De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 12

[p. 380]

Driejaarlijksche tentoonstelling te Antwerpen.
I.

Reeds vóór de opening hoorden wij deze tentoonstelling noemen, als eene der beste - zoo onder opzicht van hoeveelheid als van waarde - welke wij nog in Antwerpen zouden te zien gekregen hebben. En waarlijk voor zooveel een eerste en vluchtig bezoek ons toonen kan, mogen we zeker van geene teleurstelling spreken, integendeel. Vele goede doeken, bijzonder landschappen, zijn er te vinden. Dat er ook vele middelmatige en zelfs slechte stukken zijn, hoeft wel niet gezegd te worden. De algemeene indruk der tentoonstelling is echter zeer voldoende.

Eene opmerking, die we maakten, is het meer en meer verlaten van het zoogezegde historisch genre, en het toenemende getal onderwerpen, uit het hedendaagsche leven gekozen. Gaat nu daarom de kunst achteruit, zooals sommigen beweren? In ons moderne leven zijn toestanden genoeg, meer dan genoeg, waardig op het doek gebracht te worden, en daar nu de schilder ze op het feit bestudeeren kan, er meê in leeft, zal hij ze ook veel beter en met veel meer waarheid weergeven, dan hij het wel met historische onderwerpen zou doen kunnen.

Een historisch genre, zooals wij het heden verstaan, bestond bij de oudere meesters niet. Wel namen ze onderwerpen uit de geschiedenis, doch opvatting en uitvoering ervan waren de trouwe weerspiegeling van den tijd waarin die schilders leefden. Als bewijs kunnen wij de gothieken, vele stukken uit de renaissance, de Hollandsche schilders en bijzonder de geheele school van kleine meesters, zoo Hollandsche als Vlaamsche, aanvoeren. Zou het dan een kwaad zijn, denzelfden weg in te slaan als de, zoo te recht beroemde, oudere kunstenaars? Wij gelooven het niet, en wij denken

[p. 381]

dat er de kunst niets bij verliezen zou. Men heeft zich al te veel aan historieschildering bezondigd.

Eene andere opmerking is, dat er tegenwoordig in België, twee wel degelijk van elkander verschillende scholen bestaan: de Brusselsche en de Antwerpsche. Spijtig genoeg, maar het komt ons voor dat de eerste op een jammerlijken weg is: al de Brusselsche schilders schijnen een recept te bezitten om een tafreel te maken.

Al hunne schilderijen komen uit denzelfden pot, zijn op geheel dezelfde manier uitgevoerd. Wat nog erger is, ze hebben eenen zoodanig grooten invloed van de grijze kleur en de uitvoering der Fransche schilders ondergaan, dat er weinig verschil tusschen de laatsten en de eersten te bespeuren is. Dat zoo iets waarlijk doodend voor alle kunst moet zijn, zal wel niemand betwijfelen; het staat vast bij ons, dat, waar er geene eigenaardigheid meer is, er geene kunst bestaan kan. Al die heeren zouden beter doen wat terug bij moeder aan den haard te komen en dáár eens rond te zien; ze zullen er schoons genoeg, hunner aandacht waardig, vinden. Zoo het maar niet te laat is; zij zouden den weg die er naartoe leidt, wel eens kunnen vergeten zijn.

In Antwerpen ziet het er anders uit. Daar toch is nog eigen aard te vinden, er staat op vele stukken een eigen stempel gedrukt; en, het kan niet genoeg gezegd worden, (want ook eenige Antwerpsche schilders schijnen een ‘faible’ voor het Brusselsch recept te hebben) alleen in dit eigenaardige, in dit verschillende van persoon tot persoon, in die flinke uitvoering, dit koloriet, en wat altijd onze school kenmerkte, het door eigen oog geziene onderwerp ligt voor onze schilders de rechte baan.

Dat er nu geene uitstekende talenten onder de Brusselsche kunstenaars te vinden zijn, verre van ons zulks te beweren: we hoeven slechts namen als Wouters, Stevens en Hermans, (die jammer genoeg niets inzonden) en voorts eenige schilders, die wij later bespreken zullen, te noemen.

Het is dan ook maar op het algemeen en bijzonder op de jongere kunstenaars dat wij doelen.

[p. 382]

Een vak, dat bijzonder uitstekend is op de tentoonstelling, is de Landschapschildering, en hierin mogen wij zoo Brusselsche als Antwerpsche schilders zonder onderscheid roemen: weinig vreemde invloed is in dit genre te bespeuren. De landschapschilders komen meer en meer tot de getrouwe voorstelling van hun eigen land, hunne eigen luchten, die ze gedurig voor oogen hebben, terug, en, denken wij, zoo iets kan niet dan een goeden uitslag opleveren.

Wat de Fransche school betreft, voor zooveel we bij een eerste bezoek zien konden schijnt ze goed vertegenwoordigd te zijn, evenals de Duitsche.

Doch liever dan met algemeene beschouwingen voort te gaan, zullen we de stukken zelve bespreken en er genoeg stof tot algemeene bemerkingen in vinden.

Ditmaal, bepalen wij ons bij het bespreken der stukken in de vierkante zaal tentoongesteld, om later over de andere wat meer uit te weiden dan wij nu doen kunnen.

Vooreerst een stuk dat veel bijval geniet: De Minnezanger van M. Brozik. We vinden er een grooten vooruitgang in tegen zijne twee stukken van verleden jaar te Brussel; de siroopachtige kleur verdwijnt, de figuren krijgen meer karakter en als schildering zijn er prachtige deelen op te zien. Dit tafereel nu het schoonste der tentoonstelling noemen, zooals we hoorden doen, daarmee kunnen we niet geheel instemmen. Het ligt misschien aan het verleidende, zoo van kleur als onderwerp, in dit stuk, dat het algemeen bijval geniet. Wij stellen er het doek van Laurens. ‘De laatste oogenblikken van Maximiliaan’ (een modern onderwerp) boven. Doch hierover later.

M. Verlat heeft een portret dat niet erg bevalt op het eerste zicht: uiterst droog en hard met een krijtachtige kleur. We zullen echter betere stukken van hem zien.

M. Carpentier levert in zijn ‘Onder het schrikbewind een doek, waar veel goeds op te vinden is. In dit genre van onderwerpen gelukt hij het best. De figuren zijn zeer karakteristisch en over het geheel ligt een eigenaardige toon. Ook als schildering mag dit doek geroemd worden.

[p. 383]

Dit kunnen we van het stuk ‘El torrero y la malaguena’ van M. de Keyser niet zeggen. Flauw geschilderd, flauw geteekend en daarenboven eene valsche kleur dragen bij om een onbeduidend doek te leveren. Jammer dat ook het tafereel van M. Schaefels ‘De Spaansche Furie’ aan dit valsche, theatrale koloriet mank gaat. Er is anders veel leven in de samenstelling en de teekening.

Wat te betreuren valt is dat M. Van Hove zooveel talent verspilt aan het pasticheeren van middeneeuwsche schildering. Waarlijk, voor zijn doek gekomen, dachten wij eene kopij voor ons te zien. Gaf hij aan het talent dat hij bezit eene andere richting, hij bracht wellicht kunststukken voort; we kunnen eene pastiche geene kunst noemen.

Dan geven we verre de voorkeur aan het tafereel ‘De Moeder Gods’ van M. Hendrix, dat, alhoewel niet van 's meesters beste stukken, toch van een eigenaardig talent getuigt.

Een ander doek dat ook min of meer tot het godsdienstige vak behoort is ‘De kristene legende’ van M^r Ivon. We vinden vooreerst het onderwerp, zooals het hier verstaan is, niet erg geschikt voor eene schilderij. Daarbij komen nog eene karakterlooze teekening en eene flauwe kleur om er een onbeduidend, alledaagsch stuk van te maken.

Dat vinden wij ook van het tafereel van M^r Mellery. Bij hem is echter de kleur niet flauw, hij heeft ze krachtig willen maken; maar de uitslag is zwartachtig en doodsch.

Een goed stuk mag het ‘binnenzicht eener osteria’ van M^r De Jans genoemd worden. De figuren zijn flink geschilderd, goed geteekend, nochtans denken wij dat de kleur wat zwart is.

M^r Hennebicq werkt volgens het Brusselsch recept: platte gemetste toetsen en eene kleur die tusschen het grijze en het bruine hangt. We geven aan zijnen stadgenoot M^r De Paepe de voorkeur met zijn tafereel ‘alleen in de wereld.’

M^r Herbo schijnt dan toch eens de gestereotypeerde oogen, neuzen en monden ter zij gelaten te hebben, in zijne ‘Psyché.’ We vinden echter de stand van het figuur wat

[p. 384]

gemaakt. De teekening is goed, doch op kleur en schildering zou nog al iets te zeggen vallen.

Den naam, door de HH. Burgers en Frederik Kaulhach gemaakt, vinden wij, volgens hunne tentoongestelde stukken ten minste, erg overdreven.

Een doek dat ons wel beviel is ‘Twee Oudjes’ van M^r. Gussow. Als effekt mag het een doodslager voor de rondstaande stukken genoemd worden. Geestig zijn de figuren van uitdrukking, frisch, misschien wat ‘cru’ van kleur, ferm geteekend met eene uiterst flink getoetste schildering.

Het tafereel van M^r Claus ‘Hanengevecht’, werd reeds in de ‘Kunstbode’ beoordeeld. Zeggen wij dat er veel goede deelen op te vinden zijn.

M^r Van Engelen koos een goed onderwerp ‘Kinderbegrafenis.’ Jammer dat de uitvoering zoo gansch mislukt is. We getooven dan ook dat het tooneel niet genoeg door hem gevoeld is geworden, waarbij hem dan toch ook voldoende schildering en bovenal teekening ontbreken.

M. Abry geeft ons voortdurend geestig gepenseelde tafereeltjes uit het ‘piottenleven’ te zien. Het geestig toetsen is eene hoedanigheid, die aan M. Boks ontbreekt. Bij hem is de schildering vrij zwaar en de kleur fleps, waterig. Daarenboven eene weinig juiste uitdrukking, eerder charge; en dan geeft de schikking van huisraad, kleeding enz. getuigenis van wansmaak, niet bij de voorgestelde personen, (daar kon de wansmaak typiek worden), maar bij den schilder; het ‘pittoreske’ ontbreekt geheel.

Het stukje (we zijn geneigd het eene rariteit te noemen) van M. de Braeckeleer is geheel in den ouden trant der kleine Hollandsche meesters uitgevoerd. Houding van het figuur ‘Een drinkebroer’ penseeling, kleur, alles is den ouden en met veel welgelukken nagezien. Te getrouw kan er van gezegd worden, want hier ook wordt het pastiche. Doch we zullen van hem later een stuk tegenkomen vol eigenaardigheid en dat voor geen ander tentoongesteld doek moet onderdoen.

Melden we nog het alledaagsche portret van M^r Van

[p. 385]

Havermaat, het nog al flink geschilderde meisjeshoofd van M^r Markelbach, wat vuil van toon echter, en een zeer goed damesportret van M^r Maeterlinck.

Van de landschappen in de vierkante zaal aanwezig gewaagden wij niet in onze vluchtige en misschien al te oppervlakkige kritiek: tijd en plaats ontbraken ons voorals nu. Na meerdere bezoeken aan de tentoonstelling, hopen we voor het volgende nummer een meer beredeneerd en uitgebreider overzicht van de andere stukken te leveren.

Antwerpen, 14 augusti.

Sigurt.