Vooys. Jaargang 1

[p. 17]

Weinig boeiend

W.F. Hermans
Geyerstein's dynamiek
De Bezige Bij - f 17,50

De nieuwste novelle van W.F. Hermans, ‘Geyerstein's dynamiek’, is de moeite van het aanschaffen niet waard, behalve wellicht uit boekenliefde. Want mooi is het, dat wel. De 57 bladzijden tellende novelle is in een keurig zwart kaft gebonden, met een aantrekkelijk omslag. Het ziet er keurig verzorgd uit.

Het is overigens de derde novelle in een serie. Vorig jaar verschenen al ‘Homme's hoest’ en ‘Philip's sonatine’, in net zulke deeltjes, en wie die twee boekjes al in zijn kast heeft staan, en boeken ook bezit om naar te kijken en af en toe zuchtend in te bladeren, zoals ik, zal de verleiding om ook deze derde te kopen moeilijk kunnen weerstaan, lijkt me. Voer voor bibliofielen dus, maar wie ook, of vooral, van literatuur houdt, moet een paar boekenplanken verderop wezen.

Wat mankeert er nu aan die novelle? Het zal wel in de eerste plaats komen door de vergelijking met die andere twee boekjes die er zo overduidelijk bijhoren. En bij die werkjes steekt ‘Geyerstein's dynamiek’ pover af.

Het verhaal gaat over een jonge journaliste, wier echtgenoot om het leven kwam toen zijn luchtballon neerstortte. Hij was haar fotograaf, en nu vertrekt zij alleen, met de fotokoffer van haar overleden man, om aanwezig te zijn bij de jaarlijkse ontmoeting van de pers met Geyerstein. Deze oude gerolstoel de schilder heeft een huis waaraan niets recht is, haaks is of in het lood staat. Doordat de vloer eromheen langzaam helt, lijkt zelfs het water in het zwembad scheef te staan. Maar helt die vloer eigenlijk wel? Er zijn mensen die zeggen dat er geen water in dat zwembad zit, maar dat het massief glas is. Dan weet onze journaliste het niet meer, en de weergave van die onzekerheid, - zo typerend voor het werk van Hermans, - is zeker de beste passage uit het boek.

De rest van het verhaal speelt zich af in dat krankzinnige huis van Geyerstein, - een vergelijking met het huis van Tekenis uit ‘Asterix en Cleopatra’ dringt zich op. Zelfs de assymetrische trap ontbreekt niet.

Verder gebeurt er niets, tenminste, ik heb die indruk. Enige tematiek is er niet. Kijk, er is natuurlijk wel iets te melden. De fotokoffer waarmee de journaliste, annex jonge weduwe, rondsjouwt, is een blok aan haar arm, en iedereen in haar omgeving breekt er de nek over, zodra ze het glimmende onding neerzet. Ze kan er trouwens niet mee overweg. Wat W.F. Hermans met deze symboliek bedoelt

[p. 18]

is duidelijk. De overleden echtgenoot weegt zwaar op haar ziel. Ze sjouwt rond met zijn nalatenschap. Die vriend was ballonvaarder, en het was dus louter hete lucht waarop zijn enthousiasme, en zijn leven, dreef.

Er valt dus wel iets te zeggen, maar het is allemaal zo onaf, zo inconsequent uitgewerkt. Er liggen tientallen losse draden, die nooit verbonden worden. De twee hoofdpersonen, de journaliste en Geyerstein, ontmoeten elkaar niet eens. Zij ziet hem, meer niet.

In zijn recensie in De telegraaf schrijft Sitniakowsky dat het boek ook hem niet boeit. Er volgt een banale vergelijking met Hermans' naamgenoot Toon, die weer een nieuw bundeltje met precies hetzelfde heeft uitgegeven. Verder dan die naamsovereenkomst gaat de vergelijking overigens niet. De cabaretier komt er veel beter af dan de literator, en het lijkt mij heel erg, als je zoiets beweert.

Maar Sitniakowsky gaat verder. Hij meldt de passage ‘waarin de jonge weduwe denkt dat de doofstomme chauffeur, die haar van het station heeft gehaald, haar naar haar man terug kan brengen. Maar dat is een illusie. Met deze moderne variant op het Orpheus-verhaal laat Hermans zien hoe graag hij zich door de Klassieken laat inspireren.’ Die poging om interessant te doen, kan ik niet volgen. De vergelijking met Orpheus gaat op tientalle manieren mank. Hij is er dan ook niet. Ik denk wel dat Hermans om die opmerking heeft geglimlacht.

Laat ik vooropstellen dat ik doorgaans een liefhebber ben van het werk van Hermans. Het voornaamste dat mij in zijn geschriften intrigeert, is de constante stijl die hij weet te handhaven, ook in zijn onderwerpen. Werk van Hermans is altijd overduidelijk van Hermans, of het nu geslaagd is of niet. Er zit iets vreemd absurdistisch in zijn verhalen, maar het is niet aan te geven wat. Goedbeschouwd lijkt alles toch wel te kunnen, en dan weet je als lezer niet meer waarover je je zojuist zo druk hebt gemaakt. Voor mij maakt dat Hermans tot een belangwekkend schrijver, en zijn werk doorgaans de moeite waard.

Iedere schrijver heeft goede en slechte momenten, en meer slechte naarmate hij vaker op contract werkt. Het kan dan ook weinig kwaad een minder geslaagd werk te signaleren. Dat zegt ook meteen iets over de rest.

‘Homme's hoest’ is een knap opgezet verhaal dat tot het einde toe blijft boeien door de perfecte spanningsboog. - ‘Philip's sonatine’ is een werk met de ‘beheerste zekerheid’ die het beste van wat Hermans' geschreven heeft typeert: net als je denkt dat het verhaal als een nachtkaars uitgaat, ontknoopt zich het intrige in, achteraf, alle eenvoud. - Maar ‘Geyerstein's dynamiek’ is ofwel een novelle die zo duister is dat hij eerst na herhaalde malen lezen kan worden ontraadseld, of wel gewoon een zwak stukje werk. In ieder geval kan het mij niet boeien.

Kees-Jan Backhuys

[p. 19]