De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 16

[p. 419]

De ‘quaey-werelt’ of de Antwerpsche volksopstand van 't jaar 1477.

(Zie de vorige aflevering).

Bijlagen
Verhaal van Burgemeester Nikolaas de Schermere.

Extrakt uit eene verzameling ter stedelijke archieven van Antwerpen bewaard, Deel E, bl. 22.

Anno XIIII^e LXXVII, XVI Martii, op eenen sondach, quam de gemeynte van Antwerpen ter merckt tegens haere Heeren daer die van der meerssen ende schippers het beginsele aff waeren ende desanderendaechs zoe vingen zy die Heeren op het stadthuys ende in hunne huysen, als Joncheeren Janne van Ranst, Janne van Mechelen, Heynrick van den Werffve, Borgemeestere, Walraven Draeck, Jan Schuyte, Willem van Riethoven, meester Peeter van der Voort, Claes van der Voort, synen bruedere, ende meer andere.

In de paessdaghen daernaer, vonck die gemeynte noch andere Heeren, als Heer Willem van Lyere, Riddere, Willem van Tichelt, Jan Colegeyns, Adriaen Stedinck, Heynrick van den Kerckhove, maer lieten die zelve corts daernaer weder vuytghaen.

Ten zelven jaere, den XXI dach van April, warden ten huyse van Jacob Wyelants, doen ter tyt Schouteth, jammerlycken gepynicht Willem van Riethoven, Jan van Houbraken, M^r Peeter van der Voort ende Claes van der Voort, zijnen bruedere.

Ten zelven jaeren, vercregen de gemeynte aen de Hertoginne dat Jacob Wyelant, Schouteth, ende Janne van Halmale, als Commissarissen, t Antwerpen de nyeuwe Weth maecken souden ende wardt Heer Janne van Halmale ge-

[p. 420]

maeckt buyten-Borgemeestere ende Janne Pels, Deken van den scippersambachte, binnen-Borgemeestere.

Hiernaer volgen die Schepenen anno XIIII^e LXXVII:

Heer Janne van Ymmerzeele, Heer Jan van Beloys, M^r Willem Verheyen, Heundrick van der Meulen, Claes Tappaert, Cornelis in de Roye Tonne, Jacop Manaert, Wouter Ghys, Claes Boel, M^r Willem Pauwels ende Cornelis van der Zype en woudent nyet zyne.

Ten selven jaere, den eersten dach van Meye, warden M^r Peeter van der Voort ende Claes van der Voort zynen bruedere, by vonnisse van Meester Willem Verheyen, gewesen in handen van der gemeynte die in de Borcht stonden, al in hun harnasch, van acht uren voer noene tot dry uren naer noene.

Ten zelven jaere, den VI dach Meye, warden M^r Peeter ende Claes van der Voort, gebruederen, op de merckt op een scavot, ten grooten vervolghe van der gemeynte, onthalst ende ten Predickaeren begraven.

Ten zelven jaere, den VI dach van October, wardt ter Vierschaeren gewesen dat Janne van Ranst ende andere Heeren die de gemeynte gevangen hadde, souden gestaen te dingene by procureurs ende dat de ghemeynte borge stellen soude dat die gevangene ende heure procureurs souden vry mogen ghaen ende keeren ter Vierscharen, maer de ghemeynte en konste oft en hadde egheene borghe te stellene ende doen bleven zy achtere.

In het zelve jaere, warden die quaede opsetters die de Heeren t Antwerpen gevangen oft doen vangen hadden, gebannen, te wetene: Heyndrick de Cock, Nicasius Kools ende Pauwels van Ende.

Bekentenis van Jan van Houbraken.⁽¹⁾

Ic Jan van Houbraken bekenne ende verlide alsoe ic voermaels als Rentmeesterschape deser stad myn seere mesdragen ende mesgrepen hebbe aen tgemeyne goet van der selver stad, ende dat in myns zelfs orbore ende profyt bekeert

(1) Dit merkwaardig stuk bevindt zich thans ter stedelijke Archieven en is aldaar als een getuige van dit woelig tijdstip ten toon gesteld.

[p. 421]

ende beleyt, sonder wete oft consent van den gemeynen rade deser stad, dat ic Jan voirs. vuyt mynen vrien, properen, eygenen ende wel voerdachten sinne, deliberacien ende wetentheit, gelooft hebbe ende gelove, byder eeren ende kersteliker trouwen die ic over de vonte ontfangen hebbe ende dit sonder rigeur oft daertoe bedwongen zynde, dat ic Jan voirs. van nu voerdane tot gheenen tide oft dagen vervolgen en sal oft occ laten oft doen vervolgen by myn selven oft by iemande anders om enich regiment, dienst oft officie, wat dat het sy, inder voirs. stad ende bedrive van Antwerpen te hebben ofte te vuerenne, in eniger manieren, ende oft ic by iemande anders in tiden toecomende geacht, gestelt, oft geordineert warde tot eenigen regimente, officien oft dienste inder voirs. stad oft bewinde derselver, soe kenne ic nu alsdan dat ic daertoe niet, nu werdich noch wettachtich en ben.

Voert gelove ic, Jan voirs. dat ic ter saken van desen, by my selven noch ooc by iemanden anders van mynen wegen, gheenen porteren oft ingesetenen der stad van Antwerpen, nu oft namaels wesende, en sal vervolgen; handelen, laten oft doen vervolgen oft handelen, in fayte, in rechte oft andersins, tot gheenre plaetsen, in gheenre manieren. Voerdane so renunciere ic, Jan voirs. ende ga af uterlyc van allen behulpen ende vriheden, van privilegien, van gracien oft letteren die ic in vorme oft manieren van absolucien van mynre mesdaet voirs van Paus, van Keysere, van Hertogen, van Hertoginnen oft van eenigen anderen vorsten oft Princen, Bisscoppen oft Prelaten, gheestelyc oft weerlyc, vercrigen oft verwerven soude mogen oft ooc laten vercrigen oft doen verwerven, met welker absolucien ic my, ter contrarien van tgene des voirs. es, behelpen souden mogen in eniger manieren; ende oft ic enichsins de contrarie van des voirs. es dede, dat ic dan verbuert sal hebben lyf ende goet, sonder fraude oft argelist. Ende des torconden ende vasticheyt der dingen voirs., so heb ic, Jan voirs. dit met mynen properen hant selve gescreven ende mynen naem ende hanteyken hierop geset, ende ooc met mynen properen segele vuythangende besegelt in tjaer Ons Heeren MCCCC ende LXXVII, opten XX^en dach van Meye.

J. Houbraken.

Ic Jan van Houbraken, swere dat ic van nu voerdane buyten oft binnen der stad van Antwerpen gheenen officieren, wet-

[p. 422]

houderen, dieneren, porteren oft ingesetenen vander selver stad mesdoen en sal oft doen mesdoen, in worden oft in wercken, heymelyc oft openbaer, by my selven, by mynen vreinden oft magen oft by iemande anders, van mynen wegen, in gheenre manieren, ende vername ic iemande die hen, oft ennigen van hen, iet mesdoen woude oft doen mesdoen, dat sal ic hen in goets tyts kundigen ende waerschouwen op soenbrake, vredebrake ende op gerechten oorvrede. Also moet myn God helpen ende alle syn Heileghen. Ende in sterckenisse van desen, so heb ic gebeden Emont van Houbraken, mynen broedere, dat hy desen oorvrede voer myn besegelen wilde, totter sommen toe van hondert Bourgoensche gulden die ic, ter contrarien van tgene des voirs. es, soude mogen verbueren. Dwelck ic Emont voirs. gherne also gedaen hebbe, verbindende daervoere myn selven ende alle myn goede; maer ic Jan voirs. gelove den voirs. Emonde, mynen broedere ende borge ende alle zyn goede hieraf costeloes ende scadeloes tontheffene ende wel te quitene, tallen dagen, met my selven ende met allen mynen goeden die ic nu hebbe ende vercrighen mach; dwelk ic daervoere verbinde ende te pande sette, alle argelist vutgesloten.

In orconden der waerheit, so heb ic, Jan voirs. dit selve gescreven, mynen name ende hanteyken hierop geset ende met mynen properen segele besegelt ende ic Emont voirs. desgelycx, opten XX^en dach van Meye anno XIIII^e LXXVII.

J. Houbraken.

Magistraat van Antwerpen

benoemd op 30 November 1477

volgens het Wethoudersboeck ter stedelijke Archieven van Antwerpen bewaard:

XIIII^e LXXVII,

Anno MIIII^e LXXVII, opt Sint Andriesavent, waeren hier de Commissarissen om de Wet te vernieuwen.

Myn Heer van Nassou. Myn Heer de Cansellier van Brabant. Heer Antonys de bastaert van Brabant.

Secretarys:

Mester Jacop Huyjouweel.

[p. 423]

Burghemeesteren:

Heindrick vander Muelen. Mester Claes de Schermere.

Schepenen:

H^r Jan van Halmale, ridder. H^r Jan van Bloys, ridder. Willem van Sompeken. Jan Pels. Wouter Ghys. Claes Boel. Jacop Mannaert. Jacop Coele. Jan de Buekeler. Jan vander Biest. Jan Wouters.

Schepenen die dit jaer afghinghen:

H^r Jan van Immerseele. Mester Willem vander Heyden. Heindrick vander Muelen. Jan Meingiaert. Jan Cornelis. Mester Claes Toppaert.

Ou Schepenen:

Willem vanden Winghaerde. Heindrick van Mechelen. Jan Happaert. Simon Draeck. Thoemaes vander Elst. Aert vander List. Willem van Riethoeven. Jan Coelgheensen. Aert Wynricx. Reynier van Ursele. Costen van Berchghem. Costen van Halmaele. Gheert van Eyke. Lanslot van Ursele. Ghillis vanden Wingaerde. Willem van Tychelt. Hendrick van Cuyckt. H^r Jan van Berchghem, ridder. H^r Willem van Berchghem, ridder. H^r Willem van Liere, ridder. H^r Wouter van Liere, ridder. H^r Ector van Liere, ridder. Jan van Mechelen. Walraven Draeck. Jan van Ranst. Cornelis vander Noot.

Rentmeesters:

Reynier van Ursele. Joes Hoen. Jan van Bilen.

Peysmakers:

H^r Michiel vanden Werve. Mester Willem vander Heyden. Willem van Tichelt. Lanslot van Urselle.

Ghuldekens:

Aert vander List. Mester Willem Pauwels.

Keurmesters:

Peter van den Werve. Costen van Halmaele.

Hoetslieden vander Poerterien:

Gheert van Eycke. Jan Meingiaert. Mester Aert van Overhof. Ysebrant van Hamsleghe.

[p. 424]

Secretarissen:

Mester Aert de Buekeler. Reynier Boydens. Mester Jan Bost. Ghillis vanden Broeke. Peter Verbeke.

Pensionaris:

Mester Jan Bost.

De Stadtknapen:

Jan van Stancdonck. Jan Joes. Aert van Corckt. Wolf van Immerseel.

Der Stad Boyen:

Danckaert Bouwensoen. Lenaert Michielsen. Dierick Moens.

Rentmesters Knapen:

Claes Staeck. Claes vanden Putte.

De Wyckmesters vanden iersten wyck.

Ghabryel inden Boem. Jan vande Sande.

Jul. Van Bree.

Antwerpen.