Voorbeeldig vertellen

Middelnederlandse exempelen

Hoe de duivel ooit won

Een van de oudste broeders van het klooster Clarendaal, Willem geheten, lag eens ziek op de ziekenzaal. Op een nacht na de metten, toen de andere zieken rustten, was hij wakker en bad in zijn bed zoals zijn gewoonte was, want hij brandde van liefde tot God. Toen zag hij zonneklaar en met zijn eigen ogen de duivel door de deur van de ziekenzaal naar binnengaan, en wel in de gedaante van een publieke vrouw. Zij dwaalde rond alsof ze iemand zocht. In het midden van de zaal bevond zich een brandende lamp, waardoor de geile gebaren en bewegingen van de duivel goed te zien waren. ‘Ze’ liep rond en bezocht vrijwel elk bed, om erachter te komen wie er sliep en wie er wakker was, in de hoop iemand te kunnen vinden die zou luisteren of zou vallen voor vleierij en verleiding.

[p. 66]

De vrouw ging aan de een snel voorbij, terwijl ze de ander lang aankeek. De ene onderwierp ze van verre aan een onderzoek, terwijl ze de ander zeer na kwam... Soms legde ze haar handen teder op de mond van degenen die daar sliepen. Geen bleef onaangeraakt of onbezocht. (Op deze wijze maakte de Heer voor de oude geestelijke zichtbaar, wat de duivel gewoon is onzichtbaar te doen, namelijk ons inwendig beroeren.)

Ten slotte vertoonde de vrouw zich bij degene die zij zo te zien zocht, en bleef staan voor een bepaald bed. Het was een jonge broeder, die eerst onlangs monnik geworden was. De duivelse vrouw raakte zijn hand aan en deed de deken een stukje van zijn hoofd. Zachtjes beroerde zij de slapende monnik en sprak met heldere stem: ‘O, onzinnig mens, wat heb je hier te zoeken? Sta snel op en volg mij! En zeg ook aan je vriend, dat hij na jou moet vertrekken. Ik zal bij de deur op je wachten!’ Toen dit gezegd was, spoedde de duivel zich door de deur waardoor hij gekomen was. De jonge monnik was wakker geworden, zat rechtop in bed, en krabde zich het voorhoofd. Hij keek om zich heen, omdat hij wilde weten wie hem gewekt had. Toen hij niemand zag, legde hij zijn hoofd weer neer en viel in slaap, maar niet in de Heer...

's Morgens informeerde de geestelijke die deze dingen had gezien, zijn abt Robert (zaliger nagedachtenis) over de dingen die waren gebeurd. Als een goede, bezorgde herder, die geen schaap dat aan hem toevertrouwd was wilde verliezen, vroeg de abt onder vier ogen de jonge monnik naar zijn gedachten. Hij vermaande hem streng en wees hem nauwkeurig op zijn plichten; doch hij ontving als antwoord dat de jonge broeder in het geheel niet werd beroerd door enigerlei lelijke of onreine gedachte, doch juist met vaste wil vorderde op de door hem ingeslagen weg. Maar hier deed de boze hem liegen! Want door toedoen van de duivel was zijn hart de toegang tot het geloof ontzegd, opdat de zalige vergiffenis niet binnen kon gaan via de poort van biecht en boetedoening. Toen de abt een en ander

[p. 67]

had vernomen, vertelde hij de geestelijke het antwoord van de jonge monnik. Deze antwoordde daarop: ‘Wacht een poosje; uiteindelijk zult u ervaren dat het waar is wat ik gezegd heb.’

Wat zullen we er verder veel woorden aan vuil maken? Er gingen niet veel dagen voorbij of de jongen, door de drift der onzuiverheid gedreven, verbrak de band van zijn gelofte en trok de wereld in. Daar werd hij een arme, verlopen monnik. Aldus raakte via de oude monnik het bedrog van de duivel bekend, die zich had vertoond in de gedaante van een publieke vrouw. (De vriend, van wie de jongen bevolen was, dat hij hem mee naar buiten zou nemen, was met hem novice geweest en had - al was het dus vergeefs - met hem het heilige habijt ontvangen. Toen hij in een ander klooster vernam dat zijn vriend het juk van de orde had afgeworpen, verbrak ook hij zijn belofte en schrok er niet voor terug samen met zijn vriend een verlopen monnik te worden.)