Vooys. Jaargang 2

[p. 5]

Ries Agterberg
Het hopeloos verlangen

De afspraak met Bril is tussen vier en zes uur. Hij kijkt op zijn horloge: 0.00, dus rest hem nog een behoorlijke tijd om het Gebouw te verkennen. Hoe vaak roemt men niet de kennis van dit Gebouw. Nu heeft hij de tijd om zelf de Waarde ervan te ontdekken.

Gelaten bekijkt hij de machtige kolos; vier witte muren zonder ramen die het beeld van de omgeving bepalen. Na ongeveer een kwartier zoeken vindt hij een mogelijke opening. Hij ontdekt een verscholen elektronisch oog. Als hij in het blikveld van het oog komt, schuiven twee wanden uit elkaar.

Binnen vallen hem meteen de hoge kale muren op; alles steriel wit, met slechts levensgroot een Portret-Bril. In de twee glazen staan kamera's opgesteld die het Gebouw intern in de gaten houden. Het lijkt hem absoluut onmogelijk iets te verrichten zonder direct begluurd te worden. Dit is dus het Gebouw: Beschrijf- en Bewaarcentrum van onze cultuur!

Hij betreedt de lange, lichtstijgende gang. Aan beide kanten zijn grote grijze deuren; hun gelijkenis is treffend. Elke deur heeft een eigen letter. Eindelijk is hij dan tot dit Centrum doorgedrongen. De komende vier uur zal hij onbelemmerd zijn Cultureel inzicht kunnen vergroten.

De keuze is moeilijk. Hij volgt een pijl en komt bij een halfopenstaande deur. Voorzichtig gaat hij de kamer binnen. Een wit berber tapijt bedekt het vloeroppervlak, met daarop vier doorzichtige cabines. Eén rood lichtje achter in de kamer knippert. Heeft men hem verwacht? Hij loopt naar de knipperende cabine. Klop. Klop. Een soort luik opent zich. Hij neemt plaats in de stoel, waarna het luik zich automatisch weer sluit.

[p. 6]

(..... alles steriel wit, met slechts levensgroot een Portret-Bril....) illustratie: Ruud van Stokkum

[p. 7]

Is dit bedreigend? Een onbestemd gevoel bekruipt hem. Op het computerscherm verschijnt een plaatje:

Niet begrijpend bekijkt hij het plaatje. Een knop met C₁, gaat branden. Hij drukt op de knop en de volgende tekst verschijnt:

beter ben jij
kies voor mij
als je nog leven wilt

Daarna komen er een aantal ondefiniëerbare reeksen getallen op het scherm.

Enigzins teleurgesteld verlaat hij de kamer. ‘Zijn het getallenreeksen die van belang zijn? Ik zal het ver schoppen als ik kies voor getallen en formules. Maar betekent dat het uitschakelen van gevoel?’

Hij gaat de volgende kamer in. Een grote kooi vullt dese oordt der Nederlandscher Grammaticam. Een grijsaard zit in de kooi achter een bureau. Een boek ligt voor hem. ‘Paradys’, mompelt hij, ‘Genesis 2-8’. Langzaam schrijft de man iets op. Op papier komt een huls, een vindplaats zonder Idee van de betekenis. De grijsaard zocht verspreid over vele jaren en vond zonder het Zien.

Weer op de gang gaat hij zitten. Onderzoek vanuit een kooi of cabine, ver verwijderd van de Werkelijkheid is wat hij gezien heeft.

Met moeite staat hij op. Een vreemd apparaat heeft de gang afgesloten. Het enig zichtbare is een grote gleuf met daaronder de tekst: 1 kwartje en 3 stuivers. In zijn zak graaiend weet hij precies het bedrag te verzamelen. Hij denkt dat het hier misschien een vorm van tol betalen betreft en werpt de munten in de gleuf. Het apparaat schuift weg, de gang is weer

[p. 8]

toegankelijk. Op de grond is een kopje koffie overgebleven. Rustig drinkt hij de koffie op.

Een pijl wijst hem naar een nieuwe toegang. In deze kamer staat een indrukwekkend portret centraal. Een heilige zou men zeggen. Verder staat er een boom, struktureel bewerkt. Onder de boom met ook daarin het portret zingen enkele lieden een litanie: ‘En de Here zei de: Zie, het is één volk en zij hebben één taal. Dit is het begin van hun streven; nu zal niets van wat zij denken te doen onuitvoerbaar zijn.’

Zich meewarig afvragend met welk doel hij ook weer gekomen is, begeeft hij zich naar een volgende deur. Het openen van deze deur is als het binnenstappen van een tijdmachine. Zijn ogen vallen van verbazing open voor de kennis, wetenschap, kunst en wereldbeschouwing van het verleden. Het doet hem vermoeden nu eindelijk tot de kern van het Cultuur-bezit te zijn doorgedrongen. Dit idee is echter van korte duur. Er groeit een kloof tussen het Beeld van het verleden en de Uitbeelding van het heden. De onzeglijke waarde van het verleden tracht men op triviale wijze onder woorden te brengen.

Niet het Beeld is van belang, maar het detail, los van haar kontekst. Men kan alleen genieten van Historische Cultuur door Voorwaardelijk Gefinancierd Onderzoek.

Voortdurend lopen mensen vanuit deze kamer naar een ander vertrek. Door een kijkgaatje ziet hij een kamer vol beeldschermen. Achter ieder scherm zit iemand. Elk beweegt een doorschijnend folio, waardoor er titels van boeken op het scherm verschijnen. Door het indrukken van een aantal keuzetoetsen blijft één titel over. De persoon geeft dan bladzijdes uit het boek aan en werpt geld in een gleuf aan de bovenkant van het scherm. Na enkele seconden komt er ratelend een vel met tekst aan de onderkant uit. Met boeken wordt niet meer gewerkt, alleen nog maar verknipte kopieën bestaan.

Vertwijfeld, maar nog niet in volledige wanhoop kruipt hij achter een persoon aan, naar de volgende ingang. Hier zijn grote schema's de blikvangers; mooie tekeningen versierd met + en -. Men probeert Cultuur te begrijpen door gebruik te maken van formalisaties. Woorden die de dichter eens in het innerlijk verzamelde en in Buitenbeeld weergaf, wachten slechts de toekomst die door de wetenschap bepaald wordt. De stoelen reiken tot het plafond. De mensen erop lezen of schreeuwen. Hij hoort: ‘De intenties van de taal gebruikt in deze poëzie laat haar Culturele hoogtepunt karakteriseren in de geperiodiseerde generatie’.

[p. 9]

 

Vluchtig los geweest

 

Zochten zij de nieuwe

 

Grond van verloren

 

Traditie.

 

 

 

Niemand zag de spijlen

 

Openbarsten, totdat

 

Ze onherstelbaar waren

 

Beschadigd.

 

 

 

Wederom bouwde men

 

Op snel verschraalde

 

Grond van verwonnen

 

Verzet.

Is het de Kunst die bestudeerd wordt of het Leven dat in Kunst wordt omgezet? Men beschrijft reeds vergane idealen, alleen toegespitst op poëtica's. De door de dichter bedoelde Werkelijkheid is van ondergeschikt belang.

Hij bedenkt dat Cultuur wereldvreemd lijkt, als dit Gebouw Beschrijfen Bewaarcentrum is. Zou dit Gebouw in alles zo ver van de Werkelijkheid staan?

Een van de laatste deuren is degene met de letter W. ‘Hier zal ik de overeenkomst tussen het Gebouw en de Werkelijkheid ontdekken’, denkt hij. Eenmaal binnen ziet hij een lange tafel mer eromheen een aantal mensen. Het lijkt wel of er uit elke andere kamer minstens één zit. In het midden staat een enorm scherm. Er verschijnen retorische vragen op, ondertekend door B. De mensen om de tafel bewegen als automaten hun hoofd, meestal instemmend, soms meewarig of verontwaardigd. Verder doen ze niets.

Het is langs deze tafel dat de weg naar Bril leidt. Hij kijkt op zijn horloge. Het is bijna vijf uur, de hoogste tijd om daadwerkelijk naar Bril toe te stappen. De afgelopen vijf uur hebben hem afgemat. Op veel punten was het Gebouw hem tegengevallen. Hij had zijn kritiek wel willen uiten, maar de afstandelijkheid en de bureaukratie maakte de drempel te hoog.

[p. 10]

Met dit voor ogen stapt hij de kamer van Bril binnen. Binnengekomen staren twee glazen hem aan. ‘Gaat u zitten. Vijf uur studie is een redelijke prestatie. Ik heb u gevolgd. U heeft zich breed geörienteerd op onze kennis der Cultuur en ontvangt daarom dit bewijs. Hopelijk heeft u het intrinsieke van de Idee tot een coherent observatie-onderzoek kunnen verwerken en dat zich daardoor nieuwe perspectieven moge ontluiken, voorzover Cultuur door existentiële referentie bepaald kan worden.’

Al zijn moed verzamelend nam hij het besluit zijn bezwaar alsnog te uiten. ‘Meneer, vindt u ook niet dat de Cultuur op dit eiland beschreven wordt door kluizenaars, die de werkelijkheid grotendeels negeren?’

Het is te laat. Bril's glazen glinsteren een ogenblik. Hij ziet Bril nog net een onverwachte beweging maken en voelt dan de grond onder zijn voeten wegzakken. Hij glijdt een oneindig lange, donkere buis in. Op weg naar de Werkelijkheid.