Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Kuik.

a. Op enkele punten in deze omgeving is (± 1860) over groote uitgestrektheid de romeinsche weg van Tongeren naar Nijmegen teruggevonden. In de tuinen vlak ten Z. van het dorp en in aansluiting daaraan langs de Maasstraat is (XIX A) een uitgebreid Romeinsch grafveld ontgraven; een uitgebreide verzameling aardewerk, bronzen, metalen en beenen voorwerpen en talrijke munten daaruit (I en II, wellicht ook later) bevindt zich in de verzameling van het Provinciaal Genootschap te 's Hertogenbosch en het Rijksmuseum van Oudheden

[p. 231]

te Leiden, waarheen ook eenig Germaansch en Gallo-Germaansch vaatwerk en steenen wapenen uit hier aangetroffen grafvelden is overgebracht.

St. Agatha.

e. Van het kruisheerenklooster st. agatha, gesticht in 1371, in 1584 door Maarten Schenck geplunderd en verwoest, later herbouwd en meermalen verbouwd en uitgebreid, in 1906 voor een groot deel gesloopt, zijn gespaard gebleven:

a. de kapel (H. Agatha), gebouwd (XV B) van baksteenen, bestaat uit een 5/8-gesloten schip van zes traveeën, gedeeld door een gemetselden oxaalwand, waarboven een orgeltribune. Kruisgewelven. Fraaie grafzerken met wapens en kwartieren: één (1491) voor Johan Schenck van Nydeggen, één (1521) voor Christoffel van Wylach en één (1484) voor zijn vrouw Liffardt Schenck van N., één (1526) voor Arent Schenck van N., één (1502) voor Isabel Schenck van N., één (1557) voor Ot van Wylach, één (1507) voor Godert Torck, één (1496) voor Margareta, ‘dochter tot Egmont’, één (1515), over Hildegondes Heymen, één (1647) voor Henr. Verheyen, één (XVIb) voor fr. Joannes Daventriae de Noviomago; één (1618) voor prior Th. Loeman;

b. van de kruisgang: aan de oostzijde zes en aan de zuidzijde twee van baksteen gemetselde en door een spitsboog omsloten gekoppelde spitsboogvensters met rond bovenlicht (XV) in bergsteenen omlijsting;

c. de kloosterpoort (± 1600), een gebouw van baksteen met gedrukte boogopening aan den voor- en den achtergevel en met zijdelingsche aanbouwsels. Aan de voorzijde drie spitsbogige beeldnisjes, waarin (geverfde) houten beeldjes (XVII), zoomede een jaarsteen: 1644, boven den boog met sluitsteen: wapen van de orde;

[p. 232]

d. een fragment van het gymnasium (XVIIa), van baksteen met bergsteenen gevelbanden en vensterkozijnen;

e. het bakhuis (XVII), een baksteenen gebouwtje met geveltop, waarin vlechtingen en waarop een bergsteenen bekroning.

Het klooster bezit: Eiken beelden (XVIId): Onbevlekte Ontvangenis (XVIId); St. Andreas (XVIII A); H. Antonius abt (± 1500); twee bisschoppen (XVIII); Calvarie (XV B), bestaande uit een kruisbeeld (corpus vernieuwd), de twee Maria's, de twee moordenaars en twee krijgsknechten (thans in het orgelfront der kapel); kruis met ivoren corpus (XV, doch in ouder stijl).

Elf geschilderde portretten van prioren uit de jaren 1648-1855.

Geschilderde portretten van generalen der orde (gastenkamer).

Verschillende schilderijen, in de kamer van den generaal.

Zes gebrandschilderde glaspaneeltjes (XVII a-c, gedeeltelijk gedateerd) in de kruisgang.

Eenige uitgebroken geschilderde glaspaneeltjes (XVII) in het klooster.

Dubbele, achtarmige koperen kroon (XVII A).

Groote vergulde monstrans (XVIa, door Petrus Dulcken, procurator van het klooster), met contrefortjes, heiligenbeeldjes en een toren, waarop een crucifix. Blijkens opschrift gerestaureerd in 1887.

Verguld-zilveren, gedreven miskelk (XVIII B) met beeldjes in den nodus.

Tinnen voetwaschschaal met schenkkan.

Koperen lavabo (XVI A).

Acht kandelaars (XVIIIc) van geslagen zilver over houten kern.

Ivoren Christusbeeld (XVd) op (nieuw) ebbenhouten

[p. 233]

kruis; ivoren Christusbeeld (XVII) op nieuw kruis met voet.

Houten (witgeschilderd) kruisbeeld (XVIIb) in de open ruimte van den kruisgang.

Paramenten: kazuifel en twee dalmatieken (XVIII B) van gebloemd zijde-damast; kazuifel en twee dalmatieken (XVIIIB) op gekleurd zijde-damast; velum (XVIII B) van gebloemd zijde-damast; velum (XVIII) van met zilverdraad doorweven damast; velum (XVIII A) van zijde-damast met borduursel: H. Michaël; kelkdoek (± 1550), kleurig geborduurd op witte zijde met twee tafereelen.

Graduale (1409): handschrift op perkament met versierde initialen (band vernieuwd); graduale (1529): handschrift op perkament met initialen en miniaturen van Johannes van Deventer, in lederen band met koperen beslag; graduale (XVI A): handschrift op perkament met twee initialen door Johannes van Deventer, in lederen band met koperen beslag; missale (XVI A): handschrift op perkament met gekleurd tafereel en versierde initialen, in lederen band; antiphonarium (XVII): handschrift op papier, in lederen band (vermoedelijk copie); antiphonarium (XVII): handschrift op papier in lederen band (vermoedelijk eveneens copie).

Verschillende wiegedrukken.

Eiken kast (XVIIb), verdeeld in onder- en bovenhelft, in de spreekkamer.

Eiken kast (1618), verdeeld in onder- en bovenhelft, versierd met hoekzuilen, in de kamer van den generaal.

Gesneden eiken barometer (XVIIId), in de kruisgang.

Twee klokken, in 1647 gegoten.

Kuik.

e 1. De toren der in 1913 afgebroken oude R.K. kerk (H. Martinus), gesticht XII, vergroot XV

[p. 234]

en XVI, is een baksteenen gebouw (XV) van drie geledingen, versierd met nissen, waarvan drie in elke zijde van de tweede, en twee in elke zijde van de bovenste geleding. Vlak getoogde ingang, waarboven een venster, in een spitsbogige omlijsting van bergsteen. Onder de achtkantige, ingesnoerde spits een spitsboogfries. Overblijfselen van een gordelboog met gewelfaanzet en draagkorf (aansluiting bij het voormalige schip). Eenige grafzerken, waaronder een (XVIIa) met het wapen-van Bronckhorst.

In den toren drie klokken, o.s. in 1755 door Jean Petit, in 1782 door Alexius Petit en in 1811 te Kuik door F.T.Pr.C. Drouot gegoten.

2. De nieuwe r.k. kerk (H. Martinus), gesticht in 1913, bezit:

Koperen, dubbele, zesarmige kaarsenkroon (XVII).

Zes koperen kandelaars (XVIII B).