De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 11

[p. 385]

Uit ‘Bloemenleven.’
Door Teirlinck-Stijns.⁽¹⁾

De Roos.

Ziet ge daar, in het midden van het bloemenperk, dien rechtopgeschoten heester? Prachtig rood, tusschen sombergroene, samengestelde bladeren, pralen dikke bloemen, welke ons vriendelijk tegenblikken en ons door hunnen aangenamen geur nader wenken. In die bloemen - geene meeldraden meer, geene stempels meer! niets dan kroonblaadjes, welke elkaar schijnen te verdringen, zoo talrijk zijn ze. Daarom noemen de hooggeleerde botanisten die dubbele Rozen -monsters! Wij noemen ze eenvoudig weg de Koningin der bloemen, en dien edelen naam verdient ze ten volle.

Ook durven wij met Rapinus uitroepen:

‘Welke geuren zweven door de lucht! O ik herken ze. Gezoend door de verliefde zefieren, gaan de Rozelaars bloeien; hunne struiken worden rood en maken zich gereed om de heerlijkste kleuren ten toon te spreiden. Reeds kronen kleine purperverwige botten, die weldra lief riekende Rozen zullen zijn, hun groen loover. Verdwijnt, gemeene bloemen! want de Koningin der tuinen toont zich, door hare pracht omringd!’

Geen wonder mag het dus schijnen, dat honderden dichters haar bezongen hebben. Verscheidene boekdeelen zouden noodig zijn om alles op te geven, wat men over de Roos in rijm geschreven heeft. Onder de bewonderaars dier heerlijke bloem tellen wij: Anakreon, Tzetzes, Camerarius, Ariosto, Tasso, Ausonius, Guarini, Cowley, Merthgghen, Millevoye, enz.

Volgens Anekreon ontstond de Roos, toen Aphrodite uit het schuim der zee en Pallas uit de hersenen van Zeus geboren werden. De Muzelmannen integendeel beweren, dat de Roos van het zweet van Mahomet voortkomt. Zoo schrijft Joost van Ravelinghen (de aanteekenaar van het vermaard Kruidboeck van onzen Mechelaar Rembert Dodoens):

‘Den seer Edelen Augerius Busbequius betuight, dat de

(1) Dit nieuwe werk der schrijvers zal eerlang verschijnen.

[p. 386]

Turcken de Roose soo veel achten, dat sy nimmermeer toe en laten dat de bladeren daarvan op de aerde blijven ligghen. Want ghelijckerwijs de Poëten versiert hadden, dat de Roosen van het bloedt van Venus ghesproten waeren, soo ghelooven de Turcken, dat de Roosen van het sweet van Mahomet ghekomen zijn.’

En hoe verhaalt Friedrich Rückert den oorsprong der Roos?

‘Opdeweide, aan een en Rozentwijg knaagde een lammeken. Het deed het maar uit eigen lust en niet om den twijg smart te doen. De Rozendoorn trok een vlokje wol van des lammekens vlies: het werd daarvan niet naakt! En vast hield de doorn het vlokje tusschen scherpe vingeren. Toen kwam de nachtegaal en wilde zijn nest bouwen; hij sprak: “Open uwe hand en geef mij dat vlokje wol, en, als mijn nest gemaakt is, zing ik klaar en schoon, u ten dank.” De doorn gaf, de vogel nam en bouwde, en, als hij nu zijn heerlijk lied gezongen had, toen schoot van vreugde de roode Roos op den doornigen twijg.’

Friedr. Storck echter zingt:

De bloemekens staan zoo stil te bloeien,
Zacht te geuren in 't groene veld.
't Schoone meisje is henengetrippeld,
Door liefde omvangen,
Naar het rijke bloemenplein.
De bloemekens, wit en bont,
Bloeien om prijs in de lente,
Des meisjes wangen bloeien door liefde.

Lentewonne had reeds ontsloten
Hares zegens gulden deur,
Uit den wonderhoorn gegoten
Duizend knoppen,
Duizend bloemen lief van kleur.
Doch des Roosjes pracht,
Ach, in kouden nacht,
Is verwelkt, gestorven!

't Meisje wil de bloemekens wachten,
Bloemekens bont in 't groene mos:
Ze is nochtans, in den reinen gaarde,
De schoonste bloeme

[p. 387]

 

Van alle, ontstaan in der Meien schoot

 

Zoete kronengeur

 

Brengt in oog en hart

 

Zachten slaap voor de lievende.

 

 

 

Als der sterren gulden scharen

 

Denkend draaien met stillen gloed:

 

Nog op 't mossige, groene leger

 

- Sluimerbedde -

 

Rust de schoone maagd en droomt.

 

Lentebloemenpracht

 

Waait door stillen nacht

 

Zoeten wierook rond de slapende.

 

 

 

En op eenmaal rondom stijgen

 

Wezens uit elk bloemeken zacht.

 

Met geheimnisvol zwijgen

 

Trekken in rijen

 

Bloemengeesten glansend, licht

 

Godin Flora wenkt

 

Den prachtigen geurigen stoet

 

Van op haar troon van palmentwijgen.

 

 

 

En tot het sluimerend meisje

 

Leidt zij de geestenschaar;

 

Uit met goud doorweven schilde

 

Vlecht de wondermilde

 

Knoppen om der jonkvrouw haar.

 

‘Meisje, sluimere goed

 

Onder bloemenhoed'.’

 

Suizelend zweeft het over de velden.

 

 

 

En wel duizendmaal hergallemt

 

Tooverklank door 't stille ruim.

 

't Meisje springt nu recht en roept het,

 

Omringd door geuren:

 

‘O gij, wonderbare droom!’

 

En zóo, liefderijk,

 

Is zij vroolijk snel

 

Tot den liefste henengehuppeld.

 

 

 

Doch toen zij hief - o wonder! -

 

Den voet van 't groene mos,

 

Hieven duizend geurige Rozen,

 

Als gloed zoo vurig,

[p. 388]

 

Naar boven hunne kopjes snel.

 

Daar, waar gras en mos

 

Dekten den naakten grond,

 

Groeien en bloeien nu roode Roosjes.

 

 

 

Vol van 't wonder, dat heur harte

 

Ondervond, ijlt zij voort

 

Om hem te openbaren

 

Wat haar reine

 

Oogjes zagen aan 't heilig oord. -

 

Later met schooneren glans

 

Bloeit der knoppen krans

 

Aan 't outer tusschen blonde haren.

_**_*

Spelen de Rozen geene groote rol in het leven? De jongeling draagt ze in 't knoopsgat; de maagd op de zwellende borst. Ruikers zonder Rozen bestaan niet, ruiken niet. Zegt men niet, dat de kinderen zoo zacht slapen als Rozen? Zijn de wegen der gelukkigen niet met Rozen bezaaid? Kent men geluk zonder verdriet, Rozen zonder doornen? En de lieve meisjes op den buiten, noemt men ze niet allen Roosjes? Blozen ze niet, bloeien ze niet, geuren ze niet, en helaas! sterven ze niet als Roosjes?

_**_*

Hebben de menschen de Roze lief, dauwdrop en zonnestraal beminnen ze niet minder. Hoffmann von Fallersleben maakt het ons bekend:

Op der Roze harte rust het
Dropken dauw zoo stil en kust het.
Zonnestraal sluipt als een dief:
‘Roze rood, ge zijt mijn lief!’
En terwijl hij kussen werft,
Blikt het dropken treurig en sterft.

[p. 389]

_* * _*

En de wind dan?... Doch deze liefde is voor de bloeme gevaarlijker:

Gister nog welk jokken en koozen
Tusschen Avondwind en Purperroze!

Heden is de Morgenwind gekomen,
Heeft ze stormend in de armen genomen.

Bevend van wonne en met gloeiende wangen,
Heeft de Roze kus op kus ontvangen.

En als draaiend hare bladeren vlogen,
Is de Morgenwind snel henengetogen.

Ach! komt de Avondwind nu weder koozen,
Hij vindt ontbladerd zijne Purperroze.

(Naar E. Barthel.)

_**_*

Al de rozen zijn geurig en kleurig - en toch is hun lot verschillig! Hoe lief zingt Max. Waldau:

Twee verwelkte Rozen droomen,

In 't zand, voor de laatste maal:

Hij vonkelt op hunne krone,

Der avondzonne straal.

‘Ik heb aan den zwellenden boezem

Der zalige bruid gerust,

Als zong haar vurig harte

Het lied der hoogste lust.’

‘Hij legde bij 't kaarsengeschemer

Mij op haren bleeken mond;

Ze lag in de zwarte kiste,

Daarna in den zwarten grond’

[p. 390]

 

Twee verwelkte Rozen droomen,

 

In 't zand, voor de laatste maal:

 

Verzwonden op hare krone

 

Is zacht de laatste straal.

*_**

Geene Rozen zonder doornen! 't Is waar: smert komt na lust. En mag men daarom de Rozen niet plukken, den lust niet smaken? Aug. Mahlmann antwoordt;

‘Waar wast de Roze van doornen rein?’ -

Mijn kind, ik weet het niet;

Dat kan geene Roze der aarde zijn,

Die niet verwondt en steekt. -

‘Ik hebbe de Rozen zoo lief, zoo lief,

Doch hoede mij voor de smart;

Ook sta en blijf ik immer ver,

En verlangen foltert mijn hart.’ -

Niet zoo, mijn kind! grijpe moedig toe

In die doornen scherp en ruw!

Verachte de kleine, kleine pijn:

De Roze, de Roze wordt uw!

*_**

Rozen in den herfst - zeldzaam doch roerend! Liefde in den herfst van het leven - zeldzaam doch roerend! We geven het woord aan Fr. Alfred Muth:

Als laat nog ergens een Roze bloeit,
O laat ze bloeien!
Als laat nog ergens een ziele gloeit,
O laat ze gloeien!

Welk eerlijk wonder, als in nevelgrauw
Nog bloemen staan;
Hoe heerlijk is 't met vlammengloed
Naar 't graf te gaan!

Zoo kaal de wei, zoo ruw der winden schok -
De bloeme bloeit!
Zoo droef het zijn, zoo wrang der menschen hoon -
De ziele gloeit!

[p. 391]

 

Beurt eene late Roze uwen moed.

 

O denk daarbij:

 

Hoe heimlijk roerend ook een late gloed

 

Der ziele zij!

_**_*

In de hagen vindt men dikwijls de Hondsroos of Egelantier. Al heeft ze maar vijf kroonblaadjes, toch is ze lief en heeft ze menigmaal zangen aan de dichterlier ontlokt. Paul Jul. Immergrün (J.H. Meyer) zingt gansch hertlijk:

Gij blikt met den vlammenooge
Uit de doornenhage mij aan,
Langs waar, o gloeiende Roze,
Voert mijne doornige baan.

Uwe zustren in pronkenden gaarde,
Zij geuren voor rijkdom en glans;
Gij zijt geroepen te bloeien
In des armen doornenkrans.

Ik ben een arme verlatene,
Voorwien noch roem noch rijkdom bloeit:
Ook breng ik u mijn harte,
Dat van reine liefde gloeit.

Gezegend zij mij de plaatse,
Waar ik u eenzaam vond!
Ik breek u, wilde Roze,
Al zij het met bloedende hand.

Ge moogt bloeien op mijn harte,
Op mijn harte vergaan!
Wij zullen op doornige wegen
Elkander het best verstaan.