De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 19

De Lucifer te Londen.

Wij lezen in De Koophandel van Antwerpen:

Het oordeel der Londensche pers - Zooals ongetwijfeld reeds aan onze lezers bekend is, heeft de Lucifer, het meesterlijk oratorio van Peter Benoit, op 3ⁿ dezer, een zeer grooten bijval bekomen te Londen. De toeloop van het publiek moet aanzienlijk geweest zijn. De minste beraming schat de aanwezigen op 7 a 8 duizend toehoorders; sommigen spreken van 15 duizend!

Wij zagen met belangstelling uit naar de artikels, die de groote Londensche bladen aan deze uitvoering zouden wijden. Immers, het was de eerste maal, dat in de hoofdsiad van het Britsche rijk, een toonkundig werk onzer Vlaamsche School zou ten gehoore gebracht worden. Wij hebben thans eenige der voornaamste organen van de Londensche pers onder de oogen, en wij denken dat het voor onze lezers belangwekkend moet zijn, te vernemen, wat er daar zoo al te lezen staat over het werk van den bestuurder onzer stedelijke (waarom nog altijd maar stedelijke en niet reeds koninklijke?) muziekschool.

Hetgeen wij bij ons zelven voorzien hadden, is waarheid geweest. De Engelsche critiek, geplaatst tegenover een werk van geheel onbekende strekking, schijnt eenigszins uit haar lood geslagen. Zij zoekt naar punten van vergelijking, en oordeelt zoo een weinig op goed valle het uit. Zij gelijkt aan iemand, die zich tracht te oriënteeren op een hem onbekend gebied en er maar half in gelukt zijnen weg te vinden.

Het potsierlijkste van allen is voorzeker de Times - à tout seigneur tout honneur, zou de Franschman zeggen.

‘Het werk, hetwelk in Albert Hall werd uitgevoerd - zegt het blad der City - levert een aanzienlijk historisch belang op, aangezien het de eerste eener reeks composities is, waarmede de hr. Peter Benoit gepoogd heeft eene nieuwe Vlaamsche muziekschool te stichten, en alzoo de kunst terug te voeren naar het land, dat terecht hare wieg werd genoemd.

Het is maar wat spijtig, dat de eenige eigenaardigheid, die hij gelukt is aan zijne scheppingen mede te deelen, daaraan bestaat, dat zij op Vlaamsche woorden gecomponeerd zijn. Indien de oorspronkelijkheid of de macht der muziek op de hoogte van de stoutheid der onderneming ware geweest, dan zou de eerste uitvoering van Lucifer te Brussel, in 1886, het begin van een nieuw tijdperk in de toonkunst kunnen geweest zijn. Zooals zij was, kon deze muziek eenvoudig aanzien worden als een voortbrengsel der Fransche school, waartegen zij beweerde eene reactie te zijn.’

Ziedaar voorzeker een geheel nieuw gezichtspunt. Hoe lang heeft men niet gezegd en geschreven, dat Benoit's muziek eigenlijk geen muziek was, - en toen men eindelijk tot de ontdekking kwam, dat zij toch wel eenige aanspraak

[p. 194]

kon maken op dezen naam, toen beweerde men, dat het Duitsche muziek was. En nu komt ons een Engelschman vertellen, dat het... Fransche muziek is! Dit zal voorzeker machtig veel plezier doen aan de Franschgezinden, die Benoit voortaan als een der hunnen zullen kunnen vieren. Wij voor ons trekken er alleen deze moraliteit uit, dat de muzikale critiek waarlijk eene heele schoone zaak is...

Wij leggen thans de Times terzijde, met al den eerbied, dien wij aan het wereldblad verschuldigd zijn, en werpen eenen blik op de Daily News, die zegt, niet te weten ‘of de Lucifer zal aangenomen worden door de Engelsche muziekliefhebbers als een oratorio, in elk opzicht bevallende aan hunnen smaak. Vooreerst het is geen gewijd oratorio, zooals wij dit woord verstaan; ook is de dunne intrigue niet voldoende om er eene echte dramatische cantate van te maken.’

Ons schijnt het, dat Daily News laboreert aan eene indigestie van Händel, en dat er een geruimen tijd zal verloopen, eer zijne maag genoeg ontlast is, om smaak te krijgen voor nieuwe spijs. Maar dat zal wel komen.

De Evening Standard zegt: ‘Het is Benoits levensdoel geweest, het bestaan van een echten Vlaamschen stijl te bewijzen, die, in zijne voornaamste kenmerken, meer overhelt naar de Duitsche dan naar de Fransche school.’

Dit moge de Evening Standard goed trachten te maken tegenover zijnen confrater, de Times.

Hetzelfde blad zegt verder nog:

‘M. Benoit bewijst, dat hij al de hulpmiddelen zijner kunst kan behandelen met de bedrevenheid van eenen meester, en zijne muziek is op merkwaardige wijze vrij van alle herinneringen aan andere componisten, Het zou inderdaad moeilijk zijn te zeggen, van welk der groote lichten van de kunst hij voornamelijk den invloed heeft ondergaan. Hij vertoont weinig overeenkomst met Händel en Bach, daar de fuga in de koren uitmunt door hare afwezigheid. Van een anderen kant, zijn de stempartijen met meer vrijheid en kunst geschreven dan wij dit gewoon zijn in de werken der hedendaagsche Fransche school, hoewel soms een zin doet denken aan Berlioz.’

Zij hebben het dus nog niet gevonden. De tijd zal hen wel leeren.

Wat het poëma van Emmanuel Hiel betreft, de Evening Standard denkt dat de dichter zijne inspiratie kan gevonden hebben in Miltons prachtig tafereel van den gevallen aartsengel; voor de Times, is de invloed van Victor Hugo duidelijk merkbaar in de wijze van behandeling.

Overigens zijn de verschillende bladen het eens om hulde te brengen aan de muziekale hoedanigheden van Benoits compositie. Wij onthouden ons van verdere aanhalingen, die alleen voor de mannen van het vak een wezenlijk belang kunnen opleveren.

De uitvoering wordt geestdriftig geroemd, zoowel wat de koren en het orkest betreft, als voor hetgeen de solisten aangaat. Mevrouwen Lemmens Sherington en Patey, de heeren Blauwaert, Fontaine en De Bom hebben eenen zeer wezenlijken bijval bekomen. Dit bevestigen, niet alleen de hierboven gemelde bladen, maar ook de Standard, de Morning Post, enz.

Wij hebben ook particuliere brieven gelezen, aan stadgenooten gestuurd door personen, die de uitvoering in Albert Hall hadden bijgewoond. Ook daaruit blijkt, dat de indruk diep is geweest, maar de schrijvers bekennen dat zij noodig zouden hebben, het werk opnieuw te hooren om er zich geheel mee vertrouwd te maken.

[p. 195]

Dat is ten minste oprecht.

De heer Benoit, die de uitvoering bijwoonde, hield zich verscholen in eene loge. De toejuichingen van het publiek hebben hem niet te voorschijn doen komen.

Wij vernemen dat de eerste Engelsche uitgave van de partituur alreeds is uitverkocht.

Wij betuigen onzen dank aan den heer Barnby den bestuurder, die de uitvoering heeft geleid; aan den heer Chappel, den uitgever, aan de Royal Choral Society, aan de talentvolle solisten, welke allen hebben bijgedragen tot het welgelukken dezer eerste proefneming.

De weg is nu gebaand, en - il n'y a que le premier pas qui coûte. De eerste stap moge door vele anderen gevolgd worden.

A.

Uit het Engelsch blad The Daily Telegraph vertalen wij nog het volgende: ‘De moderne Vlaamsche kunst, door dichter Hiel en toondichter Peter Benoit vertegenwoordigd, gaf ons, verleden avond, een nieuwen vorm van oratorio ten gehoore. Met eerbied ontvangen wij alles van dien aard uit de Nederlanden, de vermaarde muziekkunst niet vergetende die daar eertijds bloeide, alsook de mogelijkheid harer wedergeboorte inziende. Terzelfder tijd is het noodig, dat alwie het wel meent met de kunst in Engeland zijnen eerbied voorbehoude, en niets aanvaarde zonder begrip. Mr Hiel betitelde zijn werk ‘Lucifer’ voor eene goede reden, zooals wij het gaan bewijzen. 't Is een merkwaardig gewrocht.

Wagner gebiedt ons de vleugelen zijner verbeelding te nemen en tot die uiterste sferen te zweven waar steeds het mytologisch wezen verblijft, ‘een wezen vrij van alle gemaaktheid’, en daarom juist, Gode zij dank, zoo verschillend van ons zelven. De Vlaamsche librettist heeft het menschdom gansch weggelaten, zoodat wij stoutelijk voortvaren en ons verheugen weldra het punt te bereiken, waar de wijsgeer van het niet leert dat iets niets is en niets iets. Het is niet te betwisten dat in ‘Lucifer’ eenige stemmen ten voordeele der menscheid in het algemeen spreken, doch van den mensch als individu wordt nauwelijks gewag gemaakt. Overigens eene enkele afzonderlijke persoonlijkheid treedt in het onderwerp te voorschijn, 't is de gevallen ‘zoon van den morgen’ die dan ook zijnen naam, niet zonder reden, aan het werk verleent.

De overige zijn geesten van verschilligen aard, stemmen die de elementen vertegenwoordigen, de dood, het heelal, de menschheid en wat dies meer. In 't algemeen bestatigen wij dat het Vlaamsch oratorio nauwelijks meer betrekking heeft tot godsdienstige zaken dan een van Meyerbeer's zangspelen. Daarom komt Hiel's ‘Lucifer’ ons voor als een bepaald buitengewoon kunstgewrocht. De dichter verdeelt zijn boek in drie deelen, waarvan het eerste met een geestenchoor opent, die de eerste verschijnsels van Lucifer's aankomst bevestigen...

‘M. Peter Benoit, de toondichter van ‘Lucifer’ staat aan het hoofd der Vlaamsche muziekschrijvers en mag beschouwd worden als aanvoerder der ‘nieuwere school’ in België. Hij heeft klaarblijkend dit muziek getoonzet als dusdanig, daar het moeilijk zijn zou in een oratorio iets te vinden dat aan karaktertrekken van Lucifer gelijkt. De algemeene opvatting en uitdrukking van het werk is die van het zangspel; hier, levendige schildering, ingrijpende toestanden, bekomen door ongezochte middels, medesleepende rythmus, krachtige voordracht, die opperbest de plaats der zangerigheid inneemt, en massa's van welluidende begeleidingen die de figuratie op het achterplan schuiven. Bijna gansch het eerste deel, waarin storm en kracht de bovenhand hebben, wordt aan deze

[p. 196]

wendingen erkent, daar een dubbel choor gebruikt wordt om tot eenen volledigen uitslag te komen. Effekten van snaartuigen, kleur en rythmus, schijnen vooral gezocht te zijn; met een overvloed van herhaling, is er nauwelijks eenige ontwikkeling, en in den vorm geeft de toondichter volle vlucht aan zijne verbeelding. Het gebruik dezer middelen onvoorwaardelijk afkeuren ware belachelijk. Wij vellen ons oordeel volgens den uitslag en om de waarheid te zeggen is het ons niet gebleken dat M. Benoit, hoe behendig hij ook zij, een model van oratorio heeft voortgebracht, dat, onder opzicht van kunst of godsdienst, te verkiezen zoude zijn boven hetgene zoo lang tusschen ons zijn gezag doen gelden heeft. Maar men moet niet denken dat in Lucifer alles woede of buitensporigheid is. Integendeel; daar zijn belangrijke dingen in het werk die zeer weinig verschillen van de aangenomene grondbeginsels, en in die gedeelten, wij durven het zeggen, is de toondichter meester in zijn vak. Als voorbeeld kunnen wij aanhalen het gedeelte waar de stemmen der elementen antwoorden aan den oproep van den kwaden geest, en het dubbel beschrijvend choor van den toestand der menschheid, waarvan het bijzonderste deel, om de eenvoudigheid, oprecht schoon en aangenaam is na de voorgaande woestheid. Hetzelfde mag van bijna gansch het eerste deel gezegd worden. De solo der aarde (barytonstem), natuurlijk zangerig en met smaakvolle eenvoudigheid begeleid; die van het water (tenor), zacht en gevoelvol op de hoogste mate, en de tweezang (soprano en contralto) van het vuur, element dat met reden meer dan eene stem moet bezitten - maken eenen indruk die, waar het werk ook ga, niet nalaten zal te verrukken. Van de hoogte dezer schoonheid tot de bewerkte plaatsen van het 3^e deel, en bijzonder tot den spotlach van de dood, bestaat er eene verzwakking; doch niets kan den indruk wegnemen van den solo waarop wij bijzonder de aandacht opgeroepen hebben. Het werk in zijn geheel nemend, zouden wij betreuren dat vele zulke oratorio's zouden vervaardigd worden, doch dit een mag gerust de wereld doorreizen, daar het zijn eigen tegenvergif in zich draagt; verzekerd, ook, eene aangename nieuwsgierigheid te verwekken voor andere werken van dezelfde pen.

De uitvoering strekt grootelijks ter eere van Barnby en zijn klein leger uitvoerders, ofschoon de muziek op zekere plaatsen zeer moeilijk is, bleken de choren slechts een of tweemaal ten hoogste, door de moeilijkheden, waarmede zij te kampen hadden, onvast te zijn. Meestal de choornummers werden prachtig gezongen, terwijl het erkest op niet meer lof aanspraak maken mag. Van de vijf solozangers, waren er vier opzettelijk uit België voor de gelegenheid gekomen - namelijk Mw Lemmens Sherrington, hartelijk verwelkomd; M. Blauwaert, een baryton met prachtige stem; M. De Bom, een zeer licht maar kunstig tenor, en M. Hendrik Fontaine, eene basstem van ongewone gave. Deze kunstenaars lieten ons eenen zeer gunstigen indruk na van de zangers onzer Belgische naburen. De vijfde solist was onze landgenoote Mwe Pantey, die, zooals men kan veronderstellen, het Engelsch talent goed vertegenwoordigde. ‘Lucifer’ werd zeer sympatisch onthaald, bijzonderlijk die deelen welke wij als de meest muzikalische aantoonden.