Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

[p. 1]

Aalten.

Eenige scherven van praehistorisch vaatwerk, in deze gemeente gevonden, zijn in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Aalten.

De Ned. Herv. Kerk (H. Helena), hersteld in 1844 en vervolgens in 1898-1903 onder leiding van Jos. Th. Cuypers, is een tufsteenen gebouw (XV), dat een kleinere romaansche kruiskerk vervangt. Het oostelijk deel (twee traveeën en choor) ouder dan het westelijk. Zij bestaat thans uit een schip met twee zijbeuken; een choor met ⅜-sluiting; een kapel, later in het verlengde van den noordbeuk gebouwd en door bogen in verbinding met dezen en met het choor; een sacristie ten Z. van het choor; en eenen tufsteenen toren (XII). Kruisribgewelven, in het oostelijk deel op kopjes. Dergelijk gewelf op muurzuiltjes in den toren. Beeldhouwwerk aan de sluitsteenen en het zuidportaal (± 1450). De kerk bezit:

Piscina, muurkastje en nisje (XV) in de sacristie.

Preekstoel (XVIII, geverfd).

Orgelkast (XVIII c).

Overblijfselen van gewelf- en muurschilderingen (XV).

Memoriebord (1844).

Twee zilveren bekers (1706), een (1717), een (1721).

Vier klokken: eene (1739), eene in 1768 gegoten door Christiaan en Rutger Voigt, eene (1786) en eene buiten den toren.

[p. 2]

Twaalf steenen kruiswegstaties uit deze kerk bevinden zich in het Aartsbisschoppelijk museum te Utrecht.

Breedevoort.

De ned. herv. kerk (H. Georgius), is een aan de west- en de zuidzijde bepleisterd baksteenen gebouw (1316, maar sindsdien meermalen vernieuwd), bestaande uit een schip met driezijdige choorsluiting; een noordelijken rechtgesloten aanbouw (XVI); en eenen houten westtoren, boven welks ingang: 1869. Gestucadoord tongewelf, en over den aanbouw een halftongewelf. De kerk bezit:

Eiken preekstoel met koperen lezenaar (beide 1762).

Drie grafzerken (1777 en 1792 en XVIII).

Drie klokken, waarvan eene (1454), eene in 1644 gegoten door Johan van Trier, en eene in 1731 door Wilhem Fremy.

Uurwerk (1666, later gewijzigd).

In het portaal der r.k. kerk een ingemetselde zandsteen (XVI), waarop St. Joris met den draak, in omlijsting.

Prinsenstraat 85. St. Bernardusgesticht. In den gepleisterden gevel twee steenen: 1700 en 1764.

Markt 27. In den voorgevel een steen: 1613. Aan de achterzijde een baksteenen puntgevel met vlechtingen, twee waterlijsten, sporen van korfbogen, duivenslag.

Landstraat 8, hoek Ambtsluiswal. Gevel met ankers (1699), steentje (1699), en zonnewijzer (1699).

Prinsenstraat 90. Baksteenen gevel met tweedeelig venster. Doorrit met sluitsteen (1771). Ankers (1771).

Aan eenige huizen in de Landstraat ankers (XVIII).