Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Rozendaal.

Nispen.

e. De door den architect Jos. Th. Cuypers in 1930 gebouwde R.K. kerk (O.L. Vrouw Hemelvaart) staat tegen den toren (XIV, verhoogd XV of XVIa, spits XIX, hersteld in 1931 door genoemden bouwmeester, waarbij een nieuwe traptoren is aangebracht) der voormalige oude kruiskerk (XV of XVIa, afgebroken in 1930). De beide onderste, in baksteen van grooter formaat dan de klokken

[p. 312]

verdieping opgetrokken geledingen, worden versterkt door aan de westzijde dubbele, aan de oostzijde enkele beeren, welke oorspronkelijk slechts tot op de gedichte galmgaten in de tweede geleding doorgingen; de door een rondboogfries afgesloten topverdieping heeft aan iedere zijde twee spitsbogige galmgaten. Spitsbogige ingangsnis met blokken, waarbinnen korfbogige ingang. De kerk bezit:

IJzeren kaarsenstandaard (XVIII).

Zes gegoten koperen kandelaars (XVII) en zes groote geslagene (XVIII).

Kazuifel (± 1750).

Missaal (1773) in lederen band.

In de pastorie werden bewaard een doek (XVIIb): Christus aan den geeselpaal, en een gefineerd juweelenkistje (± 1700).

De orgeltribune met eiken fraai gesneden balustrade (1634) en de gesneden orgelkast (1662) zijn niet herplaatst in de nieuwe kerk.

g. De boerderij P 71 bevat een groote schouw (XVIIb) in ‘Rubensstijl’ met wangstukken van gepolijste hardsteen en een houten gemarmerde kroonlijst.

Rozendaal.

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

Het geheel gewijzigde raadhuis heeft van den oorspronkelijken aanleg (XVId) in hoofdzaak slechts de door riblooze kruisgewelven met gordelbogen op middenzuilen en kraagsteenen overdekte benedenhal over, thans inwendig door muren in drie vertrekken verdeeld.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De r.k. kerk (H. Johannes de Dooper) is een classicistisch gebouw, in 1839 gebouwd tegen den toren

[p. 313]

(XVI?, later, verhoogd) der voorgaande, welks lage vierzijdige spits toen door een open achtkant koepeltje is vervangen en waarvoor, na afbraak van de westelijke beeren, een zuilenportiek is geplaatst. De in andere steen dan de onderbouw opgetrokken klokkenverdieping heeft kantblokken en gekoppelde galmgaten met geprofileerde natuursteenen kanten. De kerk bezit:

Hoofdaltaar en preekstoel uit den tijd van den bouw; twee zijaltaren (XVIIIa).

Zilverwerk: fraai gedreven monstrans (XVIIIa, merken: Antwerpen, gekroonde W); schotel (XVIIb) en collecteschaal (XVII, merken: Breda, P).

Koperwerk: gedreven doopschotel (XVIa) en twee fraaie gegoten kandelaars (XV) met ronden voet op drie engelfiguurtjes.

Drie klokken, waarvan een in 1635 door Antoine Coubillot, een in 1640 door Martin Marchal en in 1718 door Guilielmus Witlockx te Antwerpen gegoten.

2. De ned. herv. kerk, een classicistische zaalkerk (1810) aan een pleintje, van de straat gescheiden door een ijzeren hek tusschen hardsteenen stijlen, bezit het volgende Avondmaalszilver:

Twee gegraveerde bekers (1663, door Adriaen Swaens; merken: roos, B en id met tusschenpijltje), twee dergelijke (1678; merken: Breda, L, anker) en twee gladde (XVIII); zilveren wijnkandeksel (XVIId); twee schotels (1681 en 1693, merken: Breda, I (?), anker) en een met hoog gedreven rand (1693, merken: Breda, anker) en een (1723; merken: leeuwtje, L, roos).

g. Particuliere gebouwen.

1. Molenstraat 105. Gepleisterde trapgevel (XVIIb) met toppilaster op kopje en zes krulankers.

2. De R.K. pastorie bij de Markt heeft een een

[p. 314]

voudigen gevel (1762) met hardsteenen omlijsting van deur en bovenlicht en kozijnen.

3. Achterstraat 44. Puntgevel (XVIII) eindigend in trapje met toppilaster op kopje.

4. Markt 49. Gepleisterde classicistische gevel (± 1830) met houten fronton.

5. Achterstraat 26. Dergelijke gevel (± 1830).

6-9. Details: Molenstraat tusschen 47 en 49, steen: ‘In den biecorf’ 1777; boven deur Kalfdonksche straat 2 een oud huisteeken: gebeeldhouwd lam; Achterstraat 62, anker: 1709; Hoeve 210, (naar Nispen), steenen: 1705.

10. molen, aan den weg naar Breda: gesloten standaardmolen.

h. Van het St. Sebastiaansgilde is een zilveren halskraag (1611) met twee vogels en zeven schildjes (1764-1802) in het Rijksmuseum te Amsterdam,