Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel II. De provincie Drente

Assen.

a. Voorhistorische, Germaansche enz. monumenten.

Een hunebed bij Loon, aan den weg van Loon naar Taarloo.

Voorwerpen, gevonden in of bij Amelte, Assen, De Haar, Kloosterveen, Loon*, Stadbosch, Witten en Witterheide, berusten thans in de musea te Assen en te Leiden.

[p. 7]

Assen.

d. Burgerlijke openbare gebouwen.

1. Gouvernementshuis of provinciehuis. (Zie ook Nr. 2). In de gang van dit gebouw (1883-'85) hangt een teekening, voorstellende het voormalige front, met de volgende korte aanteekeningen: Kloosterkerk van O.L.V., later Ned. Herv. kerk, sinds 1850 raadhuis, verbouwd 1661-'62 en 1850. De religieusen der Cisterciënserorde brachten tusschen 1259 en 1276 haar klooster Mariakamp (S. Maria in campis) uit de omstreken van Koevorden naar Assen over. Het klooster, ± 1601 geseculariseerd, werd 's lands huis en statenkamer. Het nieuwe gouvernementsgebouw opgericht 1882-'86. Het kloostergebouw herbouwd 1536, gesloopt 1884, vergaderzaal van ridderschap en eigenerfden en van den etstoel, daarna tot 1840 van de rechtbank. Kapittelhuis, later woning van den drost en van den rentmeester van het klooster, 1774-'78 vervangen door de tegenwoordige woning van het hoofd van het gewest.

Overblijfsel der kruisgang, zie onder h.

2. Raadhuis, oorspronkelijk kloosterkerk van O.L.V., in 1662 vernieuwd en als Ned. Herv. Kerk in gebruik genomen, nadat te voren de godsdienstoefeningen in het College, vergaderplaats van drost en Gedeputeerden, gehouden waren (in 1615 kreeg Assen zijn eersten predikant). De vernieuwing van 1661 en '62 betrof W.-gevel en N.-muur, de Z.-muren bleven staan; choor in 1817 uitgezet; 24 April 1848 het laatst als kerk gebruikt. Tot raadhuis ingericht door het aanbrengen van zoldering en verdeeling in vertrekken; 1904-'05 opnieuw inwendig veranderd; 1906 N.-muur van kalklaag ontdaan.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk, ingewijd 30 April 1848, bezit:

Orgel, ingewijd 7 Mei 1819, overgebracht van de oude in de nieuwe kerk.

[p. 8]

Offerkist met ijzeren beslag (XVI d), afkomstig uit de oude kerk, thans in museum te Assen.

Twee zilveren avondmaalsbekers (1817).

Een zilveren schotel (1817).

Een koperen armluchter en arm met zandlooper (XVII c), afkomstig uit de kerk op den Brink, in het museum te Assen.

Twee kleine koperen armluchters (XVII c).

Klok door Jo. Borchard (1768).

2. De r.k. kerk (H. Maria), 1837 en gewijd 12 September van dat jaar, bezit:

Drie koperen kroontjes, waarvan een afkomstig uit de kerk van Rolde (XVI c), de beide andere, vorm XVII.

h. Musea en Varia.

Provinciaal museum van oudheden in drenthe, opgericht 1855, in de benedenvertrekken van het Rijksarchief (1897-1901), waarbij een gedeelte van de oude kloostergang is bewaard gebleven. Catalogi en Verslagen van de commissie van bestuur aan de Gedeputeerde staten, 1867-1907.