De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 18

Boekbeoordeeling

Sinjoren, novellen en verhalen door Frans van Cuyck. Gent, Ad. Hoste. Prijs 2,50 fr.

Ook zonder zijne inleidende fantazij: ‘Excelsior’ wisten wij, dat de heer Van Cuyck met vasten voet, jagend harte, het oog van geestdrift glanzend en het ‘hoofd vol idealen’ zijn best doet om het toppunt van den fantastieken berg, het doel zijner wenschen te bereiken. Er komen zal hij, want hij wil. Zoo voor hem, als voor onze Vlaamsche letterkunde hoop ik, dat het niet te spoedig zij. Ik houd niet van kunstenaren, zij heeten dan schilder, schrijver, toonkunstenaar, of hoe ook - die te gauw reden hebben om te denken: ik ben er. Niet in het zijn daarboven, maar in de ontembare drift, het rusteloos streven om het aanlokkende beeld, de stralende Idea, - die immer schooner wordt, naarmate men stijgt, - te bereiken, bestaat het wezen der kunst. Altijd hooger, altijd beter is hare leuze.

De nieuwe bundel van Van Cuyck bevat een zevental verhalen en novellen, die hij onder den naam van ‘Sinjoren’ het Vlaamsch letterminnend publiek aanbiedt. Het waarom van dien naam bleef ons een raadsel. 't Is waar, de schrijver voert ons niet buiten de oude Sinjorenstad, al zijne personen zijn Antwerpenaars, zoo niet van den bloede, dan toch door inwoonst. Evenwel vonden wij bij niet eenen dat kenmerkende, hetwelk de spotnaam ‘sinjoor’ ons in den geest roept. Wij zullen het dan enkel als eene aardigheid des schrijvers beschouwen en voortgaan.

Van Cuyck vertelt gemakkelijk en boeiend. Hij zoekt niet naar hartstochtelijke tooneelen of tranen ontlokkende toestan-

[p. 144]

den. De gewone voorvalletjes uit het dagelijksch leven doen hem de stof aan de hand. - Men zou schier zeggen, dat de keus van 't onderwerp hem weinig aanbelangt, dat enkel de uitwerking in aandacht dient genomen te worden. - Evenals een toonkunstenaar op een gegeven thema tal van variaties speelt, zoo ook keert van Cuyck, als met voorliefde, tot zekere toestanden terug en deinst dan zelfs voor geene onwaarschijnlijkheden achteruit. 't Is echt verwonderlijk hoe schrijver zijne helden toch ongelukkig zijn in de liefde. Daar hebt ge Hendrik Laerebeke, die verloofd is aan een heel lief meisje, dat hij natuurlijk uit ganscher harte bemint: Hij feest wat onmatig zijn jongelingsvaarwel en alles valt in duigen. - Frederik Groenewoud, is na drij maanden echtvereeniging, weduwenaar. Willem van der Laan, die eerst Emma beminde, trouwt met de schoone Clara - een karakter dat, terloops gezegd, met meesterhand is geteekend - die slechts een drijtal jaren leeft. Hij gaat later de hand van Emma vragen en wordt beleefd afgewezen. - Daar hebt ge nog Victor Nauwens, die ook al met een ander trouwt dan zij, die hij zijn vader op zijn sterfbed beloofd had te trouwen. - Daar hebt ge nog Lisa Welters: 't meisje - de maagd zegt van Cuyck nog - verliest haren bruidegom op den dag harer verloving. Hij verdrinkt in de zwemdok, och arme! Daar hebt ge nog de dochter van vader Elsacker, die ten huwelijk gevraagd wordt door den onderwijzer Verklei; zij weigert om godsdienstredenen. Verklei trouwt met eene andere, blijft met zijne vrouw bij Elsacker op kwartier wonen, en Anna kon, gelijk Mozes op Nebo, slechts van verre het beloofde land aanschouwen.

Had ik geen gelijk te zeggen, dat Van Cuyck variaties speelt op hetzelfde thema?

Doch gij spraakt van onwaarschijnlijkheden? In ‘Een duur Gelag’ loopt Hendrik in den nacht na het avondfeestje, dat hij zijnen vrienden gaf, alleen in beschonken toestand langs de straten, en komt bij zijnen toekomenden schoonvader in huis gevallen. Aardig is 't wel. Maar wie de Antwerpsche jongens kent, weet beter, dat zij hunnen makker in zulken heuchelijken nacht, na hem zoo geestdriftig alle heil gewenscht te hebben, niet zullen alleen laten loopen. Hem in triomf te huis brengen, heel de straat overhoop zetten, dat neem ik aan. Maar 'nen vriend verlaten. Neen! de Antwerpsche jongens zullen verzet aanteekenen.

Of de toestanden in ‘Emma en Clara’ en in ‘Nebo’ waarschijnlijk zijn, zullen wij aan onze lezeressen vragen. Zij ge-

[p. 145]

lieven te luisteren: Emma was, gelijk ik reeds zegde, de eerste geliefde geweest van Willem Van der Laan; evenals Anna Elsacker die van Jozef Verkley. - De beide verstootenen getroosten zich in hun lot; geen enkel gevoel van wraakzucht tegenover den man, die hun hart zoo gegriefd heeft nochtans: in een woord echt christelijk. Emma komt bij Clara inwonen, speelt met Clara's eersteling en verzorgt heur in hare ziekte; terwijl Anna zelfs meter is van Verkley's jongen zoon, gelukkig zijnde, dat dit meterschap heur eenige rechten geeft, waarvan zij ruim gebruik maakt. - Lezeres, stel u in de plaats van Clara of van de echtgenoote Verkley. Zoudt ge?.. Onnoodig te antwoorden. Zulke toestanden zijn gezocht, zijn niet naar 't leven afgezien.

Onwaarschijnlijkheden in ‘Uitstel is Achterstel’. Na eene lange inleiding, die in den huidigen tijd speelt, verplaatst de schrijver ons eensklaps vijftig jaar achteruit en loopt dan zelf met zijne tijdrekening geheel in de war: eene kwade poets hem door zijne verbeelding gebakken.

Onwaarschijnlijk is het begin van ‘Eene belofte.’ - Vader Nauwens sterft gelijk iemand, die het zoo maar eens voor de aardigheid doet. Men moge godsdienstige en wijsgeerige begrippen aankleven gelijk men wil.. een doodsbed is ernstiger. - Bij 't lezen zou men haast twijfelen of Van Cuyck wel ooit aan een doodsbed heeft gestaan.

De spreuk der ouden indachtig, ‘ik houd van Plato, maar meer nog van de waarheid’ hebben wij gemeend, deze aanmerkingen op Van Cuyck's letterkundigen arbeid te moeten maken. - Wij gelooven den schrijver, - wiens talent van verteller, wiens keurigheid van taal algemeen wordt gewaardeerd - in gemoede te mogen aanraden zijne stof meer in het innerlijke leven van ons volk te gaan zoeken. - Hadde Dickens b.v.b. niet met en onder het volk geleefd, hadde Conscience nooit bij de boeren, rond den dampenden koeketel gezeten, nooit hadden wij zulke treffende bladzijden kunnen smaken, als deze meestersschilders ons aanbieden. - 't Studeervertrek is iets, natuur is alles.

E. Van Langenhoven.