Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 64

[p. 5]

LaM - Lille Métropole Musée d'art moderne, d'art contemporain et d'art brut (Villeneuve d'Ascq, France). (© M. Lerouge / LMCU)

Musea over de grens

Musea die toegankelijk zijn voor een breed publiek, zijn een relatief recent verschijnsel. Zo werd het British Museum in Londen in 1759 geopend. Het fenomeen ‘museum’ nam een hoge vlucht na de Franse Revolutie, waarbij een steeds breder wordend publiek de aristocratie verdrong. Niet voor niets is het Louvre, geopend in 1793 als museum, gehuisvest in het voormalig koninklijk paleis. Het museum voor schone kunsten krijgt in de 19de eeuw dan ook een volksopvoedende taak. Het is de tempel waar de cultuur gekoesterd wordt en aan het publiek getoond. Deze opvoedkundige en gemeenschapsvormende taak wordt gerealiseerd met financiële steun van de overheid. Het aankoopbeleid van een museum was dan ook bepalend voor de canonisatie van een kunstenaar. Het museum bepaalde welke kunst waardig was om aan het publiek te tonen.

Veranderingen & nieuwe spelers

Sindsdien is er veel veranderd. De musea hebben concurrentie gekregen. Biënnales zoals die van Venetië die dit jaar aan de 56ste editie toe was of documenta Kassel hebben een groeiende rol gespeeld bij de beeldvorming en het publieksbereik van hedendaagse kunst. Ook in eigen land spelen dergelijke kunstmanifestaties een belangrijke rol; denk maar aan Beaufort 2015, het Kunstenfestival Watou of de Triënnale Brugge. Zij kunnen ook rekenen op ruime aandacht in de media. Andere belangrijke actoren in het veld zijn kunstgaleries en kunstbeurzen. KunstRAI in Nederland, Art Basel, Independent in New York, Fiac in Parijs of Frieze in Londen. En er zijn nóg nieuwe spelers op de markt. Steeds vaker creëren privéverzamelaars een eigen tentoonstellingsruimte om hun collectie te presenteren. In ons land zijn de Vanhaerents Art Collection in Brussel, de Verbeke Foundation in Kemzeke en de Vanmoerkerke Collection in Oostende er voorbeelden van. In 2010 besteedde Kunsttijdschrift Vlaanderen in het themanummer Bedrijvig in kunst aandacht aan dat fenomeen. In 2012 kwam daar nog het Hugo Voeten Art Center in Herentals bij en in 2013 de Herbert Foundation in Gent. En onlangs nog opende het Maurice Verbaet Art Center in Antwerpen de deuren.

De musea hebben zich mede onder invloed van die factoren aangepast. Meerdere tijdelijke tentoonstellingen per jaar en een steeds wisselende opstelling van de vaste collectie, zijn gemeengoed geworden. Om te zorgen voor de nodige variatie doen musea bij het opzetten van tentoonstellingen steeds meer een beroep op gastcuratoren; denk aan de tentoonstelling Uitverkoren, waarvoor veertig bekende en minder bekende Vlamingen hun favoriete kunstwerk mochten kiezen uit de collecties van het KMSKA en de Provincie Antwerpen. Op die manier proberen musea telkens opnieuw een nieuw publiek te bereiken. Toeristen zijn dan ook erg belangrijk geworden voor de museumsector. Ze maken tegenwoordig de meerderheid uit van het museumbezoek, terwijl het museum meteen een factor van belang wordt als aantrekkingspool voor stad of regio.

‘Aantrekkingspool voor stad of regio.’

Kijken over de grenzen

In dit themanummer nemen we een kijkje net buiten onze landsgrenzen. Ook daar kan de liefhebber van moderne en hedendaagse kunst heel wat interessants ontdekken. De lezer wordt meegenomen naar Noord-Frankrijk, Nederland, Duitsland en Luxemburg. Het nummer biedt een kennismaking met het museum LaM van Lille Métropol, het Musée d'Art Moderne Lille Métropol, het Frac Nord-Pas de Calais in Duinkerke, Museum De Pont in Tilburg, het Bonnefantenmuseum in Maastricht, de verzameling Ludwig in Keulen en Aken, Stiftung Insel Hombroich in Neuss en het Mudam in Luxemburg. De medewerkers besteden aandacht aan de eigenheid van elk museum, maar hebben ook oog voor de architecturale aspecten van het museumgebouw en de topstukken in de collectie. Een beschouwende bijdrage over het spanningsveld tussen collectie en museumgebouw, vult het geheel aan. Dit nummer biedt geen exhaustief overzicht van wat er aan moderne en hedendaagse kunst in de omgeving van onze landsgrenzen te bekijken valt, wel een bloemlezing en momentopname. Veel lees- en kijkplezier.

# Geert Swaenepoel