Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Zevenaar.

Een hier gevonden steenen bijl uit voorhistorischen tijd bevindt zich in het Museum van Oudheden te Leiden.

Oud-Zevenaar.

De r.k. kerk (H. Martinus), in 1521 parochiekerk, in 1572 grootendeels verwoest, bestaat thans uit een schip met noordbeuk (XIV, herbouwd 1616, van bovenlichten voorzien in 1863) en met breeden 5/8-gesloten zuidbenk (in 1909, door Jos. Cuypers en Jan Stuyt op de grondslagen van een ± 1400 ter vervanging van een smalleren beuk opgetrokken ‘Mariakerk’ gebouwd); een 5/8-gesloten choor (XV); en eenen, ten deele ingebouwden, beneden (XV A) met tuf bekleeden, boven (XVI d) vernieuwden toren met traptoren. Inwendig: in den noordbeuk oorspronkelijke kruisribgewelven met koppen en sluitsteenen. De kerk bezit:

Koperen doopvont (1650).

Zijaltaar (1664).

Albasten Pietà (XV b).

Houten heiligenbeelden: H. Norbertus (? ± 1500), H. Catharina, H. Barbara en een groep: Maria met Kind en Moeder (XVII c).

Een levensgroot beeld van den H. Christoffel bevindt zich thans in het Aartsbisschoppelijk museum te Utrecht.

[p. 216]

Houten corpus (XIII d) van een crucifix.

Zilveren monstrans (1546, steel en nodus XVI, overigens XVII d).

Fragment van een gothische grafzerk.

Verguld zilveren kelk (± 1570, afkomstig van de Commanderij van St. Jan te Arnhem).

Twee zilveren beelden (1662 en 1671), koperen godslamp (XVII b).

Drie klokken, waarvan eene in 1737 gegoten door Jean Petit.

Gesmeed ijzeren uurwerk (1746).

Zevenaar.

De ned. herv. kerk (1658, blijkens ankers) bezit:

Eiken preekstoel (1659) met koperen lezenaar (XVIII).

Eiken ameublement (XVII c).

Orgelkast (1697), door Conradus Ruprecht.

Eiken offerblok (XVII).

Zilveren blad (1792).

Twee klokken, in 1670 door Peter van Trier gegoten.

De r.k. kerk van den H. Andreas Apostel heeft van de oude kerk alleen over: het schip met twee kapellen (XV, in 1605 en XVIII a na brand hersteld en vergroot, inwendig vernieuwd 1905-1906), naar het oosten verlengd en met choor verrijkt in 1870. Toren (1884, door Tepe). De kerk bezit:

Kuip van een doopvont (XVI d) op modernen voet.

Rijk gebeeldhouwden preekstoel (1657); gesneden banken en orgelgalerij (XVII c).

Twee rood-zandsteenen zerken (1594 en 1604).

Koperen memorieplaat (± 1500 met gegraveerde voorstelling in mastik-émail en de jaartallen 1446 en 1456, gerestaureerd door J. Brom) in de bijbehoorende hardsteenen omlijsting, welke in 1913 te Emmerik teruggevonden is.

[p. 217]

Verguld zilveren monstrans (± 1500, in 1903 hersteld en vergroot); dito ciborie (ten deele XV, cuppa XVII); dito kelk (XVI a), afkomstig uit Duiven, met nieuwe cuppa; zilveren beslag (XVII) van een crucifix.

Tinnen kelk (XVI a).

Drie klokken, eene in 1648 door Peter van Trier, twee in 1802 door Ch. en Ch.D. Voigt; en een angelusklokje, in 1781 door Christian Voigt gegoten.

Het huis Sevenaar, herhaaldelijk verbouwd en het laatst hersteld ± 1900, heeft nog metselwerk (XVI), oude kelders met kruisgewelven, alsmede een traptoren (XVII a) met baksteenen wenteltrap en een als een schroefgang gemetseld gewelf. Boven den gedichten toreningang een gebeeldhouwde steen (1612) met wapens en opschrift.

Het huis Babberich (verbouwd 1785), een gepleisterd gebouw, omringd door grachten, heeft boven den vroegeren ingang een steen (1785) met wapens en vers. Klok (1699). Inwendig: trappenhuis met stucwerk (XVIII d). Triptiek (XVI) in de kapel. Familieportretten. Gebrande glasruiten, afkomstig uit de St. Eusebiuskerk te Arnhem. Twee geborduurde kazuifels (XVI?)

Het huis de Doelen, een gepleisterd en gewit gebouw, heeft een achtkanten baksteenen traptoren (XVI c) met wenteltrap.

In het huis Kamphuizen, een gepleisterd gebouw: twee houten schoorsteenen met gestucadoorde wapens (XVIII c) op de schachten. Twee muurkastjes.

Uit het voormalig huis Poelwijck, gesloopt XIX d, zijn een verminkte steen (XVIII c) met alliantiewapen en tijdvers, en een steen met enkel een alliantiewapen aangebracht in de gevels eener te zelfder plaatse gebouwde boerderij.

[p. 218]

Emmerikstraat, tegenover het Gemeentehuis. Baksteenen gevel (XVII A), zijkanten met gezwenkte gevellijnen en overhoeksche pinakels. Zandsteenen waterlijsten. Ontlastingsbogen met gebeeldhouwde sluitsteenen. Ankers.

Hoek Kerk- en St. Janstraat. Gepleisterde en verknoeide baksteenen gevel (XVII a), zijkanten als voren. Duivengaten in den top.

Kerkstraat A 245. In den modernen gevel een steen met opschrift (1665), afkomstig uit het oude Weeshuis.