Vooys. Jaargang 1

[p. 5]

Robert Seepers
Discussie?

Kreatum, 1 maart 1983

De forumdiscussie over ‘literaire wetenschap, literaire kritiek en scheppend schrijverschap’, 1 maart 1983, in Kreatum, beperkte zich tot het minst interessante van de drie: de kritiek. Het probleem is van alle tijden en het zal de gemoederen eeuwig verhitten, zonder dat er nog veel verrassende nieuwe standpunten ingenomen zullen worden.

Ieder weldenkend mens beseft dat er schrijvers zijn bij de gratie van een fikse bankrekening, èn schrijvers bij de gratie van het ontbreken daarvan. Iedereen beseft dat de kritiek iemand kan maken en breken, en, soms letterlijk, doodzwijgen. De miskende kunstenaar, liefst nog net voor zijn overlijden ontdekt, zodat hij nog eens zo bitter naar de wormen kan - zelfs de toch zo dankbaar misbruikte miskenning was hem uiteindelijk niet gegund. Iedereen beseft dat er goede en slechte critici zijn, zoals er goede en slechte schrijvers zijn.

Nootebooms gedachte dat er prima boeken in kelders liggen weg te rotten ten gevolge van slechte kritieken of een gebrek aan kritiek, houdt ook mij inderdaad v/el eens wakker. En toch: zo was het, zo is het, zo zal het altijd wezen. Dit punt raakte trouwens aan de kwestie van de selectie. Welke boeken worden er uit het grote aanbod voor bespreking uitverkoren? Ook hierover zijn slechts algemeenheden te debiteren. Helaas werd er één zij-

[p. 6]

pad nu niet ingeslagen. De eerste kritiek namelijk, de eerste selectie, vindt niet plaats op allerlei media-redacties, maar bij de uitgever. Misschien had een tot de selectie-problematiek verengde discussie tot boeiender resultaten geleid.

Slechte kritieken met goede verkoopcijfers, goede met slechte, alle platitudes passeerden de revue. Enkele anekdotes moesten de avond redden bij gebrek aan inhoud of spektakel. Anekdotes waarvan de illustrerende waarde meestal door de andere forumleden te traag begrepen werd, wat misverstanden opwekte die even een theoretische vlam in de pan leken te doen slaan. Zo gauw echter men weer ontdekte het met zichzelf eens te zijn, herstelde het gesprek zich in zijn vlakke matheid.

Discussieleider Borgers hoefde zich slechts enige moeite te getroosten de nog steeds niet op gang gebrachte discussie de illusie van echtheid mee te geven, door zorgvuldig op het rijtje af zijn vragen te stellen. Nooteboom zorgde als enige puur-schrijver voor wat boeiend contrast door de materialist te spelen die met betrekking tot de kritiek allereerst aan de resultaten voor zijn portemonnaie denkt. Van hem de (bekende) opmerking dat de ideale lezer een creatief complement van de schrijver is, waarbij zich

Cees Nooteboom

even later Meijsing aansloot: een criticus is iemand die allereerst goed kan schrijven en met de schrijver een duel aangaat. Het lijkt mij (R.S.) veilig die criticus dan ook maar te verheffen tot een ideaal. Een wat rooskleurige voorstelling van zaken dus en ook daarin leek iedereen het in principe wel eens te zijn. Meijsing ging één keer in de fout door de miskenningskwestie te verengen tot de modieuze schrijf ster-miskenning. Een opmerking waaraan gelukkig verder geen aandacht werd geschonken.

[p. 7]

Anbeek had plaatsgenomen op de stoel van de literatuurwetenschap. Hij slaagde er al met zijn eerste opmerking in, die soms licht gevarieerd terugkwam, zich van het gesprek te distantiëren. De kritiek is object van de literatuurwetenschap, zo liet hij ons weten, daarbij gemakshalve vergetend dat juist zijn aanpak - via de kritiek (naar de literatuur, hoop ik) - op het moment nogal ter discussie staat; het is maar welk object je kiest. Interessanter en veel actueler was geweest een discussie over de inhoudelijke kanten van de verschillende methoden en visies in de huidige literatuurwetenschap, inhakend op de kersverse polemiek daarover. Maar niets dus uit de wetenschappelijke hoek over de inhoudelijke kanten van de kritiek in het algemeen. Terecht, geloof ik, in déze discussie, maar saai.

Anbeeks verdere deelname beperkte zich tot wat overtrokken reacties op een paar opmerkingen die de literatuurwetenschap dreigden te discrediteren - scripties bijvoorbeeld waarin het aantal keren geteld wordt dat een auteur het woord ‘groen’ gebruikt, waaraan natuurlijk verregaande conclusies verbonden kunnen worden. Begrijpelijk, Anbeeks reacties, maar toch onfeilbare symptomen van het heersende gebrek aan zelfvertrouwen in de literatuurwetenschap.

Na de pauze was er even tijd voor vragen uit het publiek en het dreigde vlak voor tijd nog even echt interessant te worden. Houdt De Schrijver tijdens Het Schrijven rekening met De Lezer? Zo ja, wat voor gevolgen heeft dat voor de Oprechtheid van Het Boek? Een vraag dus voor de aanwezige schrijver: ‘Nee’. En Borgers walste heel even door, stelde een volgende vraag aan Van Deel, die echter nog over de eerste vraag nadacht en tot voldoening van het bijna wakker geworden publiek terugschakelde. Nooteboom bleek (natuurlijk) slechts voor zichzelf gesproken te hebben, natuurlijk kwam beïnvloeding wel eens voor bij sommigen, natuurlijk had dat soms goede, soms slechte gevolgen. En daarmee was gelukkig ook deze interessante kwestie afgehandeld. Vijf minuten later boog ook voorzitter Borgers voor het dictatoriaal regerende tijdschema. Maar waarom begon het dan een slordige twintig minuten te laat?