Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel I. De provincie Utrecht

Houten.

Buiten het dorp, dwars over den weg, een baksteenen poortgebouw met trapgevel, omstr. 1500.

De ned. herv. kerk is een eenbeukig, gepleisterd, tufsteenen (?) gebouw, met (thans) rechthoekig gesloten choor (± 1200) en toren,

[p. 27]

onderste geleding van tuf (± 1200), twee volgende van baksteen (XV), hersteld 1895. In het achtdeelig torengewelf, oude schildering. Eene omstreeks 1880 op den oostwand van het choor ontdekte schildering is weder overgewit. De kerk is gerestaureerd in 1865 en door Tepe in 1895. Moderne houten welving. Zij bevat:

Hardsteenen doopvont, (± 1300).

Eiken preekstoel (XVII d) op steenen doopvontvoet (XV), met koperen lezenaar en doopbekkenhouder (XVII a, b).

Eiken doophek (XVII d).

Twee eenvoudige heerenbanken (± 1700), twee dito (XVIII a), twee, rijk-gesneden, van 1715.

Marmeren grafmonument van Theod. van Velthuysen († 1716) door J. Mast; dito grafplaat van Es. Gillot († 1752); fragment van een zerk Van Oostrum (XVI); zerk van Nic. Grollius, 1743.

Zilveren beker der O.-L.-Vrouwenbroederschap te Houten, 1617.

Klok van 1697.

Huis oud-wulven, van 1635, later verlaagd. Versierd poortje.

Van het oude huis schonauwen staat nog een toren.

Huis heemstede, vermeld 1323. Twee oude hoektorens; monumentale schoorsteen op het dak. Verbouwd 1695 en inwendig XVII d. Dit laatste tamelijk goed bewaard, o.a. zolderingen, schoorsteenen en wandschilderingen van de Moucheron. Twee tuinbeelden. Penanten van inrijhek (XVIII).