Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland

Doniawerstal.

Broek.

Op het kerkhof een klokkenstoel, waarin een klok in 1600 gegoten door Henrick Wegewart.

Dijken.

Op het kerkhof een klokkenstoel (XVIII A?) met overhuiving.

Doniaga.

Op het kerkhof een klokkenstoel, waarin een klok, in 1460 gegoten door Gerrit Butendiic.

[p. 70]

Goëngarijp.

e. De ned. herv. kerk, in 1770 gebouwd op de grondslagen eener oudere, bestaat uit een schip en een 3/8-gesloten koor. Boven den zuidelijken ingang een steen met wapens-Vegelin van Claerbergen en: 1770. In den oostmuur een stichtingssteen met opschrift en: 1770. Nabij de kerk een klokkenstoel (XVIII?). De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVIII d).

Zes gebrandschilderde vensters, in 1770 vervaardigd door Ipe Staak te Sneek, met wapens van prins Willem V, Jhr. Joh. Vegelin van Claerbergen, Rekenmeesters van Friesland, Gedeputeerde Staten, de Staten in 't mindergetal, en de Raden van 't Hof.

Klok, in 1534 gegoten door Gerhardus van Wou.

Idskenhuizen.

e. De ned. herv. kerk (XVIII?) is een eenvoudig baksteenen gebouw, bestaande uit een klein, rechtgesloten schip, met een houten spitsje op den westgevel. In elken zijgevel twee rondbogige vensters; rondbogige westelijke ingang. Op den oostelijken nok van het dak een windwijzer, waarin ster en kroon. Inwendig: eenvoudig houten tongewelf met trekbalken, kraagstukken en gesneden muurstijlen (± 1800). De kerk bezit:

Eenvoudigen preekstoel (XVII d?, witgeverfd).

Klok, in 1789 gegoten.

Oude windvaan met haan, afkomstig van het spitsje.

Langweer.

e. De ned. herv. kerk, in 1777 opgetrokken ter plaatse van een in 1683 door Sybren Sjoerds gebouwde (welke een oudere, aan de H. Catharina gewijde verving), in 1923-1924 gerestaureerd met Rijkssubsidie, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een driezijdig-gesloten

[p. 71]

schip en eenen vierkanten toren met ingesnoerde achtkante houten spits. De kerk heeft eenvoudige korfbogige vensters en, aan de noordzijde, een ingang met gebeeldhouwde en gepolychromeerde vulling in den boogtrommel en een gesneden deur. De toren bestaat uit drie geledingen, versierd met hoekpilasters, bij opeenvolging in Dorischen, Ionischen en Korinthischen trant, en met korfbogige nissen; in de bovenste geleding korfbogige galmgaten. Inwendig: houten tongewelf met trekbalken en sleutelstukken. De kerk bezit:

Eiken preekstoel, in 1684 vervaardigd door Benedictus Jans, blijkens een opschrift in het ruggeschot gesneden; in de paneelen der kuip symbolische voorstellingen.

Doophek (XVII d), met gewrongen balusters.

Twee gesneden lezenaars (XVII d).

Overhuifde heerenbank (XVII d) met gewrongen zuiltjes; twee eenvoudige eiken heerenbanken (XVII d); dito gewone banken.

Orgel (1784) met rugpositief en galerij, rustend op Ionische zuilen, waartusschen gesneden paneelwerk.

Onder den houten vloer grafzerken.

Avondmaalszilver: beker met opschrift en: 1665 (een dergelijke nagemaakt in 1851); kan: 1828.

Twee klokken, waarvan eene in 1538 gegoten door Johannes van Deventer, en een in 1683 door Petrus Overney te Leeuwarden.

Halfuursslagwerk (XVIII d).

In den tuin der pastorie een gebeeldhouwde zerk (1625) met wapen.

Legemeer.

Op het kerkhof een overhuifde klokkenstoel (XVIII), waarin:

Klok, in 1727 gegoten door J.A. de Grave.

[p. 72]

St. Nikolaasga.

e 1. De ned. herv. kerk, in 1721 gebouwd op de grondslagen eener oudere (H. Nicolaas), bestaat uit een 3/8-gesloten schip met een open koepeltje op den westgevel. Inwendig: houten tongewelf, met trekbalken op sleutelstukken. De kerk bezit:

Gesneden eiken preekstoel (XVII c).

Eenvoudig doophek (XVII c).

Op het kerkhof twee zerken, waarvan een met: 1640 en een met: 1652.

Klok, in 1467 gegoten door Steven Butendiic.

e 2. De r.k. kerk bezit:

Houten groep (XVI A), voorstellend de graflegging van Christus.

Oldeouwer.

Op het kerkhof, in een overhuifden klokkenstoel (XVIII): klok, in 1738 gegoten door Cornelis Crans te Enkhuizen.

Ousterhaule.

e. De ned. herv. kerk, in 1802 gebouwd, blijkens jaartalankers in den westgevel, bezit:

Eenvoudigen preekstoel (XVIII A, witgeverfd), als die te Idskenhuizen.

Doophek (XVIII A).

Orgelkast (XVIII b) en galerij.

Ousternijega.

Ter plaatse van een vroegere kerk (H. Christophorus) staat thans nog slechts een overhuifde klokkenstoel, waarin:

Klok, in 1312 gegoten.

[p. 73]

Ter Oele.

Op het kerkhof een overhuifde klokkenstoel, waarin:

Klok, in 1614 gegoten door Jan Burgerhuis.

Tjerkgaast.

e. De ned. herv. kerk, in 1703 ommetseld en gewijzigd, heeft een classicistischen ingang, met een fronton, waarin een opschrift betreffende het leggen van den eersten steen, en: 1703. Inwendig: balken met gesneden kraagstukken. Zij bezit:

Gesneden eiken preekstoel (XVII c, waarschijnlijk uit de oudere kerk).

Doophek (XVII c) met gewrongen balusters.

Zerk (XIV?) van roode zandsteen, voor den ingang; eenige zerken (1649, 1652, 1673), gedeeltelijk onder den houten vloer.

Klok, in 1577 gegoten door Wilhelmus Wegewart.

Een zilveren Avondmaalsbeker (1650, merken: Leeuwarden, jaarletter T en E.L. = Eelke Wyntiens), uit deze kerk afkomstig, is in het Friesch museum te Leeuwarden.

g. T 9. Aan het kruispunt der wegen Sneek - Lemmer en Joure - Sloten de herberg ‘spannenburg’ (XIX a). Pilastergevel met vooruitspringende middenpartij op Dorische zuilen, gedekt door een fronton, waarin het provinciale wapen. Boven de deur een ramskop.