Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Uden.

Uden.

a. In 1823 is alhier een munt van Domitianus gevonden en in 1923 is op de Stabroeksche heide door A.E. Remouchamps een urnenveld ontgraven, waarin tal van Germaansche en Gallo-Germaansche urnen en fragmenten van een paar bekertjes, alsmede verscheidene Romeinsche fibulae (I A) zijn aangetroffen.

e. 1. Het kruisheerenklooster, dat uit een groep van gebouwen (± 1700) bestond, met een oudere kerk (koor XIV B, schip XV), die door een dwarsarm verbonden was met een achthoekige kapel (XVIII) onder een koepeldak met torentje, is in 1905 door een nieuw klooster vervangen. Het bezit:

Eiken antependium (XVIII), van elders afkomstig.

Houten beelden: H. Maagd (XIV B, met nieuwe polychromie), kruisbeeld (XV, Rijnlandsch), klein kruisbeeldje (XV, met nieuwe polychromie), vuren beeld van den H. Bruno (XVII), Maria en H. Johannes (XVIIc), twee zeer kleine beeldjes der H. Maagd (± 1680), wit geverfd beeld van den H. Antonius (1695), H. Quiriacus en H. Maagd (XVIII, van voormalig hoofdaltaar).

Schilderijen: drieluik (1605), het middenpaneel (gewijzigd) met de geeseling van Christus, op de zijvleugels de portretten der schenkers met hun kinderen en op de buitenvleugels de H. Anna en de H. Aegidius; negen portretten van prioren (1691, 1711, 1730, door Joh. Keyser, drie XVIII, drie XIX).

Zilverwerk: vergulde monstrans (XVIIa) in torenvorm, grootendeels vernieuwden kelk (± 1500) en gedreven

[p. 337]

vergulden kelk (1507, merken: Antwerpen, E, drie rijksappels in schild) met opengewerkten nodus en op nieuwen voet, ook de pateen hierbij; kelk (XVIIId), eenvoudigen kelk (XVIII, merken: 's Hertogenbosch, T.M.O.), ampullen met blad (± 1740), wierookvat en scheepje (1739, merken: 's Hertogenbosch, O), geschonken door juffrouw Maria Clara aan 't Hooght), twee kandelaars (XVIIIb).

Koperwerk: twee kleine gegotene (XVI) en twee (XVId), zes geslagene (XIXa).

Drie kleine bellen, waarvan één in 1529 (door Jan Moor?), één in 1623 door Peeter de Clerck en één in 1719 te Amsterdam gegoten.

2. Het brigittinessenklooster is een gebouwen groep, waarin is opgenomen een ouder fragment van het voormalig kasteel Vorstenbosch, en met een kapel (1720, vergroot en uitgebreid door dr. P.J.H. Cuypers). De kapel heeft aan de zuidzijde een bergsteenen portaal; in een der bijgebouwen een kamer met schoorsteen en haardplaat (XVII) en een eiken spiegel (± 1700). Het klooster bezit:

Hoofdaltaar (XVIIIa, gedeeltelijk vernieuwd). Dubbele eiken koorbanken (XVI A) met eenig snijwerk.

Gesneden eiken preekstoel (XVIIIb).

Voorzangersgestoelte met twee gesneden paneelen (XVI) aan de voorzijde.

Reliekkastje (± 1750).

Orgel (1757, gedeeltelijk vernieuwd in 1912).

Zerk (1739).

Houten beelden, meest met nieuwe polychromie: H. Maagd (XIV), Christus' rust op Calvarie (XV), kruisdraging (XV), H. Annatrits (XV, geverfd), H. Catharina (± 1500), kleine H. Annatrits (XVI), kruisbeeld met te

[p. 338]

weerszijden beelden van de H. Maagd en van den H. Johannes (XVI), zwart geverfd beeldje eener abdis (XVI), H. Franciscus (± 1600), Christusbeeldje (XVII), kleine en groote beelden van den H. Petrus en den H. Paulus (XVIII), gekleed beeldje van den Zaligmaker (XVIII), twee engeltjes (XVIII).

Schilderij (XVI, paneel): beweening van Christus. Twee kristallen kronen (XVIII). Koperen wierookvaatje (XVII).

Gegoten koperen kandelaars: twee groote en twee kleine (XV), twee (XVI), twee kleine (± 1600) en twee (XVII B).

Een gesneden eiken preekstoel, een aantal beelden en basreliëfs, alsmede eenige schilderijen (XV en XVI) van hier afkomstig, bevinden zich thans in het Rijksmuseum te Amsterdam.

g. standaardmolen.

Volkel.

g 1-2. molens: standaardmolen (1811) aan de oostzijde van het dorp en een in de buurtschap Heikant, van elders overgebracht.