommetseling (midden XVII).

Ankers: B 98, C 29 (± 1700), C 104 (XVII) en naast C 84 (XVII).

Buiten de kom, een aantal boerderijen (XVII a).