Vooys. Jaargang 5

[p. 83]

Utrechts dagboek
L.H. Mosheuvel

maandag

Dagboek. Wat is een dagboek? In ieder geval geen boek. De editeurs van dagboeken hechten grote waarde aan dit feit, gezien de nauwgezetheid waarmee zij vermelden dat de boeken naar waarheid schoolcahiers waren, blauw gelinieerd en met een blauw kaft dat door de jaren heen verbleekte tot een barmhartig grijs. Een dagboek wordt geschreven in de intimiteit van de lichtkegel. De TL-buizen gaan uit. Het suizen van de CV maakt plaats voor het ruisen van de petroleumkachel (blauwbrander). En terwijl de inkt stroomt vloeien de tranen van de belijder samen met de condensdruppels langs het lullige raam. Precies! Net als in Johnson Brothers Ltd.

U gelooft toch niet in ernst dat ik voor u de CV zou uitdraaien? De essentie van het dagboek wordt weergegeven door de gouden woorden: Niemand weet, niemand weet, dat ik Repelsteeltje heet. IJdelheid was het, onvoorzichtigheid uit ijdelheid was het die de lieve springer heeft verlamd.

Ik lees vaak met grote belangstelling het Hollands Dagboek in de NRC. Het is een opvoedende en geruststellende rubriek. Er blijkt soms uit dat politici heel andere dingen doen dan we dachten. De Nederlandse samenleving blijkt nog steeds te beschikken over cultuurdragers, blijkt nog steeds een draagvlak te hebben. Soms kent men zo'n drager van nabij. Dat overkwam ook mij. Wat ik gehouden had voor een kunstluis met een onzindelijk gebit ontpopte zich als een vlinder met alle harpen van het Nederlandse muziekleven in de layout van zijn vleugels. Zoiets stemt tot nadenken en tot behoedzaamheid.

Ik moet er overigens aan denken, dat het toespreken van een lezer niet past in het genre ‘dagboek’.

Drukke dag vandaag. Zoals altijd. Ongelukkig dat het instituut zo laat opengaat en zo vroeg sluit. Dat ligt duidelijk en alleen aan het NWP. Dagen tellen, uren tellen, minuten tellen. Vijf uur. Klop op de deur. Doet u het licht uit? Je ziet hem denken: uitslover! Toch goed dat het beheer inspraak heeft in onderzoek en onderwijs en niet andersom.

Twee tentamens vandaag. Eerste tentamen: A-kern Couperus, B-kern Hermans. Tweede tentamen: A-kern Couperus, B-kern Hermans.

Volle agenda voor de sectievergadering. De belangrijkste punten neem ik hier over.

1.	Aanpassing colleges aan het modulair systeem.
2.	Hoeveel studiepunten toekennen voor de diverse colleges?
3.	De verontrustende groei van het aantal in het Nederlands geschreven literaire teksten.

We zijn er niet helemaal uitgekomen.

[p. 84]

College Versanalyse liep goed. Evaluatie: het komt mij voor dat de studenten moeite hebben met tellen tot tien zodra het om lettergrepen gaat. Ik moet het DOE-systeem bestellen.

Om zes uur vond ik het welletjes. Een half uurtje ontspanning in de spits. Terwijl ik naar huis reed bleef Johnson Brothers Ltd. mij bezighouden. Vele malen heb ik het gedicht besproken met collega's en studenten. Nu blijkt uit een artikel in De nieuwe taalgids dat niemand het ooit begrepen heeft.

Na het eten gewerkt aan mijn studie over de poeticale opvattingen van Willem Brakman.

Om twee uur naar bed. K. sliep al. Ik heb haar maar niet gewekt.

dinsdag

De vogels zijn weer terug. Vanochtend zaten koolmees, vink en rood borst zich met overdreven gebaren te baden, daarbij aangestaard door een goudvis. De merels hebben hun sloopwerk aan de bodembedekkers hervat. Soms kijkt er een met bevreemd rond oog naar Olivier aan de andere kant van het glas. Olivier herkent zich niet in zijn soortgenoten. Zijn soortgenoten zijn wij, geschapen naar zijn beeld en gelijkenis, maar niet zo goed gelukt. Ondanks alle aanmoedigende kreten van zijn kant zijn wij bij het aan- of uittrekken van een jas nog nooit op de wieken gegaan. Wezens van schijnbewegingen zijn wij, machteloze fladderaars: de zwaarte van onze vleugels belet ons te vliegen. Dat kun je tegenwoordig gerust schrijven zonder dat iemand zijn vinger opsteekt. De onderwijsvernieuwing heeft gezorgd voor de zo broodnodige ruimte. Een eerste steen ligt nauwelijks terneer.

Van studentenzijde is een interessante nota binnengekomen die ten doel heeft te voorkomen dat men te veel leest. Met een beroep op departementale zeden is daarin vastgesteld, dat een student per uur niet meer dan X bladzijden fiction kan lezen, Y bladzijden essay en slechts Z bladzijden poëzie. Gegeven een ruimte van 100 studiepunten kan derhalve... etc. Niet eens meegerekend de tijd voor het ter hand nemen van het boek en het weer wegleggen. Het stuk getuigt van groot vernuft. Wellicht mag ik de opsteller ervan in de toekomst als collega begroeten.

Het werk aan de aanpassing van de colleges aan het modulair systeem moet worden overgedaan. De opdracht luidt nu: aanpassing van de colleges aan het modulair systeem met het oog op de Nota Krimp en Groei. We hebben éen dag de tijd. We hebben de hele middag vergaderd en we zijn er niet uitgekomen. Wèl begint duidelijk te worden dot uit cultureel en didactisch oogpunt slechts interessant is wat kan worden uitgedrukt in een studiebelasting van 40 punten. De werkelijkheid kan krimpen en groeien, het deductieve systeem niet.

Het college Versanalyse gaat niet slecht. Ik heb de indruk dat niet iedere student doordrongen is van de noodzaak om poëzie te lezen. Ik heb het DOE-systeem besteld en wacht met smart op de formulieren.

[p. 85]

De avondspits werd opgeluisterd door een oud-student. Ik vermeld dit niet omdat ik mij mede-verantwoordelijk zou willen stellen voor de wijze waarop hij uitdrukking geeft aan zijn gevoelens, maar om een indruk te geven van de diversiteit in maatschappelijke mogelijkheden voor hen die Nederlands studeren.

Rest van de dag: als maandag.

woensdag

Belangrijk nieuws in de krant. Men beweert, dat wetenschappelijk is aangetoond, dat de mens niet alleen door milieu, maar ook door erfelijke factoren wordt bepaald. Ik bedoel eigenlijk, dot het nieuws is dat dat in de krant staat. Ik durf nu wel te zeggen, dat mij al eerder is opgevallen, dat mijn zoon lijkt op mijn broer en mijn dochter op mijn zuster. Niet dat mij dat onverdeeld gelukkig maakt, maar het is nu eenmaal zo. En gedacht heb ik ook wel - niet gezegd, want een mens wil niet gestenigd worden - ik heb gedacht: wat geldt voor lichamelijk kenmerken, geldt misschien ook voor geestelijke. Waarop berust het onderscheid tussen lichaam en geest anders dan op een verouderd mensbeeld en een misverstand over het functioneren van taal? Misschien mag ik wel zover gaan om te veronderstellen, dat de maatschappij niet de enige verantwoordelijke is voor het feit dat niet het hele Nederlandse volk doctorandus is. En ik, als knecht en handlanger van de maatschappij. Jaar in jaar uit heb ik ze zien langstrekken, de kansrijken. Tot wanhoop ben ik gebracht, omdat ik er te vaak niet in slaagde hun door de maatschappij gekoesterd intellect tot volle wasdom te brengen. Nu blijkt, dat het IQ grotendeels erfelijk is bepaald. Ik ben geheel in verwarring gebracht. Onder deze omstandigheden is het beter, dat ik maar niet noteer wat er is gebeurd tijdens Versanalyse. Laat ik volstaan met te vermelden dat de DOE-formulieren zijn gearriveerd en dat ik die tijdens het college heb uitgereikt. In éen woord: schitterend! Overzichtelijk en een prachtige typografie. Werk van en voor liefhebbers. Ik heb ze snel opgestuurd naar Nijmegen.

Ik mis het college Brakman. Ben een beetje de draad kwijt. Volgende week zien we elkaar weer.

Vandaag twee tentamens. Eerste tentamen: A-kern Couperus, B-kern Hermans. Tweede tentamen: A-kern Couperus, B-kern Hermans. Het begint duidelijk te worden dat er dringend behoefte bestaat aan een A-kern Hermans en een B-kern Couperus. Zal dat ter sprake brengen op volgende sectievergadering. Dat wil zeggen als we daar aan toe komen. Van de faculteit is bericht gekomen, dat het werk aan de aanpassing van de colleges aan het modulair systeem met het oog op de Nota Krimp en Groei moet worden overgedaan. De nieuwe opdracht luidt: aanpassing van de colleges aan het modulair systeem met het oog op het facultaire alternatief voor de Nota Krimp en Groei. We hebben éen dag de tijd voor een reactie. Ja, ja, de burelen houden de pas erin. Lastig toch dat wij marcheren met de handicap van onderwijs en onderzoek. Wat krimpt er eigenlijk en wat groeit?

[p. 86]

Het antwoord ging verloren in het gejuich van Frits Spits. Morgen probeer ik Hilversum 4. Geen produktieve dag. Kwam een beetje mies thuis.

Rest van de dag: als maandag en dinsdag.

donderdag

Ik moet vastleggen waarom ik zo'n groot bewonderaar ben van het DOE-systeem. Het DOE-systeem heeft het evalueren (kern van iedere didactische bezigheid) verheven van eenvoudig handwerk tot een kunst en meer dan dat: tot een systeem dat op audiëntie mag bij de COMPUTER. Maar misschien is dat nog niet eens het belangrijkste, belangrijker is dat het arbeidsplaatsen schept. In Nijmegen heeft het een kantoortuin vol bureau's tot bloei gebracht. Laatst zei collega M.: Ja, maar die burelisten moeten worden betaald en dat gaat uit dezelfde pot waaruit wij worden betaald. Uit zo'n opmerking blijkt dat M. van mening is, dat de universiteit er primair is voor onderwijs en onderzoek. Toch werkt ook hij in de buurt van de Heidelberglaan. Toch bezoekt hij in wat uiterst vermoeiende vakanties moeten zijn de ene kathedraal na de andere en zelfs heb ik hem horen zeggen, dat de heerlijkheid van deze bouwsels ondubbelzinnig getuigt van wat voor hun scheppers het middelpunt was van het leven. Blind voor het getuigenis van eigentijdse architectuur gaat M. met gebogen hoofd, ogen op de straatstenen gericht naar zijn werk. Centrumgebouw Noord, vlak bij de Heidelberglaan.

Aan mijn toon merk ik dat M. mij irriteert.

Bij geruchte vernomen, dat een lid van de Faculteitsraad in de vergadering heeft vastgesteld, dat er in Nederland sinds Max Havelaar geen behoorlijke roman meer is geschreven. Zoiets stelt gerust: het is een bewijs dat er in de raad nog steeds over cultuur wordt gesproken en dus gedocht. Het stimuleert ook tot denken. Lezen kost veel tijd. Zou het kunnen zijn, dat het aantal dissertaties en andere wetenschappelijke publicaties van een letterkundesectie omgekeerd evenredig is met het aantal in het haar toevertrouwde taalgebied verschijnende goede romans?

Charmante handen hebben vanmiddag een voor de sectie broodnodige schrijfmachine van mijn kamer gehaald. De huur ervan loopt te veel op. Een PC zou bereikbaarder zijn. Ik dacht: dat is eigenlijk een vreemde zaak, een PC is toch veel duurder! Als zo vaak heb ik mijn ongelijk moeten bekennen geconfronteerd met de wel zeer eigen, maar toch glasheldere logica van het BEHEER. Schrijfmachines en PC's komen uit totaal, begrijpt u?, totaal en strikt gescheiden potten. Met een zekere nostalgie en vertedering heb ik mijn oude vulpen (merk: Pelikan) tevoorschijn gehaald en gereinigd. Ik bedacht plotseling dat ik hem al had toen ik bijna veertig jaar geleden voorzitter was van De Wetsteen.

Ingeschreven met deze pen op een cursus ‘Omgaan met een tekstverwerker’.

Vergadering van de Onderwijscommissie. Belangrijkste punt: de terugkeer van de studenten in de commissie. Curieus om te ervaren hoe in de relatie van de studenten tot de onderwijscommissie een mythe het feitelijk gebeurde heeft vervangen. Wie werken er mee aan een dergelijke mythevorming? Wie heeft er belang bij? Niet onderwijs en onderzoek.

[p. 87]

In de auto, op weg naar huis, stelde Lex Braamhorst mijn loyaliteit tegenover Hilversum 4 erg op de proef. Morgen toch maar Frits Spits. Radio afgezet. Moest dus wel denken. Wat zou het weggaan van de studenten uit de onderwijscommissie en de daaropvolgende discussies op papier en anderszins in geld uitgedrukt hebben gekost? De sectie MOL heeft naar bevoegd oordeel recht op 7 posten om goed te kunnen funktioneren. Daarvan zijn er momenteel 4 1/2 feitelijk bezet. Over enkele maanden zullen dat er mogelijk nog maar 3 1/2 zijn. Wat zou het verband toch zijn tussen wat ik net heb opgeschreven? Het heeft iets te maken met wat er groeien moet en wat krimpen.

Rest van de dag: als maandag, dinsdag, woensdag.

vrijdag

DOE heeft mijn vertrouwen niet beschaamd. De computer heeft het feit bevestigd dat de cursusboeken tijdig ter beschikking van de studenten waren. Dot is logisch, want als die boeken niet beschikbaar waren geweest had ik het DOE-systeem niet toegepast. Mijn indruk wordt bevestigd dat niet iedere letterenstudent door mij wordt overgehaald om af te stappen van het standpunt dat poëzie niets anders is dan op ingewikkelde = elitaire wijze schrijven over onbegrijpelijke, oninteressante, maar vooral sombere zaken. Ik zei: niet iedere, en ik mag dus niet klagen.

Gisteravond viel mij op dat dit geen goed dagboek is. De keuze van de onderwerpen is erg selectief. Zo geef ik in het geheel geen inzicht in mijn privé-leven. Om daar verandering in te brengen en om rustig te kunnen werken heb ik mij om 11 uur ziek gemeld. Mijn vrouw heeft dat ook gedaan. Hoewel wij wisten dat er een dag van voorbeeldig familieleven op het programma stond, liep het tegen de avond toch even uit de hand. Terwijl wij genoten van ons TV-dinner (hebben we eigenlijk TV?), haalde K. haar agenda te voorschijn met de bedoeling onze vakantie voor het volgend jaar vast te leggen. Zij heeft een uitzonderlijke begaafdheid in het verkrijgen van veel vrije weken tegen inlevering van slechts weinig vrije dagen. Haar kronkelige, want weinig principiële waardering voor de christelijke feestdagen staat lijnrecht op mijn krachtige afkeer daarvan. In de intimiteit van dit dagboek kan ik wel toegeven dat het een beetje ruzie werd. Geen beklijvende barst, maar zoiets kan zich herhalen en daarmee moet je oppassen. Ik verweet haar onbetamelijke haast. Natuurlijk, niemand kan zich onttrekken aan de van hogerhand opgelegde verplichting om zich tijdelijk aan de vervulling van het ideaal te onttrekken, maar zich aarzelend laten meevoeren is iets anders dan een sprong vooruit. Zij dacht daar heel anders over. Was het mij ooit opgevallen, zong ze bijna met een aardig gevoel voor retoriek, dat in voorjaar en zomer dit hele volk van zure werkers het zwart verdiende geld met ieder denkbaar voertuig over de grenzen brengt? Wie zich een plaatsje veroveren wil moet tijdig in de slag! Ze was het zat om jaar in, jaar uit etc. Zo'n treffen is toch vervelend: het breekt de concentratie. Ik geloof trouwens dat Brakman daar ergens ook iets over zegt.

Ik ging weer laat naar bed en om meer dan één reden heb ik K. maar niet gewekt.