Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

Noordwijk.

Een aantal onder deze gemeente gevonden voorwerpen uit Germaanschen en Romeinschen tijd bevinden zich in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, als: aarden slinger-

[p. 269]

ballen; munten van Trajanus en Dominitianus; Romeinsch, Frankisch en Saksisch aardewerk. Een fragment van een steen met Romeinsch opschrift, ontdekt bij den bouw van het nieuwe Raadhuis, is ingemetseld in de Raadzaal.

Noordwijk-aan-Zee.

De ned. herv. kerk (1647) is een gebouw van baksteen, vierkant met 3/8 sluiting aan oost- en westzijde. Aanbouwen: een van ± 1901 en een modern portaal. Schip, oorspronkelijk door een tongewelf, thans door een vlakke zoldering gedekt. Op het midden een houten toren (1689) met open achtkanten koepel. De kerk bezit:

Preekstoel (midden XVII).

Koperen lezenaar en koperen doopbekkenhouder.

Twee koperen kronen (XVII).

Gesneden wapen (XVIII) op heerenbank.

Klok, met: Alewijn Krombosch, Amsterdam 1746.

Wijzerplaat (1647).

Noordwijk-Binnen.

Rechthuis, zie bij Café Konijnenburg.

De St. Joris-Doelen, architectonisch onbelangrijk, bezit:

Verschillende oude wapens waaronder spontons en twee kruisbogen (XVII) met jaartallen (1315 en 1509) uit oudere bogen; hellebaarden.

Gesneden houten beeld, beschilderd: St. Joris met den draak (XVI a).

Huifstoel, (XVI d).

Stoel met gedraaide pooten (XVII).

Leienbord in lijst (XVII); schietbord met reglement (1740).

Zes beschilderde houten rederijkersblazoenen (1638 en XVII), uit Haarlem, Leiden en Noordwijk.

Wapenblazoen, afkomstig uit de Ned. Hervormde kerk.

[p. 270]

De ned. herv. kerk (H. Hieronymus) is midden XV opgetrokken in de plaats van eene in 1449 afgebrande, waarvan in 1903 aan den toren een spoor der daklijn is teruggevonden; 1901-1904 gerestaureerd door den architect H.J. Jesse. Baksteenbouw met zandsteen blokjes. Kruiskerk met driebeukig schip, 5/10 gesloten choor en ingebouwden westtoren (XIV a, gerestaureerd 1791). Van het schip zijn vier vensters aan de noordzijde gedicht; de aan deze zijde uitgebouwde doopkapel is verdwenen; modern poortje in de eerste travee. Aan den zuidmuur van het dwarspand is een (oorspronkelijk twee verdiepingen hooge?) portiek aangebouwd. Het groote venster aan het zuider transept is bij de restauratie door Jesse gewijzigd. In de beeren van het choor (zuidelijk) zijn nog nissen zichtbaar met sporen van baldakijns en kopjes als draagsteenen. Op de viering een open dakruiter (1769). In den toren: ronde steenen trap en twee boven elkaar gelegen cachotten, oorspronkelijk toegangen tot de gewelven der oude kerk. Het schip is gedekt door een houten tongewelf; de zijbeuken door halve tonwelven. Eene gewelfschildering met tafereelen uit het leven van St. Jeroen, vóór 1747 in het schip aanwezig, is niet teruggevonden. De kerk bezit:

Hardsteenen doopvont (XV d). Aan de kuip vier gebeeldhouwde koppen.

Preekstoel met klankbord (XVII d). Bij de restauratie zijn gevonden vijf zijden (beschilderd) van een gothischen preekstoel (midden XV).

Heerenbank (1751) met gesneden vleugelstukken door J. Maas te 's-Gravenhage.

Gesneden en geschilderde bank (1636).

Psalmborden, twee van 1682, één van 1771.

Spreukborden, o.a. één van 1625 en één van 1638, geschilderd door Justus van Eyckenhorn.

Twee zerken met de beelden van leden van het geslacht

[p. 271]

van den Boechorst met hun vrouwen, onderscheidenlijk † 1450 en 1479, 1509 en 15...

Verschillende zerken, o.a. met de sterfjaren 1463, 1551 en 1561, 1554, 1563, 1578, 1594, 1611, 1678-1679.

Grafmonument voor Dousa (1792), met ijzeren hek.

Fragment van een steenen doodkist.

In een grafkelder op de kalk geschilderde wapens: 1579, 1622 enz.

Zilveren doopbekken (1828).

Twee gegraveerde zilveren schotels (1794).

Twee gegraveerde zilveren bekers (1747).

Twee klokken, eene (1677) van Petrus Hemony te Amsterdam, en eene (1690) van J. Ouderogge te Rotterdam.

De r.k. kerk (1835) bezit het volgende zilverwerk:

Reliekhouder (XVIII A?) van St. Jeroen, waarin een versierd reliekdoosje (± 1660).

Monstrans (± 1770).

Verguld zilveren kelk (XIV A) met medaillons (midden XVIII).

Gedreven expositietroon met twee engelen (XVIII).

Godslamp (midden XVIII).

Wierookvat (XVIII d).

Christusbeeldje (XVIII?) als bekroning van een staf.

Tien kandelaars (XVII d).

In de pastorie bevinden zich:

Schilderij (XVII): St. Hieronymus.

Portret (XVII c) van Henricus Blessius.

Het h. geestpoortje (1618), afkomstig uit het voormalige Weeshuis (later Raadhuis tot 1887) en thans geplaatst in den gevel van het moderne Raadhuis, heeft een gebogen fronton, waarin een voorstelling van den H. Geest boven de weezen.

[p. 272]

In de Kerkstraat: een huis (XVII d) met ankers; een met opengewerkten schoorsteen, en enkele eenvoudige huisjes (XVII).

In de Voorstraat: Nr 53, rijkgesneden deuromlijsting, en kalf, Lodewijk XV; Nr 69 dessus de porte met initialen (XVIII b).

Het huis lindenhof heeft deuromlijsting en bovendrempel (midden XIII), en inwendig stucwerk.

Het Café Konijnenburg bevat nog talrijke bouwfragmenten van het in 1909 afgebroken voormalige rechthuis, gebouwd ± 1594 en 1609. In den achtergevel een steen met wapen (1609). De achterkamer heeft sleutelstukken met wapens (± 1594).

Het moderne landhuis Offem bevat: tuinbeeld op voet, Lodewijk XV, twee kanonnetjes (1671) met wapen van Van der Does, marmeren schoorsteenmantel, beschilderd caissonsplafond (± 1700), schoorsteenstuk in gesneden lijst (beide XVII d), schoorsteenstuk (1765), gemerkt T.J.R., rouwbord (1718), gevelsteen (XVII). Voorts eenige schilderijen, portret van bisschop G. van Egmond door Jan van Scorel, buitenzijde der twee luiken van een altaarstuk door C. Engebrechts, familieportretten (XVII en XVIII), schilderijtje (± 1630) van het landhuis Offem en teekening (1724) van idem door A. de Haan.