Volk. Jaargang 1

[p. 318]

H. de Vries: Tucht en trouw

‘Tegen den avond wordt het water glad en gaat de wind liggen. Na zonsondergang krijgen de witte drijvende wolken een oranjen rand in het westen. De siloëtten van boomen en kerken worden al zwarter tegen den grijzenden hemel. De wilgen schijnen naar boven te lengen, en een torenklok slaat het uur in de schemerende stilte. De schipper zet de lichten uit op zijn schuit; de lamp brandt reeds in de kajuit en het verlichte raampje spiegelt op het water. Een ster begint te blinken. - Zóó is Holland’.

Levende vormen schijnt de herinnering aan te nemen, wanneer de woorden uit het hart komen; en een ver tehuis wordt een aanwezige werkelijkheid. Er is ook geen heimwee dan, doch een woordlooze bewondering, die uit de stilte verre - o: bekende geluiden verneemt.

Zoo ook hier, waar ver van 't vaderland een sterk gezin zijn levensonderhoud ploegt uit een vreemde aarde. 't Is de oudste Andring, de eerste, die zijn nijvre handen sloeg aan dit tevoren nooit ontgonnen stuk gronds en door zijn vlijt in het wilde westen akkers schiep en een hoeve bouwde, waarin hij enkele jaren na zijn aankomst de bruid kon binnenleiden, die hij in Holland voor zich had gekozen. Uit hun huwelijk groeide een groot geslacht - thans reeds in den vierden graad -, dat zijn vrouwen zocht uit de andere Nederlandsche gezinnen in den omtrek en bij hen de eigen dochters uithuwelijkte. Zoo zijn hier de Doorns, wier stamvader tezamen met Geert Andring hierheen trok, de Veraatsen, de Brandsen, de Nasorns, allen uit Holland; de Verasten uit Vlaanderen, en de Torstraas uit Friesland.

Op vaste tijden komen zij allen bijeen en bespreken hunne belangen. Het is, nu de oude Andring een grijsaard is geworden, Karel Verast die hen samenhoudt, de wenschen en belangen naar waarde schat en den stagen voortgang der Nederlandsche kolonie leidt en stuwt. Na zulk een samenkomst zitten de families bijeen. Het gesprek loopt langzaam: van napraten komen nieuwe plannen, en vandaar leidt het langs gedroomde toestanden naar de herinneringen. En naarmate de avond donkerder wordt, zijn de woorden schaarscher en aan 't eind is de stilte volkomen. Maar wie zal de ontroering beschrijven der kolonisten, als de herinnering aan 't vaderland wordt tot een levend getuigenis, waaruit zij nieuwe kracht putten voor hun voorpostengevecht? -

Er leeft een gehavend mensch bij de Andrings; een, die zeer zwijgzaam

[p. 319]

is, en bij allen arbeid eenzaam zijn gang gaat. Zijn oogen zien steeds in de verte en aan de gesprekken neemt hij geen deel. Maar somtijds kan hij plotseling stil staan en scherp voor zich uit turen; dan luistert hij schier ademloos en iedere vezel van zijn gestaald lichaam is gespannen. 't Werk dat Sweers verzet, verbluft wie 't ziet. Zijn handen zijn in stage bezigheid, rap van 's morgens tot 's avonds. Onvermoeibaar naar het lichaam, voleindigt hij de zwaarste dagtaak; maar onnaspeurbaar naar den geest, blijft hij een vreemde in de kolonie. Slechts zelden verraadt een woeste blik den razenden storm zijner gedachten, of een verbeten trek het doorgestane leed. -

Anna Kraats las eenmaal aren in het veld toen een vreemde haar besprong. Op haar geroep verscheen eensklaps Sweers; met bloeddoorloopen oogen en trillende neusvleugels viel hij aan - moordzuchtig hieuw hij den schender neer. Toen groeide het ontzag voor Sweers.

Uit zijn spaarzame woorden zocht men zijn levensgeschiedenis af te lezen: hij was balling uit Nederland. Maar over het verleden sprak hij niet; wie weten wilde, vernam slechts dat hij terug zou keeren. Dan kwam er vuur in zijn oogen, en hij klemde de lippen opeen - en ging voort aan zijn werk, ontginnende de ongeploegde vlakten.

Zijn eenzaam siloët achter de zwoegende paarden trok een avond Anna Kraats; en bij hem zijnde, vroeg zij rechtstreeks van hart tot hart. En hij antwoordde haar: ‘Ons volk is in nood, Anna Kraats; en daarom ben ik hier als balling. Ik wacht tot mijn volk mij terugroept’.

Hij ploegde voort en keerde terug waar zij stond. ‘Ik zweer wraak aan die mijn volk vermoorden, Anna Kraats; als ik in 't vaderland terugkom, is hun laatste uur geslagen’.

Hij ploegde voort en keerde terug waar zij stond. ‘Eer de zon wederom in het zenith staat, heb ik ginds in Nederland ons volk mede gered, Anna Kraats; of ik zal in de voorste gelederen vallen’.

Hij ploegde voort en keerde terug waar zij stond. ‘Bid God dat Hij ons verlosse, Anna Kraats; want zonder Hem heeft ons volk nimmer iets vermocht’.

Hij ploegde voort en keerde terug waar zij stond - en zeide niets meer. Terwijl hij zich wederom verwijderde achter de dampende schoften, ging zij langzaam en peinzend naar huis.

Er viel een stilte over de kolonie, toen men allerwege zijne woorden had vernomen en gewogen in het hart. Er werd harder en toegewijder nog gearbeid, op 't voorbeeld van Sweers - of er een gevaar dreigde. In den raad der mannen werd zijn taal met meer ernst aangehoord dan van eenig ander; in hun spel bootsten de jongens zijn onverwoestbaar-

[p. 320]

heid na; de vrouwen fluisterden over hem. - En tegen den avondhemel trok hij ploegende nog de heuvels over, zooals de Vliegende Hollander over de golven.

De dagen gingen lengen en de nachten werden korter en lichter. Het zaad ging den grond in en wies spoedig. De vrouwen bereidden zich voor. 't Nieuw leven schoot te voorschijn, en Sweers sloeg goedkeurend gade 'tgeen zijne handen hadden gewrocht. Bunders naast bunders groeide zijn graan naar den hemel om rijp te worden voor den oogst. Maar Sweers wist dat zijn handen dien oogst niet meer zouden verrichten: ‘Niet het graan, maar 't bloed, dat ik gezaaid heb, zal ik dezen zomer oogsten’, sprak hij wanneer hij over de golvende heuvels liep.

Barrer en barrer wierd de zon en geler het koren.

Toen hij eenmaal des avonds de paarden had gestald en de woonkamer der Andrings binnentrad, zat 't gezin om de kleine radio geschaard. Storingen verkrachtten 't geluid, maar plotseling klonk scherp en snijdend in het Nederlandsch: ‘In Amsterdam woeden hevige straatgevechten’.

Boer Andring rees op en vloekte. Zijn vlammende oogen ontmoetten die van Sweers in de deur. Die sprak - langzaam, woord voor woord -: - ‘Mijn volk heeft geroepen; ik keer terug naar mijn vaderland’. Toen zadelde hij een paard, en reed spoorslags weg in den nacht.

Het koren is gerijpt en geoogst; de kinderen zijn geboren; de boeren ploegen weer; en de jongsten ontginnen nieuw land.

Op een avond loeit de wind en jagen de wolken langs den hemel. Grillig slaat licht en donker op de aarde, waar de takken zwiepen en het struikgewas zucht. Torstra heft de hand op en wijst: ‘Kijk’! De mannen turen erheen en ontwaren 't voortgaan van een gestalte achter een ploeg met acht paarden bespannen, tegen een der heuvels. Karel Verast buigt de handen en roept luide: ‘Swee-eers’!! - 't Versterft in den brullenden storm. Maar plotseling klinkt helder uit de verten:

- ‘Mijn volk heeft geroepen’!

Een wolk als een wolf waait voor de maan en zet het land in duister. De mannen keeren naar hun haardsteden terug, en zitten zwijgend voor de getemperde vuren. Daar is maar één gedachte die allen beheerscht: ons volk roept!