Vooys. Jaargang 1

[p. 30]

Naroep

Dantes Hel is interessanter dan zijn Hemel en een oorlogszuchtig leider verschaft de biograaf meer voer dan een vredevorst. Al levert de vraag waar en onder wie het leven het genoeglijkst voortrolt, een andere rangorde op. Maar de memorialist zit in lichte verlegenheid: Was Vermeer maar een vat vol ondeugden, hij zou een hoorn des overvloeds aan kopij zijn.

Geen brandende eerzucht dreef hem ooit tot intriges en kongsies, geen kosmische zelfvergroting blies hem op tot een geestelijke reus, geen mensenhaat drong hem tot uitspraken als dolkstoten, geen levenswalg deed hem van suicide dromen. Hij geloofde in het leven dat hem niet soms, maar haast altijd verblijdde en in de mens, al kon hij door een degelijke opvoeding toch weten dat die onbekwaam is tot enig goed, geneigd tot alle kwaad. Hij mat het mensdom aan zichzelf en gaf maar zelden blijk te beseffen een uitzondering te vormen, een man te zijn ‘in quo Adam non pecasse videtur’, ‘integer vitae, scelerisque purus’ (ontglipt aan de zondeval en door en door integer).

‘“k Geloof, men had geen” gal in desen man gevonden,
Indien, na dat de dood sijn leven had verslonden,
Sijn lijck waer opgesneên’.

In de tijd van de renaissance meende men dat een duif galloos was en het is dan ook geen toeval, maar vrucht van bewuste keuze dat de renaissancist in hart en nieren die Vermeer heet, geheel overeenkomstig de eis der welvoeglijkheid, als student in de Duifstraat woonde en niet in de roofvogel buurt.

Eén keer maar heb ik hem kwaad gezien en even later door berouw geteisterd, toen namelijk een troep wel uitzonderlijk ongeletterde Filistijnen, op bedevaart naar het kandidaatsexamen in de neerlandistiek, het gouden ooft der Wijsheid dat Wim op de zilveren schaal van zijn bezielend woord gulhartig presenteerde, koppig weigerde te verorberen. De plaats van handeling was een krocht van het voormalig vakbondsgebouw aan het Janskerkhof waar de boze geesten van klassenstrijd en schele nijd nog steeds een ambiance scheppen die de Muzen niet aantrekt. En tegen de domheid strijden zelfs de goden tevergeefs. Het verschil in geestelijke klasse kan zo groot zijn dat het onoverbrugbaar is. Maar Vermeer zocht de schuld alleen bij zichzelf: ‘we laten de studenten ook wel eens wat te veel hooi op hun prille vorkjes laden’, verweet hij zich en zijn collega's wel vaker, ‘het is eigenlijk zo'n leergierig volkje’.

[p. 31]

Zijn leerlingen waren hem dierbaar, het onderwijs ging hem ter harte. Toen, in de benauwde tijd na de Mei revolutie van 1968, in een groep stafleden de vraag de ronde deed, of iedereen, als hij weer kiezen kon, opnieuw Nederlands zou gaan studeren, was er niemand die niet gruwde bij de gedachte. Met één uitzondering. Onbeïnvloed door het defaitisme van zijn omgeving, onverschillig voor de morele druk die daarvan uitging, verklaarde één eenzame collega dat hij blij was met zijn vak en dankbaar dat hij dit werk doen mocht. ‘Ik heb nog een mooi leven voor de boeg voordat ik 65 ben.’

Nu is hij nog maar 62 en toch ontvalt hij ons al. Vervloekt zij de V.U.T. wier verleidingskunst hem te machtig werd. O, beste Bestevaer! Wat waert ghy ons tot nut! Verweesd blijven wij achter. Zonder wrok overigens, want hij vlucht niet weg voor de ongewisheden van de Tweefasenstructuur. Integendeel, vastbesloten treedt hij een toekomst van studie en bespiegeling tegemoet.

Het grote werk over het sonnet van de vroege Renaissance waaruit al diverse hoofdstukken in de Nieuwe Taalgids en elders het licht zagen, smeekt om voltooiing. Daarna lokt nog de taak, ‘Den Nederduytschen Helicon’ te bedwingen. We mogen nog heel wat verwachten van iemand die dankzij de V.U.T. als een frisse geleerde vol jeugdig vuur afscheid kan nemen en niet, zoals meermalen valt waar te nemen, het risico loopt, in de zware laatste jaren van zijn beroepsuitoefening tot een uitgebrande grijsaard te verworden wiens otium op zijn best neerkomt op ‘attendre chez soi bien doucement la mort’.

Beste Wim, een lang en ongestoord geleerdenleven - al moge je lieve echtvriendin je menigmaal uit je studeervertrek wegsleuren voor toeristische escapades - zij je gegund en ons een rijke oogst aan vruchten van je geest. Alleen die signalen van een hoger leven kunnen ons troosten, nu wij eenzaam achterblijven in de stormen die over ons Instituut, maar vooral over onze renaissanceafdeling razen. Zelf haalde je bij je afscheid als secretaris van het U.D.B, enkele regels uit ‘De Ploeger’ van Roland Holst aan. Het lijkt dan niet meer ongepast, in navolging van dit voorbeeld, Vondel en de overige renaissancedichters te laten rusten en met een ander Holstcitaat te besluiten:

Vanonder wolken, gij, die ontstegen zijt,
roev ik u na -
Vanuit den wervelenden storm der blaren
waarin wij samen waren,
.........................
roep ik u en bezweer ik u: als ooit

[p. 32]

 

...........................

 

vertwijfeling verrukking achterhaalde

 

in dat verdwenen zweven uit al zicht,

 

straal dan het woord neer op dit aangezicht,

 

hoe dat gij zijt ontvlogen en waarheen

 

...........................

 

gelijk een leeuwerik, die niet meer daalde -

 

o ziel, die steeg en roekeloos verdween

 

juublend elysisch uit het eenzaam licht.

Jan Steenbeek