Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Vorden.

Enkele protohistorische voorwerpen, bij de Wildenborch opgegraven, bevinden zich in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

[p. 192]

Ten Z. van den toren der Ned. Herv. Kerk ligt een driehoekige steen der markrechtspraak.

De ned. herv. kerk (H. Antonius), vóór 1235 parochiekerk (eene kapel wordt in 1121 vermeld), is een grootendeels uit tufsteen opgetrokken tweebeukig gebouw, welks noordwestelijk deel (in 1832 naar het O. uitgebreid) nog overblijfselen (XII), vermoedelijk van de oorspronkelijke kapel, vertoont (romaanschen ingang in den noordwand), waartegen later een schip (in 1832 inwendig gewijzigd en verhoogd) met een toren (beneden XIII A, gerestaureerd 1897) en met een 3/8-gesloten choor (XV) van baksteen aangebouwd zijn. Sporen van een lager schipdakin den torenwand. Gestucadoorde zoldering over het schip. Over het choor een kruisribgewelf, en, in de sluiting, een net- gewelf. Overblijfselen van een kruisgewelf op breede, ongeprofileerde ribben in den toren. De kerk bezit:

Twee grafzerken (1556 en 1557).

Drie zandsteenen basreliefs (XVI) in het choor: Geboorte van Christus, een alliantiewapen en een met opschrift (1555).

Twee zilveren schotels (1668), twee offerbussen (XVII).

Klok, in 1846 vergoten door Gebroeders Edelbrock.

De r.k. kerk (H. Antonius van Padua), gewijd in 1867, bezit:

Verguld zilveren monstrans (XVI).

Het kasteel Vorden (XIV a, in 1374 verwoest, daarna herbouwd, in 1580 geteisterd en daarna hersteld, XVII a en XIX c gewijzigd, inwendig vooral in 1873) bestaat uit twee rechthoekig op elkaar staande vleugels (ten deele XV) met een vierkanten toren (beneden XIV, overigens XVI a) op den buitenhoek, en een achtkanten traptoren op den binnenhoek. De eerstgenoemde toren heeft een trapgevel (1603 op de kraagsteenen). In den anderen een zandsteenen wenteltrap met schroef-

[p. 193]

vormige spil (XVI a). Kruiskozijnen (vernieuwd) met schelpvormige toogversieringen. Ankers. Inwendig: gewelfd onderhuis met schietgaten. Gesneden schoorsteenmantel (XVII d) en ijzeren haardplaat (XVII c) in de zaal. Portretten van leden der geslachten Ripperda en van der Borch. (XVII en XVIII).

Het kasteel Hackfort, in 1324 voor het eerst vermeld, in 1598 na brand en in 1788 geheel verbouwd, inwendig ten deele hersteld XIX d, heeft van het oude gebouw nog over: eenig muurwerk en twee ronde torens, een op den noordoost- en een op den zuidwesthoek. In den laatsten een kruisgewelf op breede, ongeprofileerde ribben. Gevelsteen (± 1600). Schoorsteen (XVI). Kruis- en tongewelven in het onderhuis. In de ridderzaal een stuc-plafond, Lodewijk XVI, en een schouw (XVIII a) met wapenschilden. Twee vuurplaten met wapen. Koperen sloten. Eiken kap.

Vóór het huis twee zandsteenen tuinvazen (XVII c) op voetstukken, twee dito schildhoudende leeuwen en een pomp (XVIII a).

Oude watermolen (banmolen van het kasteel).

Van het kasteel Wildenborch (de eerst bekende bezitter vermeld in 1372), vernield in 1490, daarna herbouwd in 1523, en 1535 zeer versterkt, XVII d ontmanteld, zijn slechts over: gedeelte van een ronden toren met riblooze kruisgewelven en overwelfde kelders.

Het huis Medler (XVIII, verhoogd 1892-1893) heeft inwendig: twee dessus-de-porte en een stucplafond (XIX a). Steenen tuinvazen (XVIII a) met wapens op voetstukken, en twee dergelijke vazen op de hekpijlers. Gedreven looden tuinvaas (XVII d).

In den gevel der nabijgelegen boerderij ankers: 1760.

[p. 194]

Het kasteel De Bramel is een vierkant baksteenen huis (XVII, verbouwd XVIII, vernieuwd XIX A) met een spitsje boven den ingang, en een koepeltorentje op het hooge leien dak Kruisgewelven in het onderhuis.

Huis De Wierse. Eenige meubelen en schilderijen (XVII en XVIII). Chineesch porselein.

Huis Het Enzerik (1835).

Huis De Dekany (1832), vermoedelijk eens kerkegoed.

Het Huis Kieftenkamp (XVIII b) bevat een stucplafond en een gesneden trapleuning uit den tijd van den bouw.

Oude Standaardmolen (XVII?).