Duo
Decimo
Miskende brieven?
Zo ver ik weet, ben ik de enige die De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart met plezier heeft gelezen. Docenten op middelbare school en universiteit waarschuwden ons, leergierigen, voor de onverteerbare saaiheid van de briefroman van Betje Wolff en Aagje Deken. Iedereen was het, na een gruwelijke worsteling door de circa 350 pagina's, roerend met deze voorspelling eens. Het tempo en de aard van vermaak bleken in de achttiende eeuw heel anders dan wij gewend zijn, en dit gegeven bepaalde in feite de culturele waarde van het boek. Althans, voor velen in de twintigste eeuw.
Voor een andere briefroman die ook in 1782 voor het eerst verscheen, Les Liaisons dangereuses van Choderlos de Laclos, lijkt dit niet op te gaan. De intriges en uitspattingen die hierin voorkomen, brengen zelfs de verwende twintigste-eeuwer nog in vervoering, blijkens de uiteenlopende opwindende verfilmingen waarvan iedere videotheek er zeker eentje in haar collectie heeft. Of is deze populariteit enkel aan de speelfilms te danken? Nee, Sara Burgerhart laat zich niet zo maar verleiden en laat zeker haar rug niet gebruiken als tafeltje waaraan fatale mannen hun andere maîtresses liefdesbrieven schrijven.
In beide boeken wordt een jonge onwetende vrouw door een ervaren man met twijfelachtige bedoelingen ingewijd in de seksualiteit en tegelijkertijd in de grote boze wereld. Cécile Volanges, een mooi meisje dat net haar opvoeding in het klooster heeft afgerond en nu haar entree in de wereld maakt, wordt onder de hoede genomen van twee mondaine excentriekelingen: de marquise de Merteuil en de vicomte de Valmont. Dit tweetal is zo verveeld in het luxueuze leven dat zij leiden, dat hun favoriete bezigheid bestaat uit het spelen met omgangsconventies en met mensen. De onwetende en naïeve Cécile is het ideale slachtoffer. Zij weten haar verliefd te krijgen op de al even groene Chevalier Danceny en haar vervolgens te doordringen van de noodzaak de sleutel van haar slaapkamer aan Valmont te overhandigen. Zo zal zij altijd in staat zijn haar geliefde te zien zonder last te hebben van haar dwarsliggende moeder. Geheel tegen de heersende norm in natuurlijk.
Wanneer Valmont de sleutel eenmaal in zijn bezit heeft, blijkt hij die, anders dan Cécile had verwacht, zelf te gebruiken om haar 's nachts te bezoeken. Aan de marquise beschrijft hij de verovering van zijn prooi:
Sans doute on ne lui a pas bien appris, dans son couvent, à combien de périls divers est exposée la timide innocence, et tout ce qu'ele a à garder pour n'être pas surprise: car, portant toute son attention, toutes ses forces, à se défendre d'un baiser, qui n'était qu'une fausse attaque, tout le reste était laissé sans défense; le moyen de n'en pas profiter!
De arme Cécile vermoedt wel dat het niet helemaal in de haak is, maar is enkel gewaarschuwd tegen de gevaren van een kus!
Het aardige van een briefroman is natuurlijk, dat we onmiddellijk hierna Céciles versie van de gebeurtenissen vernemen, wanneer zij haar hart uitstort bij de marquise: ‘Ce que je me reproche le plus, et dont pourtant il faut que je vous parle, c'est que j'ai peur de ne pas m'être défendue autant que je le pouvais. Je ne sais pas comment cela se faisait: sûrement, je n'aime pas M. de Valmont, bien au contraire; et il y avait des moments où j'étais comme si je L'aimais’ De marquise stelt haar gerust en moedigt haar vervolgens aan zich over te geven aan het genot. Valmont, de gelukkige eigenaar van de sleutel, doet aan de marquise telkens uitvoerig verslag van de vorderingen van zijn voortaan welwillende leerlinge.
Terwijl Valmont de schijn aardig op weet te houden, is in Sara Burgerhart ogenblikkelijk duidelijk dat de heer R. het zeer slecht met Sara voorheeft. Aan zijn vriend, de heer G., schrijft hij:
Auteursrechtelijk beschermd