Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, I. De provincie Limburg (Amby-Meer)

Gratem.

Gratem.

e. De r.k. kerk (H. Severinus), nagenoeg normaal georiënteerd, bestaat uit: a. een breeden, geheel vierkanten, mergelsteenen westtoren (XIII) van vier geledingen, met breede hoeklisenen, waterlijsten op rondboogfriesjes, naar iederen kant twee spitsboog-galmvensters, een veranderden (XVIII?) of toegevoegden westingang, een 3/8-uitgebouwden trapkoker tot in de tweede geleding; boven dien trapuitbouw de moet van een vierkant paneel (wijzerbord?) en het jaartal 1639; tongewelf; ingesnoerde houten spits; b. een oorspronkelijk enkelvoudig schip (± 1400) van drie traveeën met kruisribgewelven, in 1840 uitgebreid met baksteenen zijbeuken; c. een mergelsteenen koor (XV of XVI a) van één travee en een 5/8-gesloten polygoon (de travee met een in de kruin gedeeld kruisribgewelf, het polygoon met straalribgewelf); eenvoudige steunbeeren, spitsboogvensters met nieuwe harnassen, fraai nisje in den oostelijken buitenwand. De kerk bezit:

Gothische mergelsteenen altaartombe met hardsteenen mensa (XIV?, overbouwd).

Eencelligen biechtstoel (XVII).

Hardsteenen grafzerk (XVII b, van Borman), dito (1769, van J.G. van Kerckem, afgesleten), beide met acht kwartierwapens.

Houten beelden: Kruisbeeld (XV of XVI); H. Rochus, H. Johannes Nepomuc., H. Severinus, H. Agatha (XVII en XVIII).

[p. 94]

Twee eenvoudige koperen hangkronen (XIX A); een paar geprofileerde drievoetkandelaars (± 1700).

Twee klokken, waarvan eene in 1701 gegoten door Alexis Julien en eene in 1794 door Henricus Petit.

Op en om het kerkhof een zevental steenen grafkruisen (van 1628-1757).

g 1. Het kasteel ten hove (vroeger Huize Borman), een op nog deels omgracht terrein gelegen, baksteenen gebouw (XVII A?), bestaat uit twee een winkelhaak vormende, twee verdiepingen hooge vleugels van vijf vensterbreedten; de zadelbedaking aan het eene vleugeleinde afgesloten met een schild, aan het andere met een gezwenkt topje; onder de dunne bepleistering nog zichtbaar: de vroegere heele en halve-kruisvensters; de tegenwoordige vensters (XVIII) met hardsteen omlijst. Inwendig (verbouwd): eenige eenvoudige schoorsteenmantels en plafonds (XIX a-b); eenvoudige zandsteenen Ionische schouw (XVII); onderverdieping met tongewelven. Eenvoudige voorhof (XVII) met inrijpoort.

2. Ter plaatse van het kasteel groot-buggenum staat een nieuw gebouw, waaraan, van het kasteel afkomstig: een hardsteenen tympanvulling (XVII d) met alliantie-wapen van Kerckem-van Gulpen, en een gevelsteen met het jaartal 1600.

3-6. C 113, ankerjaartal 1761; C 114, deel van een grafzerk als stoepsteen; C 116, ankerjaartal 16?0; C 125, ankerjaartal 1770.

De schutterij St. Severinus bezit een zilveren ketting met vogel (1750) en vijf gedagteekende platen (1606-1750).

Oler.

e. heiligenbeeldhuisje (XIX A), waarin twee Madonnabeeldjes (± 1500 en ± 1700) en een paar engeltjes (± 1500, zeer beschadigd).