Volk. Jaargang 1

[p. 167]

Prisma

Voor de vrienden uit Vlaanderen die naar Holland komen: als 't u belieft wat zelftrots! -

- Een Vlaamsch ‘schrijver van naam’ is onlangs naar Rotterdam een lezing uit en over zijn werk komen houden. Dat gebeurt meer en het is een prijzenswaardige gewoonte dat kunstenaars van de twee zijden over ‘de streep’ reizen om elkaars wezen te leeren kennen en begrijpen. Ik geloof echter dat de eerste voorwaarde om dit mogelijk te maken is, een juiste verhouding tot elkaar bepalen. Ik heb ooit te Utrecht een lezing van E. van der Hallen bijgewoond waarin deze, niet ten onrechte, harde woorden sprak tot zijn Noordnederlandsche luisteraars wegens de mentaliteit waarmee ze gemeenlijk plegen den trein naar Roosendaal te nemen, wanneer ze het in het eigen vaderland al te strak gehouden decorum even willen afleggen, en te Antwerpen of te Brussel duchtig aan 't fuiven gaan. Alwaar ze in deze omgeving gaarne de bevestiging vinden van de oubollige reputatiewelke de nonchalante Vlaamsche steden hier in het Noorden genieten. Ginder ontpoppen de, o zoo fatsoenlijke Hollanders, zich tot een soort viveurs waarvoor zelfs de meest geroetineerde hotelhouders gelegenheid krijgen zich telkens opnieuw te verbazen. Wie met een Nederlandsch reisgezelschap ooit zuidwaarts gereisd is, weet hiervan mee te praten. Het bittere verwijt dat onze Vlaamsche broeders ons in dit verband meenen te moeten maken, kan mijn inziens niet luid en hard genoeg klinken; in hetzelfde verband moeten zij echter begrijpen dat de vleierij welke ze, al of niet oprecht, dikwijls meenen te moeten aanwenden om hier een sympathieke ontvangst te ondervinden, voor ons onduldbaar is. Waar haalt een Vlaamsch auteur in Gods naam het recht om het minderwaardigheidskompleks waaraan hij lijdt, in 't publiek uit te stallen voor het Zaterdagavond-snobsenpubliek van een of anderen leeskring? De Heer Brusse, de bekende schrijver van ‘Boefje’, doet aan den hooger bedoelden Vlaamschen schrijver in het interview dat hij van hem publiceert in de Nieuwe Rotterdamsche Courant dingen zeggen als deze: ‘Wij Vlaamsche schrijvers, zijn nog niet aan jullie denken toe. 't Is nog enkel 't gevoel waarmee wij 't moeten stellen. Drie eeuwen kultuur zijn jullie ons voor. Sedert de Spaansche overheersching heeft die bij ons stilgestaan’. Op het betoog van den Heer Brusse, dat de Hollandsche literatuur juist hierdoor veel ingeboet heeft aan oprechtheid en onbevangenheid, weet de Vlaamsche auteur niet anders te antwoorden dan: ‘O, hoe kunt ge die oude kultuur bij U toch onderschatten? Wij, Vlamingen hebben in 't denken nog alles van jullie te leeren’. Een paar minuten later: ‘Wij benijden 't jullie zoo; wij zien hierom zoo tegen jullie op’ betuigde de Vlaming eens weer met jongensachtig ontzag’. En het slot moet weer denzelfden klank hebben: ‘In Holland voel ik me niet zoo veilig; ik ben er een beetje bang, omdat jullie er veel te verstandig zijt. Ik zie jullie te veel op die oude kultuur aan...’. Na deze en meer andere uitlatingen wordt het den lezer begrijpelijk dat de interviewer tijdens de lezing van den auteur de bedenking maakt dat hij eigenlijk veel weg heeft ‘van een jeugdige dorpschoolmeester voor de klas’, al zal het hem wel minder meenens geweest zijn wanneer hij dadelijk laat volgen: ‘waarna mij opeens inviel: hij heeft eigenlijk iets van den koorknaap, en kon zoo aanstonds met een hooge tenorstem de mis gaan zingen...’. Welke uitlating men niet zonder verwondering leest, wanneer men wat verder verneemt hoe de auteur zijn nauw verborgen rancune tegenover zijn Vlaamsche literaire geloofsgenooten verbergt, waarvan hij beweert dat deze, wegens de scherpe recensies welke hij vaak aan hun werk wijdde, nu ‘wraak (op hem) nemen in den naam van Christus’. En niet minder wanneer hij wat verder vertelt hoe de leider van een katholieke bibliotheek in 't openbaar zijn van katholieke zijde ook hier in Holland tamelijk sterk aangevallen roman, veroordeelde met de woorden: ‘Zoolang er van de dertienhonderd bibliotheken in Vlaanderen nog drie dit boek uitleenden, verdienden ze daar de hel aan...’. Het is gemakkelijk in een vrijdenkers- en vrijzinnig-protestantsch midden als zijn publiek dien avond, met dergelijke bewering sukses te halen; eigenlijk zijn we over die zoogenaamde hel-bedreigingen al een eindje heen, en zelfs in protestantsche middens neemt men dergelijke bewering niet meer au sérieux. Waarom had de spreker den moed niet hier man en paard te noemen?

Men krijgt zin om dergelijke apostelen der

[p. 168]

‘Dietsche letteren’ duchtig dooreen te schudden. Het is voor ons, Nederlanders, onverdragelijk, dit minderwaardigheidsbesef, al of niet bedoeld als vleierij. Ik klaag het luid aan in dit tijdschrift dat immers bezorgd is voor onze ‘Dietsche kunst en kultuur’. Dan nog honderdmaal liever Timmermans' glimlachende bonhomie die niet zonder meerderheidsbesef is.

Naschrift. De redactie meldt mij dat zij ‘wegens de in Vlaanderen bestaande verhoudingen’ den naam van den betrokken auteur geschrapt heeft in mijn bijdrage. Ik geloof niet dat ik mij daar een volgenden keer nog mee zal kunnen vereenigen...

Utrecht

JAN DE VRIES.

Zonnekloppers-kultuur. -

‘Alles is op zijn best, in de beste der werelden’, zegde Spinoza. In moderne taal klinkt dit: ‘Alles gaat goed, Mme la Marquise’. De internationale politiek schommelt tusschen storm en onweer. De revoluties zijn niet van de lucht. Over de aarde hangen stikgassen en lijkgeuren. - Mais à part cela, Mme la Marquise, tout va très bien, tout va très bien. Want de jeugd werd georganiseerd in burgers-, middenstands- en kajottersbonden. We hebben zesdagenkoersen, Vlaamsche films, een Hooger-Levenliteratuur, en - last not least - een Vlaamsch Radiocabaret!! Last not least. Want dat radiocabaret heeft zoo maar eventjes den strijd aangebonden tegen de krisis, d.i. het bange uur dat drukt op het leven van een volk, waarop zijn bestaan in den smeltkroes wordt geworpen en het slingert tusschen zijn en niet zijn. Iedere week zet het N.I.R. zijn microfoon in dienst van de heropbeuring van ‘ons Vlaamsche volk’. Dat volk, dat eens zijn geuzenliederen zong, zeurt nu met het cabaret het verlossend refrein: ‘Lachen maar! Lachen maar!’ ‘Weg met de zorgen, leve de zwans!’ Met onzen Tijl als schutspatroon!

* * *

- De leiders hebben dit volk zoo zeer bemind en uitgezogen, tot het alle zelfbewustheid en fierheid en practischen zin voor de werkelijkheid verloren heeft. Lachen maar!...

Ze hebben zijn domheid gekoesterd en zijn argeloosheid verkocht. Lachen maar!...

Zijn armoe uitgebaat tot grooter gedweeheid in onmenschelijker toestanden. Lach de krisis dood...

Zijn spontaan reageeren herleid tot een futloos ‘laat maar gaan’. Zijn dadendrang tot een huilen bij geïndustrialiseerde sportprestaties.

Zijn onaantastbare zedelijke fierheid verkankerd door de zedelooze banaliteit van winstgevende films. Lachen maar!... Zijn ‘tweede vaderland’ sluit bloedbroederschap met een volk dat een nieuwe boodschap aan de wereld te brengen heeft en ons weldra zijn missionarissen der goddeloosheid toezendt. ‘Want sterven voor 't Kruis, dat is Vlamingenmoed!’ - Maar voor een sikkel zal het bloed al even warm en even rood vloeien... Liberalen en socialisten plegen overleg en zetten op hun kiezerslijsten respectievelijk liberale en socialistische... vrijdenkers. De Vlamingen worden bemind zooals alleen vertroetelde kinderen bemind worden: met angstvallige bezorgdheid; dezen die door een hoog geboortecijfer bewijzen nog altijd niet tot de jaren van verstand gekomen te zijn, zal bij de verkiezingen een minderheid van zetels worden toegekend. - Katholieken verscheuren katholieken. Et pour cause! Kerkvervolgingen daar worden van de daken geschreeuwd. Kerkvervolgingen ginder doodgezwegen. Moordenaars, oplichters en straatboeven worden vrijgepleit op grond van geestelijke onverantwoordelijkheid. Wie helder bij de zaak is richt banken op en stemt oorlogscredieten. - Lachen maar!

* * *

Lachen maar!

Lacht ge om den fatalen ondergang van uw volk, - hebt ge niets anders dan een moorddadigen grijnslach voor de geestelijke en kultureele verwording van uw volk, ga dan naar het cabaret, en ge zult het er prettig vinden. Om het drama van uw volk hoeft ge niet bekommerd te zijn. Lachen maar! Zoo komt ge het dichtst het Joodsche volk nabij, het eenige volk, (naar Kamiel Huysmans beweert) ter wereld dat de hooge geestigheid bezit zichzelf uit te lachen... De geest van dit cabaret is een onwaardig teren op den tragischen humor die Verheyen ons bracht. Verheyen, Tijl en schutspatroon, die kende de armoe van zijn volk en zijn nooden lagen hem nauw aan het hart. Zijn lachen was een diepere pijn; zoo maakte hij den last lichter om dragen. Maar voor ziellooze Zonnekloppers is geen plaats in ons hart! De assche van Claes klopt op ons borst!

J. VERLOOY.