Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Barneveld.

Scherven van klokbekers en van laat Saksisch aardewerk in deze gemeente gevonden, zijn in het raadhuis te Barneveld en in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

[p. 27]

Barneveld.

Het raadhuis bevat verder:

Fragment van steenen waterbekken (XIV) en verguld koperen Christusbeeldje (XIII), afkomstig uit de oude kerk te Garderen.

Draagsteenen en sluitsteen (XIV), afkomstig uit de oude kerk te Voorthuizen. Steenen console (XVI a).

Koperen kaarsenstandaard (XVII d).

Copie der Mariakroon, eertijds in de Ned. Herv. Kerk.

Fragmenten van gebrande ruiten (XVI d-XVII A).

Geëtste drinkglazen (XVIII).

De ned. herv. kerk (H. Odulphus) is een baksteenen hallenkerk (XV c), ontstaan door vergrooting eener kruiskerk (XIV), geteisterd o.a. in 1421, 1482, 1517, hersteld in 1645 en 1860-1862. Zij heeft een 5/8-gesloten choor, smaller dan het middenschip en eenen toren, beneden midden-XIII, verhoogd XIV, (herhaaldelijk verbrand o.a. 1653, 1683, 1828, 1870) tegen welks oostwand sporen van twee lagere schipdaken. De oostgevels der zijbeuken hebben toppen XVI a. Kruisribgewelven. In den toren overblijfselen van een stergewelf, alsmede van de voormalige torentrap en den toegang daartoe. Op het choor een ijzeren kruis van den in 1752 afgebroken dakruiter. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (1654), banken (1654, 1658 en 1728) en doophek (1654).

Koperen lezenaar (1727) en twee dito doopbogen (XVII).

Orgel (1766).

Wijzerplaat met beeldje van Mozes (XVIII).

Grafzerken (XV-XVIII).

Grafmonumenten: 1793, 1796 (door A. Ziesenis), XVIII d en 1808 (door Guillot).

Doopzilver (1841).

Drie klokken: eene in 1634 gegoten door Peter van Trier en Jan Philipsen, eene in 1711 door Claes Noorden en Jan

[p. 28]

Albert de Grave, en eene door J.M. van Bergen te Heiligerlee.

De in 1862 ontdekte muurschilderingen zijn overgewit.

De Mariakroon (XV), in 1629 uit de St. Janskerk te 's-Hertogenbosch geroofd, bevindt zich in het Rijksmuseum te Amsterdam.

Langstraat 39. Topgevel met vlechtingen en: 1690.

Garderen.

De ned. herv. kerk (1859) vervangt, blijkens een gedenksteen boven den oostelijken ingang, eene kerk van 1575, gebouwd na het verbranden eener oudere (gesticht 1050 en gewijd aan den H. Gangulphus), wier merkwaardige baksteenen toren (XIV a, verhoogd XV, spits vernieuwd XVIII), een spitsbogig tongewelf bevattend, nog staat. Zij bezit:

Koperen lezenaar (1736).

Twee koperen kronen (XVII).

Avondmaalsbeker (1723).

Klok (1802).

Een fragment van een steenen waterbekken en een verguld koperen Christusbeeldje (XIII), uit deze kerk afkomstig, zijn thans in het Raadhuis te Barneveld.

Kootwijk.

De ned. herv. kerk, thans in huur bij de Gereform. Gemeente, heeft een geheel gepleisterd schip (XVI a, eene kapel stond hier reeds XI c) met een gepleisterd driezijdig gesloten choor, en eenen baksteenen toren (XVI a, spits 1838 verlaagd), met overhoeks geplaatsten achtkantigen traptoren, gedekt door een baksteenen spits.

Klok (XIX a?) zonder opschrift.

Voorthuizen.

Van de kerk (H. Odulphus), welke door de tegenwoordige ned. herv. kerk (1865) vervangen wordt, is de baksteenen toren

[p. 29]

(XV) met traptoren over en bevinden zich eenige overblijfselen in het Raadhuis te Barneveld (z. blz. 27). Zij bezit nog:

Koperen lezenaar (1710) en dito zandlooperhouder (XVII c).

Twee koperen kronen (1710).

Drie klokken: twee in 1775, en eene in 1776 gegoten door Alexius Petit en Zoon.