Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VI. De provincie Zeeland

Kruiningen.

e. 1. De ned. herv. kerk (H. Catharina en Barbara) is een baksteenen gebouw met zandsteenen plinten, hoekblokken en waterlijsten, bestaande uit schip (XV A en XVI A), dwarspand en westtoren, oorspronkelijk georienteerd, doch bij de vergrooting, wegens plaatsgebrek aan de oostzijde, loodrecht op de H. linie geplaatst tegen den westtoren. De spits is afgebrand in 1623.

Van de oorspronkelijke kerk (XV A) staan nog de kruisingspijlers. Van de loodrecht hierop gebouwde kruiskerk (XVI A) bestaan nog het schip met oostelijken transeptarm en kruising; het koor is afgebroken. In de buitenmuren figuren in glazuursteen (kruis, ruit en driehoek met kruis). Schip van drie breede traveeën met gedicht poortje in de tweede travee en ingang in den noordmuur met geprofileerden Tudorboog en omgaande waterlijst. Dwarspand met groot venster. Schip en zijbeuken zijn gescheiden door kolommen met bladrand en achtkant basement, door hooge spitsbogen verbonden. De kolommen zijn aan den rechterzijbeuk lager aan dan den linker. In den torenmuur twee spitsboognissen.

[p. 106]

Hoog houten tongewelf; in den afgeschoten transeptarm plafond, waarboven de ribben van het oude tongewelf.

Toren van drie geledingen (XV A), baksteen met zandsteenen hoekblokken, eerste en tweede geleding vierkant, de derde achtkant. Eerste geleding met spitsboognis, waarin doorgang met korfboog, tweede geleding met aan elke zijde twee spitsboognissen, derde met geprofileerde galmgaten, waaronder spitsboognis. Aan het achtkant pilasters met draagsteenen met kopjes onder de balustrade. Vernieuwde balustrade en achtkante spits. In den toren aanzetten van een spits kruisgewelf op draagsteentjes met figuren. De kerk bezit:

Preekstoel met boogpaneelen (1596) op een vrouwenbeeld.

Doophek (± 1600) en hek voor de consistoriekamer (XVII).

Vier banken (1597 en XVII a).

Eikenhouten portaal (± 1600).

Graftombe van heer Arnoudt van Cruyningen († 1561), tombe van zwart graniet met doodsemblemen op de zijden (XVII a) en dekplaat met gebeeldhouwden liggenden ridder, waaronder een leeuw; naast hem helm en handschoenen en boven hem twee engelen en wapen en acht kwartieren. Onderschrift: Tim. 2, vs. 2.

De tombe heeft steeds met de lange zijde tegen den muur van de eerste travee gestaan.

Boven de tombe grafsteentje (1561) in Renaissance lijstje (XVII A).

Zerk met wapen (1711).

Twee borden (XVII d), schotel, doopbekken (XVIII d) en vier bekers (XIX A) van tin.

Boven de consistorie op zolder twee geschilderde pilasters (XVIII d).

De klok van Symon Waghevens (1490) is XX a vergoten.

Houten standaardmolen (XVIII A).