Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Doesburg.

b. Verdedigingswerken.

Bij de Paardemarkt overblijfselen der oude vestingmuren.

d. Burgerlijke openbare gebouwen.

1. Het raadhuis, een gepleisterd gebouw (XVI, inwendig gewijzigd 1663), heeft een midden-XIX geheel verknoeiden gevel met trappen, siertorentje en hoog opgaande korfboognissen, alsmede overblijfselen van overhoeksche pinakels. In den voorgevel, vroeger zijgevel, boven den ingang: 1663. Hiernaast het voormalige Wijnhuis. Op den hoek een kaak. In de secretarie een schoorsteen (1663) met pleisterwerk: Rechtspraak van Salomo.

2. Voormalige waag (XVI b), ten deele gepleisterd. In den zijgevel aan de Gasthuisstraat hoogopgaande nissen.

[p. 54]

3. De voormalige kazerne, vroeger klooster, vermoedelijk van de ‘H. Maria op het graf’, thans wapenkamer, heeft nog overblijfselen van het oude gebouw (XV). Sporen van oude vensters. Overkluisde kelders. Ingang (XVII). Inwendig XVII en later verbouwd.

4. st. sebastiaansdoelen. - Zie g 3.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk (H. Martinus), XIV c gebouwd ter vervanging eener in 1340 door het water weggespoelde, in 1483 en 1548 door brand geteisterd en daarna herbouwd, 1889-1890 inwendig gerestaureerd, bestaat uit een schip (XIV c, vergroot XV d, van nieuwe bovenlichten voorzien XVI c), in zijn drie westtraveeën van tufsteen opgetrokken, met rechtgesloten, langs den toren doorgetrokken zijbeuken, in 1483 verlengd en verhoogd; eene 5/8-sluiting; en eenen tufsteenen westtoren (door brand gehavend in 1548, 1718 en 1737, in 1910 gerestaureerd en van nieuwe spits met open top voorzien door W. Te Riele Gzn) met ingebouwden traptoren. Aan den zuidkant van het schip een uitbouw: sacristie met verdieping. Spoor van een hooger schipdak aan den oostmuur van den toren. Uitkraging voor orgeltje aan de rechtstanden van den torenboog. Het middenschip thans gedekt door een houten gewelf (1888). Over de zijbeuken en de sacristie steenen netgewelven. De gewelven over het schip in 1548 ingestort, blijkens opschrift op een pijler. In den toren een stergewelf met ronde middenopening. Bij den westelijken pijler in den noordbeuk overblijfselen van een steenen altaar. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVII c) met koperen lezenaar (XVII).

Fragmenten van twee zandsteenen altaarsteenen.

Eiken doophek (XVII) en eiken banken (XVII); deuromlijsting (1792) onder het orgel.

Geborduurde groenlakensche kussens (XVIII), met wapen.

Zuilschilderingen (XVII).

[p. 55]

Orgel (1828 uit Elburg gekocht).

Talrijke grafzerken (XVI-XIX), waaronder eene (1653) van den vice-admiraal Wemberich van Berchem.

Twee groote koperen kronen met schilden (XVII B).

Vier zilveren bekers en twee dito kannen (1850).

Klokkenspel van drie en twintig klokken, waarvan twintig gegoten 1654-1655 door F. en P. Hemony en drie in 1723 door Jan Albert de Grave.

Vier luiklokken, waarvan eene in 1639 door Peter van Trier, Johan Philipsen en Willem Evers, twee in 1549 door Aelbert Hachman, en eene in 1725 door Jan Albert de Grave gegoten.

2. De gasthuiskerk, thans in huur bij de Luthersche Gemeente en den Protestantenbond, is een gepleisterd baksteenen gebouw, bestaande uit een rechtgesloten schip (XIV), dat in zijn noordwand de sporen van een afgebroken noordbeuk (gedichte intercolumniën) vertoont, en een belangrijk uit de middenas staanden toren (XV) heeft. Inwendig drie gewelfvakken op kruisribben. Zij bezit:

Preekstoel met snijwerk (XVIII).

Koperen lezenaar (XVIII).

3. De r.k. kerk (H. Martinus), gebouwd 1813, bezit:

Verguld zilveren kelk (1637).

Zilveren wierookscheepje met lepeltje (1762).

Zilveren bord (XVIII)

4. Klooster. Zie d 3.

g. Particuliere gebouwen.

1.	Veerpoortstraat D 42. Zijgevel (XV c) van baksteen met zware waterlijst. Twee verdiepingen, elk met acht muurnissen. Sporen van een ouden ingang. Naast dit huis een poortje met leeuwenkop (XVII).
2.	Kosterstraat C 186. Gepleisterde topgevel (XV).

[p. 56]

3.	Koepoortstraat 7 (voorheen St. Sebastiaansdoelen). Gevel (XVI) met drie opgaande korfboognissen. Zijgevels met trappen.
4.	Veerpoortstraat C 285. Gepleisterde gevel (XVI) met vier opgaande korfboognissen.
5.	Meipoortstraat B 33. Gevel (XVI a) met twee rondboognissen boven de waterlijst. De ingezwenkte rollaag later aangebracht. Achtergevel met door ezelsruggen gedekte trappen.
6.	Meipoortstraat B 358. Beschilderde topgevel (XVI a, beneden vernieuwd) met geprofileerde korfboognissen, waarin nog één kruisraam. Waterlijst. Ingezwenkte rollaag.
7.	Kosterstraat C 228. Zijgevel (XVI) met trappen. Uitvliegsteenen voor duiven.
8.	Meipoortstraat, hoek Zandbergstraat. Gepleisterde zijgevel (XVI d) met in- en uitgezwenkte zijkanten, waarop overhoeks geplaatste pinakels, afgedekt met zandsteen. Vijf baksteenen cordonlijsten.
9.	Koetsveldstraat D 61. Gepleisterde gevel met ankers (1596). Zijgevels met trappen, afgedekt met zandsteen. Drie baksteenen cordonlijsten. Bovenlicht (XIX a).
10.	Koepoortstraat, hoek Hoogstraat A 26. Gepleisterde gevel (XVI d) met vier opgaande nissen. Latere kroonlijst.
11-12.	Kerkstraat D 216 en Bergstraat B 107. Zijgevels met door ezelsruggen gedekte trappen.
13.	Veerpoortstraat C 275. Gepleisterde topgevel (XVII a) met gezwenkte zijkanten.
14.	Veerpoortstraat C 279. Gepleisterde trapgevel (XVII a).
15.	Koetsveldstraat D 157. Gepleisterde gevel met ankers: 1614.
16.	Bergstraat B 92. Overblijfselen van trapgevel met toppilaster. Ankers: 1617.
17.	Meipoortstraat B. 24. Gepleisterde trapgevel. Ankers: 1623. Nokanker.
18.	Koepoortstraat D 232. Beschilderde trapgevel, beneden vernieuwd. Vleugelstukken tegen de trappen. Zandsteenen deur-

[p. 57]

	omlijsting met consoles onder de latei. Kruiskozijn met luiken. In den top: 1649.
19.	Koepoortstraat D 231. Gevel (XVII c), ongeveer als de vorige, doch geschonden. Ankers.
20.	Bergstraat B 68. Gepleisterde trapgevel (XVII c). Leeuwenkop. Nokanker.
21-22.	Markt, ten Z. der Groote kerk. Twee gepleisterde trapgevels (XVII).
23.	Beitelstraat, naast D 189. Kroonlijst met consoles, Lodewijk XV.

Gevelsteen (XVII b) aan het huis Beitelstraat D 197.

Aan den straatweg naar Dremt twee siervazen (XVIII c) op gemetselde hekpijlers.

Ankers:

Paardemarkt A 158 (1631), Heiligen Geestensteeg D 148, Koepoortstraat A 25.