Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 62

[p. 12]

Richard Ford
Theo D'haen

De meest recente roman van Richard Ford (^o1944) draagt de titel Canada (2012), en gaat over een jongeman, Dell, die aan het begin van de eenentwintigste eeuw terugkijkt op hoe zijn ouders midden de jaren vijftig van de vorige eeuw een bank beroofden in Montana en hij vandaar vluchtte naar het noorden, naar Canada. Recensies situeerden deze roman in de traditie van Faulkner, Hemingway en Steinbeck. De verwijzing naar Faulkner is natuurlijk niet zo verwonderlijk voor een auteur die geboren is in Mississippi en in 1976 debuteerde met A Piece of My Heart, een rauwe roman over het Zuiden. Daarop volgde The Ultimate Good Luck (1981), een hardboiled roman die zich afspeelt in Mexico. Montana is echter al de setting van de verhalen in de bundel Rock Springs (1987) en van de roman Wild Life (1990). Met deze beide werken werd Ford in verband gebracht met het dirty realism dat in de jaren 1980 hoogtij vierde in de Amerikaanse literatuur en met het werk van Hemingway. Intussen echter had hij in 1986 ook het eerste deel afgeleverd in de Frank Bascombe-romantrilogie waarvoor hij nu vooral bekend staat. Deze trilogie speelt zich voornamelijk af in New Jersey.

■ Richard Ford

In dat eerste deel, The Sportswriter, heeft de hoofdpersoon Frank Bascombe veel gemeen met Richard Ford zelf in de tijd dat hij die roman schreef. De eerste werken van Ford waren weliswaar lovend besproken door de kritiek, maar ze verkochten voor geen meter. Ford ging dan maar aan de slag als sportjournalist. Het blad waarvoor hij schreef ging echter al snel over de kop. Hij vond niet meteen een andere baan en zette zich dan toch maar weer aan het schrijven van fictie. Als hoofdpersoon koos hij een sportjournalist, geboren in het Zuiden, die woont in Haddam, een stadje in New Jersey dat sterk lijkt of Princeton, waar Ford zelf in het begin van de jaren 1980 woonde toen hij daar lesgaf aan de universiteit. Het kleinsteedse milieu wordt door Ford minutieus beschreven, enigszins afstandelijk maar toch ook vol mededogen en milde humor. Bascombes oudste zoon stierf toen die nauwelijks negen jaar oud was. Dit heeft Bascombe en zijn toenmalige vrouw uit elkaar gedreven, en hij leeft nu een vrij oppervlakkig leven, met een vriendin, die hij in de loop van de roman weer kwijtspeelt, en dan een vluchtige relatie met een stagiaire bij het blad waarvoor hij werkt. Hij is populair bij zijn collega's, en kan met iedereen goed opschieten, maar dat is eigenlijk eerder omdat het hem allemaal niet zoveel kan schelen dan omdat hij daar nu echt zijn best voor doet. The Sportswriter speelt zich af omstreeks Pasen, en gaat eigenlijk over de vraag of het leven zin heeft, en of een wederopstanding mogelijk is na tegenslag en verdriet, en dat alles in een maatschappij die beheerst wordt door kleinstedelijke middelmatigheid. Omwille van dat laatste aspect is dit deel van Fords werk ook wel vergeleken met dat van John Updike en John Cheever, schrijvers die net als hijzelf inspiratie putten uit het suburbia in de periferie van New York.

Het verhaal van Frank Bascombe wordt verder gezet in Independence Day (1995) en The Lay of the Land (2006). Independence Day won zowel de Pulitzer Prize als de PEN/Faulkner-award. De drie delen van de trilogie verschenen met tussenpozen van een decennium, en Frank is ook telkens een tiental jaren ouder in elk deel. Wat dat betreft wordt wel eens de vergelijking gemaakt met Updikes Harry ‘Rabbit’ Angstrom serie. Zoals de titel al aangeeft speelt Independence Day zich ook weer af in een symbolisch rijk beladen periode: de ‘Fourth of July,’ de nationale feestdag van de Verenigde Staten. En net zoals in The Sportswriter suggereert Ford ook hier weer

[p. 13]

uiterst subtiele parallellen tussen hoe Bascombe zijn alledaagse leven ervaart en het leven van de natie. Trouw aan de toon gezet in The Sportswriter ondergaat Bascombe wat er om hem heen en met hem gebeurt op half-afstandelijke en ietwat naïef-verwonderde wijze. Zijn beste bedoelingen draaien vaak verkeerd uit, zoals wanneer zijn zoon Paul een ongeluk heeft in de Baseball Hall of Fame waar Bascombe de jongen mee naartoe nam als cadeautje. Toch verovert Frank, zij het op zijn beperkte en bescheiden manier, zijn eigen ‘onafhankelijkheid’ in deze roman: hij sluit vrede met zijn kinderen en zijn ex-vrouw, trouwt met zijn vriendin, en verhuist naar de kust van New Jersey. Hij is overigens ook van beroep veranderd: hij is nu makelaar in onroerend goed. Dat geeft Ford de gelegenheid om de verschillende milieus in New Jersey gedetailleerd te beschrijven, van de staat van de huizen en de straten tot de karakters van de bewoners.

In de (voorlopig?) laatste Bascomberoman, The Lay of the Land, is Bascombe nog steeds makelaar in onroerend goed. Hij heeft lang niet slecht geboerd, en hij staat nu op het punt zijn zaak over te doen aan zijn zakenpartner, een Tibetaan die voluit gaat voor zijn eigen ‘American Dream.’ Hij is ook weer alleen: Sally heeft hem verlaten voor haar eerste man. Alles om Bascombe lijkt teloor te gaan, een indruk die versterkt wordt door het overlijden van oude vrienden en de sloop van een aantal gebouwen die voor Bascombe een soort ijkpunten waren in ‘zijn’ New Jersey. The Lay of the Land is gesitueerd in de periode rond Thanksgiving, eind november, en net zoals de natuur bereidt ook Frank zich voor op een naderend einde. Hij lijdt aan prostaatkanker. Net zoals Ford in Independence Day een verband suggereert tussen het lot van de natie en dat van het individu Frank Bascombe, zo doet hij dat ook in The Lay of the Land: de gebeurtenissen van de roman spelen zich af tegen de achtergrond van de verkiezingsstrijd tussen Al Gore en George W. Bush Jr. Franks kijk op dit alles is niet erg rooskleurig. Toch heeft hij aan het einde van de roman nog reden tot dankbaarheid: Sally keert weer bij hem terug, met zijn kinderen komt hij in het reine, en het boek eindigt met Frank op weg naar de Mayo-kliniek om te weten of de operatie die hij heeft ondergaan resultaat heeft opgeleverd. Tijdens de vlucht denkt hij aan hoe hij thuiskwam uit het ziekenhuis na zijn operatie: ‘the weather turned icecream nice, and the low noon sun made the Atlantic purple and flat, then suddenly glow as the tide withdrew.’ Dat is ook het beeld dat we zien op de stofwikkel van de hardback-uitgave van The Lay of the Land.

Ford heeft op vele plaatsen in de VS gewoond, en over vele daarvan ook geschreven, vooral in zijn korte verhalen, maar wat van zijn hele werk het meest beklijft, is het New Jersey uit de Bascombetrilogie.