De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 21

[p. 590]

Boekbeoordeeling.

Onze beste vrienden! door Is. Teirlinck. Gent, drukkerij J. Vanderpoorten.

Ziedaar een werk, waaraan wij onvoorwaardelijk onze goedkeuring verleenen. Te midden van den harden strijd om het leven heeft het ons goed aan 't hart gedaan ons, bij de lezing van dit boek, een weinig op het onzijdig gebied der dieren wereld te verpoozen en uit te rusten. Op zulken gunstigen uitslag kan ieder letterwerk geen aanspraak maken en dit is, ons dunkens, alreeds een bevredigend iets voor den schrijver.

Hij heeft immers gelijk. ‘Onze beste vrienden zijn onze huisdieren. Verkleefdheid en trouw, spierkracht en geest, vleesch en bloed- alles schenken zij ons mild.’

En dit nog goedhartig en gedwee, zonder knorren of morren, zonder hunne verloren vrijheid te herdenken, met al de wijsgeerige gelatenheid van het plichtbesef!

‘Zoek zulke vrienden onder de menschen: - wij zeggen het met bitterheid den heer Teirlinck na - gij zult ze niet vinden! Vleiers genoeg zijn er, huichelaars niet minder, met zoeten lach op den mond en grimmigen nijd in het hart. Trouwe vrienden.... helaas! zeldzaam.’

Bij het schrijven van zijn boek stelde de heer Is. Teirlinck zich ten doel ‘te leeren, te behagen en ook in het hart zijner lezers - kleine en groote - liefde voor deze goede vrienden op te wekken.’ Wij hebben het woord kleine onderstreept, om aan te wijzen, dat de schrijver zóo zijn werk heeft opgevat, dat het in de handen van allen mag gesteld worden en dat iedereen voordeel en wetenswaardigheden er uit kan rapen.

Wij getuigen het volgaarne: het is onze meening, dat Is. Teirlinck zijn doel bereikt heeft; ook wenschen wij hem vele kleine en groote lezers in het voordeel des schrijvers en ook in dit van het publiek.

De taal immers, waarvan de schrijver zich bediend heeft, is eenvoudig, zelfs als er wetenschap behandeld wordt; daarbij nog - is het wel noodig, dit van Teirlinck te getuigen? - zuiver en klaar en dus ook gemakkelijk om lezen.

Wat meer is, het boek is, als 't ware, verlevendigd en netjes versierd met omtrent 200 oorspronkelijke teekeningen van Jan

[p. 591]

Heylemans, die, wel is waar, niet allen meesterstukken heeten, doch voor het grootste getal zeer wel gelukt zijn, en prettig de toestanden doen kennen, waarin personen en dieren voorkomen. Dit alles is niet weinig geschikt om het belang van den lezer op te wekken.

Het boek is verdeeld in tien hoofdstukken en opvolgentlijk wordt er gehandeld over Trouwhart, (de hond), Minnepoes, (de kat), Konijneschrik, (het fret), Harddraver, (het paard), Langoor, (de ezel), Melkmoeder, (de koe), Kapelaan Belijn en vrouwe Hawi, (het schaap), Grillige Belle, (de geit), Moddergast, (het zwijn), Meester Huppelpoot, (het konijn).

Benevens wetenschappelijke opgaven, die iedereen behoort te weten en die den aard, de natuur, het wel en wee onzer huiszoogdieren evenals hunne rol in ons leven doen kennen, bevat het boek menigvuldige spreekwoorden, eenige fabels en gedichten, en zeer belangrijke vertelsels of sprookjes, die op eene recht lieve manier de verstandelijke en zedelijke hoedanigheden - verschooning van aldus van de dieren te spreken! - onzer huiszoogdieren in werking stellen.

Ofschoon wij reeds verscheidene aangehaalde sprookjes elders ontmoeten, toch hebben wij ze met genoegen en belangstelling herlezen, omdat ze uit de pen van Teirlinck in een nieuwen, aangenamen vorm opgedicht worden. Wij bewonderen zijn taai geduld in het opzoeken van hetgeen leerrijk is en tot de zedelijke opvoeding van het volk helpen kan.

Nu veroorloven wij ons een paar opmerkingen, die in niets de hier hooger aangeduide waarde van het boek komen verminderen.

Wij hebben met eenige verwondering gezien, dat de schrijver het fret onder onze beste vrienden rekent. Als wij ons niet bedriegen, wordt het fret hier ter streke uiterst zeldzaam opgekweekt. Daarbij nog zijn de diensten, die het aan den mensch bewijst, zeer gering; te ring wellicht, opdat zij het bloed, dat aan zijne scherpe en wreede nagels kleeft, kunnen afwisschen; te gering voorzeker, opdat dit dier plaats neme tusschen hond, paard en koe.

Evenals zoovele anderen, beproeft de heer Is. Teirlinck de eerherstelling des ezels. Dit getuigt ten voordeele zijner goede gevoelens; doch, zal hij erin gelukken die goede gevoelens door het volk te doen deelen? Daar twijfelen wij aan; want de algemeene minachting voor den ezel spruit uit den aard en de doenwijze zelve van het dier. Wij deelen daarover de meening

[p. 592]

van Van Tricht, die in zijne voordracht over ‘Paard en ezel’ opgehouden heeft zich door al te groote gevoeligheid te laten medeslepen. De ezel immers is een lomperd om 't even langs welke zijde men hem keere en nooit laat hij eene gelegenheid voorbij gaan zonder het met zekere voldoeding te bewijzen. Zijn omgang is niet veel aangenamer dan dat van vele onzer minst fatsoenlijke evenmenschen. Daarom willen wij de diensten door hem bewezen in geenen deele verminderen of verschooning geven aan degenen, die hem onrechtveerdig en noodeloos doen lijden; wij willen alleen onze meening uitdrukken, dat Langoor veelal mishandeld wordt, omdat hij lomp is en moedwillige koppigheid toont, doch niet koppig en traag wordt, omdat men hem mishandelt. Indien de heer Is. Teirlinck soms met ezels heeft omgegaan, dan moet hij ondervonden hebben welk ondeugend karakter die kerels bezitten. Ware de heer Teirlinck onze ergste vijand, wij wenschten hem uit wraak den eeuwigen omgang met ezels en ware hij onze beste vriend, wij zagen hem liever trouwen met eene der koningsdochters, waarvan hij in zijne sprookjes vertelt, dan hem tot ezelsgezelschap gedoemd te zien!

Ten slotte kunnen wij verzekeren, dat ‘Onze beste Vrienden’ in alle boekerijen en in alle huisgezinnen met het hoofd recht langs de groote deur mogen binnengaan.

Al. Vanneste.

Felix Dahn. - De Bataven. Historische roman uit het tijdperk der Volksverhuizing vertaald door Marie Ten Brink. 2 dln. Sneek. J. F Van Druten. 1891.

Geene onderverdeeling van het genre roman gaat met meer bezwaren gepaard dan de historische roman, en gering is dan ook het getal dergenen, die het daarin tot eenige volmaaktheid hebben gebracht. Om belangstelling te wekken dient de schrijver een tijdperk te kiezen, welk niet te dicht bij ons ligt, opdat de andere zeden, het andere midden ons zouden kunnen bevallen. Het archaeologisch element is, voor een lezer die niet op den naam van romanverslinder wil aanspraak maken, veelal een gedeelte dat ten zeerste aantrekt, wanneer wel te verstaan het hoofdpunt in een roman, de intrige, er niet onder lijdt. Dat is nu evenwel niet altijd het geval, en vele personen

[p. 593]

zijn al te geleerd om een historischen roman te schrijven.

Het tijdpergekozen door Fel. Dahn in zijn Bataven, door Mej. Mar. ten Brink voor het Nederlandsche volk toegankelijk gemaakt, mocht bij voorraad gedacht worden aanleiding te kunnen geven tot belangwekkende schilderingen of bijzonderheden, waardoor de roman zich op 't gebied der geschiedenis waagde. Immers, hij koos den reuzenstrijd tusschen Germanië en Rome, waarvan, 69 jaar na Christus, Claudius Civilis de ziel werd. Hij toont ons dezen trouw gehecht aan Rome, wier beschaving hij heeft aangenomen, in zoovere zij tot de veraangenaming des levens moest bijdragen. Doch zijn vrienden oefenen woordbreuk aan hem, en beleedigen hem in zijn dierbaarste gevoelens: zij brengen verraderlijk zijn zoon om. Toch, eerst wanneer hij met zekerheid weet, dat zij de verdragen tegenover zijn vaderland geschonden hebben, stemt hij er in toe, zijn volk en de omwonende stammen van de Romeinen te bevrijden. Gansch het karakter van Civilis, zooals het door Dahn werd opgevat, is een belichaming van de trouw, de plicht, de tucht: alleen waar tucht en gehoorzaamheid heerscht, zegt hij, kan vooruitgang bestaan. Zijn Germaansche benden, door wijs beleid en door tusschenkomst der jonkvrouw Weleda om hem vereenigd, ontslaat hij gedeeltelijk, omdat zij niet weten te gehoorzamen. Door deze verzakking verkrijgt de Romeinsche taktiek de overhand. Zij deinst overigens, in den persoon van generaal Cerialis, voor niet éen middel, om het even welk, ook niet voor verraad en omkooperij, terug. Het gedrag van den veldheer stuit zelfs den lezer zoo tegen de borst, dat hij met een wezenlijke voldoening ten slotte vaststelt, dat niet alle Romeinen deze verdorvenhrid deelen, en den keizer Vespasianus bijstemt, wanneer hij den veroveraar van Gallië en Germanië naar een onbewoond eiland laat vervoeren. Enkele episodes brengen beweging in deze historische tafereelen en vormen er het romantische element: de verschrikkelijke dood van Claudia, die het slachtoffer wordt harer liefdewoede, en de niet minder tragische zelfmoord der kuische Weleda.

Zonder dat hij nu juist de nieuwsgierigheid zeer prikkelt, mag deze roman toch zeer boeiend heeten. Een minder geleerd schrijver dan een professor - Dahn is zooals men weet hoogleeraar te Koningsbergen - zou zeker meer dramatisch effect getrokken hebben uit de krachtvolle elementen, welke wij hier aantreffen. Thans blijft de toon altijd wat koud, en de schrijver is nooit voor zijn personages zelf in geestdrift ge-

[p. 594]

raakt. Zijn kalme en bezadigde toon sleept dan ook zijn lezer niet mede; men scheidt van het boek zonder veel moeite, en heeft eer bewondering voor de stevige ineenzetting van het plan dan voor de warme uitvoering er van.

Aug. Gittée.