Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 63

[p. 36]

Nationaal Glasmuseum Leerdam.
(© Jeroen Musch)

Nationaal Glasmuseum Leerdam
Museum, kunstgalerij, opleidings- en belevingscentrum

In Vlaanderen doet de naam Leerdam wellicht denken aan kaas. In Nederland staat het kleine stadje in de eerste plaats voor glasindustrie, die vanaf de 18de eeuw het leven in Leerdam sterk bepaalde. En sedert 1953 is er ook een glasmuseum gevestigd.

De huidige glasfabriek, internationaal bekend als Royal Leerdam maakt deel uit van de Koninklijke Porceleyne Fles/Royal Delft. Het huidige bedrijf kwam tot stand aan het eind van de 19de eeuw en werd in 1953 koninklijk. Met de komst in 1912 van P.M. Cochius als directeur werd een belangrijke stap gedaan in de richting van het artistieke. Geïnspireerd door de Arts and Craftsbeweging wilde hij betaalbaar en goed ontworpen glaswerk op de markt brengen, in plaats van de gebruikelijke karakterloze industriële producten. K.P.C. de Bazel was de eerste kunstenaar die een aantal glasserviezen voor Cochius ontwierp. Andries Copier trad als ontwerper in vaste dienst van de glasfabriek en kreeg in 1927 de artistieke leiding. Andere bekende namen bij de externe ontwerpers waren ondermeer Hendrik Petrus Berlage, Chris Lanooy, Piet Zwart, Willem Heesen en Frank Lloyd Wright.

Eerste glasmuseum

In 1953 werd, bij het 75-jarige bestaan van de Leerdamse glasfabriek, het eerste glasmuseum geopend in Leerdam. Het museum werd gevestigd in het oude dijkhuis van de legendarische fabrieksdirecteur Petrus Marinus Cochius. Aanvankelijk was het een typisch fabrieksmuseum, maar in volgende decennia groeide het glasmuseum uit tot een nationaal museum met de mooiste en grootste collectie Nederlands glas van 1880 tot heden. Gebruiksglas en sier- en kunstglas zijn erin vertegenwoordigd. Naast Leerdamglas is ook van glas van andere kristalproducenten in Nederland, zoals Glashuis Muller in Amsterdam en de Kristalunie Maastricht, vertegenwoordigd.

Digitale collectie

Voor de digitalisering van de collectie deed het Nationaal Glasmuseum Leerdam een beroep op het digitaliseringsbedrijf Picturae. Het bedrijf is gespecialiseerd in de ontwikkeling van online oplossingen voor het ontsluiten van erfgoedcollecties en is op dat vlak Europees actief. Zowat 7.000 glasobjecten werden gedigitaliseerd, net als de 40.000 ontwerp- en werktekeningen uit het museumarchief en de ruim 15.000 negatieven van de fotografen van het Glasmuseum. Het geheel is nu via de website van het Nationaal Glasmuseum en een multimedia applicatie toegankelijk via www.nationaalglasmuseum.nl

Tijd voor vernieuwing

Musea zijn geen onveranderlijke grootheden. Ook daar betekent stilstaan achteruit gaan. Aan het eind van de 20ste eeuw was het Nationaal Glasmuseum een wat stoffige ingeslapen instelling. Daar kwam grondig verandering in met de komst in 2001 van Arnaud Odding als extern consulent. Er kwam een businessplan en sponsors werden gezocht. De fabriekscollectie wordt aangekocht en met een bescheiden subsidie wordt de collectie door Picturae en met behulp van een tiental vrijwilligers gedigitaliseerd.

[p. 37]

Nationaal Glasmuseum, transparant depot.

Intussen was Odding in 2004 directeur van het museum geworden. De al jaren gewenste renovatie en uitbreiding van het museum kwam op gang toen in 2007 de buurvilla aan de Lingedijk werd aangekocht. Het Amsterdamse Bureau SLA van Peter van Assche en Mathijs Cremers verbindt beide villa's door vier horizontale loopbruggen. Deze doorgangsbruggen bieden onderdak aan de volledige museumcollectie. De villa's zelf bieden plaats aan regelmatige wisselende tentoonstellingen en beschikken over een cafetaria en galerijruimte. En er is ook nog de museumtuin van zowat 1.700 m². Het gerenoveerde en drie maal zo groot geworden glasmuseum werd geopend in juni 2010. In 2011 werd Arnaud Odding opgevolgd door Arend-Jan Weijsters.

‘Mooiste en grootste collectie Nederlands glas van 1880 tot heden.’

Glasblazerij

Het Nationaal Glasmuseum organiseert niet alleen tentoonstellingen. Het voormalige Glas Centrum, nu de Glasblazerij, maakt sinds januari 2008 deel uit van het museum. De eigen glasblazerij verzorgt demonstraties voor bezoekers: vanaf een tribune, die plaats biedt aan 150 personen, kunnen zij doorlopend de verrichtingen van de glasblazers volgen. Ook kunstenaars en vormgevers die hun ontwerpen in glas willen uitvoeren, zijn welkom in de Glasblazerij Leerdam. Artistieke experimenten krijgen op die manier volop kansen.

Vrijwilligers

Wat opvalt bij een bezoek aan het Nationaal Glasmuseum op een doordeweekse dag is het grote aantal bezoekers van jong tot oud. Zo waren er in 2010 ruim 90.000 bezoekers. Tel daar de vele activiteiten van museum en glasblazerij bij op en je begrijpt dat dit niet kan zonder de inzet van vrijwilligers. ‘Museum en glasblazerij beschikken over ongeveer 160 vrijwilligers. Zij ontvangen de bezoekers, bemannen de kassa en verkopen werk uit de museumwinkels. Een aantal voormalige glasblazers uit de fabriek geven ook demonstraties glasblazen. In de Glasblazerij geven zij voorlichting en uitleg tijdens de doorlopende demonstraties glasblazen en glasslijpen. In het Glasmuseum geven zij rondleidingen voor volwassenen en kinderen en anderen helpen de conservator met onderzoek. Ook helpen vrijwilligers bij de reservering- en informatielijn’, vertelt Caroline van Diest van de dienst Communicatie & Marketing.

Dat er niet stilgezeten wordt, bewijzen de zes nieuwe tentoonstellingen die sinds 11 november in het Nationaal Glasmuseum kunnen worden bezocht. Bijzondere aandacht verdient de tentoonstelling Reflection, naar aanleiding van het 50-jarige kunstenaarschap van Mieke Pontier. En in de tentoonstelling Collectie Highlights worden bijzondere Leerdamse glasobjecten uit de vaste collectie extra onder de aandacht gebracht: een voorsmaakje van 250 jaar Glas in Leerdam, dat in 2015 wordt gevierd.

# Geert Swaenepoel, filosoof, is redactiesecretaris van Kunsttijdschrift Vlaanderen en van Zacht Lawijd, literair-historisch tijdschrift.

www.nationaalglasmuseum.nl