Vooys. Jaargang 2

[p. 15]

Ronald Tebra
Ontwikkeling taalgevoel is het belangrijkste

Taalbeheersing, zo blijkt uit de syllabus Beroepsorientatie, leidt op tot communicatie-deskundige. Deze kreet geeft ruimte aan de meest wilde speculaties omtrent het uiteindelijke werkterrein van een dergelijke deskundige. Zelfs een ‘redacteur van examens’ of nog mooier een ‘toetsontwikkelaar’ zou daar wellicht binnen kunnen vallen. Of de in de syllabus Beroepsorientatie genoemde opleiding tot communicatie-deskundige ook daadwerkelijk opleidt tot toetsontwikkelaar is het onderwerp van het volgende interview.

Pieter van der Zwaag is redacteur van examens bij Stichting ßeta in Lelystad. ßeta staat voor Bureau Examens Tests en Adviezen. Deze stichting is de niet gesubsidieerde pendant van het CITO. Het voornaamste werk bestaat uit het samenstellen en organiseren van tentamens en examens voor onder andere het Brugdiploma Verplegende Beroepen, de opleidingsinstituten IVIO, PBNA, LOI, de verpleegstersopleiding, de Koninklijke Marine en de opleiding tot schoonheidsspecialistes STIVAS.

De taak van Pieter van der Zwaag is het rediqeren van ruwe kopij naar bruikbare multiple-choice examenopgaven. Daarnaast verzorgt hij het contact met de auteurs en de opdrachtgevers, in casu de examencommissies.

Zijn werk omschrijft hij zelf als:

‘Iets wat ruw is, de kopij, fijn maken. De kick hierbij is dat het werk meestal qua vormgeving als puin binnenkomt maar dat het de deur uitgaat

[p. 16]

in een vorm waarbij de uiterlijke vorm aangepast is aan de inhoud. De auteur levert de inhoud, het idee, voor de vraag en mijn werk is dus het aanpassen van de vorm aan de inhoud. Deze vorm ligt grotendeels vast, de zogenaamde ßeta-stijl.

Het begrip ßeta-stijl moet gezien worden als een set voorschriften waar een multiple-choice vraag wat de vorm betreft aan moet voldoen wil hij naar onze mening acceptabel zijn voor onze afnemers. Mijn werk is dus puur productief. In feite komt het er op neer dat ik als een soort trechter fungeer met de ßeta-stijl als instrument. Per dag passeert op die manier één examen van 50 vragen deze trechter. In totaal zijn dat ± 130 toetsen per jaar.

Verder moet ik er voor zorgen dat de examens representatief zijn. Dat wil zeggen, dat alle vragen die gesteld kunnen worden over een bepaalde stof ook gesteld worden. De examens moeten qua inhoud voldoen aan de eisen van de examencommissie.

Uit het trechterprincipe, het hanteren van de ßeta-stijl, blijkt al dat er van eigen creativiteit weinig sprake is. Je redigeert slechts andermans werk.

Dit heeft tevens consequenties voor de opleiding die iemand zou moeten hebben voor het werk als redacteur. Het allerbelangrijkste is het taalgevoel. Zonder een goed taalgevoel is dit werk niet te doen. Maar een opleiding puur gericht op het ontwikkelen van taalgevoel bestaat niet.

Een modelopleiding zou er volgens Pieter uit moeten zien als:

‘Een opleiding gericht op taal, waarbij Middeleeuwse of Renaissance letterkunde of taalkunde niet belangrijk is. Wel belangrijk is, om te beginnen, een opleiding in de hedendaagse taalkunde. Het leert de doorzichtigheid van een taal zien. Zonder die grammatica later exact te kunnen reproduceren geeft het een gevoelsmatig inzicht in de taal. Verder is het van belang veel gelezen te hebben, moderne letterkunde dus, alweer om het taalgevoel te stimuleren. Uiteraard zijn toetstechniek, vergadertechniek, het leren onderkennen van de aard van een tekst (creatief, vraagstellend, persuasief) en ontwikkelingspsychologie met het oog op de taalverwerving, belangrijke vakken.
Het allerbelangrijkste is echter de ervaring. Alleen daarmee kan men het al aanwezige taalgevoel verder ontwikkelen.’

[p. 17]

Deze schets van een model opleiding lijkt in grote lijnen op de opleiding die de afdeling Taalbeheersing verzorgt. ‘Redacteur van examens’ is blijkbaar een van de vele invullingen van het beroep ‘communicatiedeskundige’. Als Taalbeheersing het medium examen of toets tot een hoge vorm van communicatie zou weten te maken is een ‘communicatiedeskundige’ zeer zeker op zijn plaats op de afdeling Toetsontwikkeling.

Voor toekomstige afstuderenden in de richting taalbeheersing: naast CITO en ßeta zijn er tal van bedrijven en grote instellingen (PTT bijvoorbeeld) die een eigen afdeling opleidingen en daarmee samenhangend toetsontwikkeling hebben.