Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 37

Bio- en bibliografie ‘van’ en ‘over’ Bernard Kemp (1926-1980)

I. Biografie^(*1)::

-	geboren als Bernard-Frans Van Vlierden in Hamont (Limburg) op 22 augustus 1926 als zesde kind van twaalf in het gezin van bierhandelaar en limonadefabrikant (‘Kempo’) Arnold Joseph (1887-1964) en Maria Christina Swinnen (1897-1983); (over zijn moeder schreef Frans Van Vlierden in een 6-tal brieven aan Jaak Dreesen n.a.v., moederdag’ 1972, cf. De Bond, 12 mei 1972); tot zijn 13de jaar woonde Bernard in Hamont; daarna verhuisden ze naar Helchteren;
-	van 1932 tot 1938 was hij leerling in de jongensschool aan de Bosstraat nr. 26 te Hamont (sinds 4 juni 1982 wordt ze de Bernard Kemp-school genoemd^(*2):);
-	na zijn humaniora (1938-44) - volgens een Kempense traditie - aan het franstalig college van Saint Roch (Ferrières) studeerde hij van 1944 tot 1948 Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit te Leuven (o.m. bij de professoren P. Sobry en J. Aerts, onder wier ‘betrouwend stemmende’ leiding hij in juli 1948 zijn licentieverhandeling beëindigde: Stijn Streuvels, zonnedichter. Motiefstudie en stijlonderzoek;
-	na zijn militaire dienst (anderhalf jaar als reserve-officier in Duitsland) werd Van Vlierden leraar Nederlands aan de Koninklijke Kadettenschool te Laken en aan het Technisch Regentaat Imelda-instituut te Brussel (1950-62); van 1962 tot 1974 doceerde hij Nederlands aan de Koninklijke Militaire School te Brussel;
-	in 1965 promoveerde hij aan de K.U.L. tot doctor in de Wijsbegeerte en Letteren op het proefschrift ‘Guido Gezelle tegenover het dichterschap’^(*3):;
-	vanaf 1968 was hij betrokken bij de oprichting van de Universitaire Faculteiten Sint-Aloysius te Brussel, waar hij bij de stichting in 1969 gewoon hoogleraar Nederlandse en Europese letteren werd, én decaan (tot oktober 1980) van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte;
-	• al heel vroeg, vanaf 1948, maar vooral vanaf 1955 ontplooide Bernard-Frans Van Vlierden, ook onder het pseudoniem Bernard Kemp (= ‘een Limburgse Kempenaar die als een kemphaan-criticus zijn intrede in de literaire wereld deed’), een weergaloze bedrijvigheid: talloos zijn zijn literaire kritieken in De Linie (1954-64), Dietsche Warande en Belfort (vanaf 1959), Streven (1960-68), Roeping (1960-61), Jeugd en Cultuur (1961-68), Standaard der Letteren (1961-69), De Tijdspiegel (1961-63), West-Vlaanderen (1961-65), Gezellekroniek (vanaf 1964) en Raam (1965-70)^(*4):;
-	• van tal van verenigingen en commissies was hij in de loop der jaren lid, secretaris en/of voorzitter: zo bijv. van De Orde van den Prince, de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal, Letterkunde en Geschiedenis, de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, het Algemeen Nederlands

(*1): Zie ook:

•

Van Assche H. en Baeyens R., Biografie in Afscheid van Bernard Kemp-B.F. Van Vlierden. (Antwerpen), V.V.L./Brussel, U.F.S.A.L., 1980, blz. 31-32;

•

Van Vlierden E., Bioscopie in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 10-47.

(*2): Tegen de voorgevel van de Gemeentelijke Jongensschool te Hamont prijkt nu een borstbeeld van Bernard Kemp door mevrouw Coumans in brons vervaardigd. Door toedoen van mevrouw Elisabeth Van Vlierden-De Staercke reikt de school sindsdien ook elk jaar een Bernard Kempprijs uit aan de beste opsteller.

(*3):

•

Cf. Van Vlierden B.-F., Guido Gezelle tegenover het dichterschap. Poëzieopvatting en poëziebeleving bij Guido Gezelle. Kapellen, Guido Gezellegenootschap, 1967, 379 blz.

•

Uit een brief van H. Verstraete en J. Pelckmans van 9 augustus 1988 citeer ik het volgende:

‘Je kent het verhaal van zijn doctoraat?
Begonnen bij Sobry, na diens dood verder met José Aerts maar afgebroken, nadien via het Genoodschap en via bemiddeling van A. Pelckmans opnieuw aangepakt, met Aerts dus, en... gedoctoreerd.’

(*4): Occasioneel werkte B. Kemp mee aan tal van andere tijdschriften en bladen, bijv. Ons Leven, Universitas, Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie, Ons Erfdeel, P.E.N.-Tijdschrift, Maatstaf, De Perscoop, Boekengids, Mededelingen V.V.L.

[p. 307]

	Verbond Brussel, het Kunst- en Cultuurverbond te Brussel, de Scriptores Catholici (thans: Christiani), de P.E.N.-club, de Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren, de Belgisch-Nederlandse Subcommissie Neerlandistiek aan Buitenlandse Universiteiten, de Commissie van Advies ter Bevordering van de Nederlandse Letterkunde in België, het Guido Gezelle-Genootschap, de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen (waar hij in 1973 voorzitter van werd), Boekengilde De Clauwaert;
-	• van het literaire t.v.-programma Vergeet niet te lezen (de voorloper van De Vijfde Windstreek en Wie schrijft die blijft) was hij één van de (grote) bezielers;
-	het oeuvre van Bernard-Frans Van Vlierden/Bernard Kemp (zijn romans, monografieën, studies, toneel enz.) werd bij herhaling bekroond: • in 1958 met de Literaire Prijs van de provincie Brabant voor Het laatste spel, zijn eerste roman; • in 1960 met de Mathias Kempprijs van de beide Limburgen (= 500 gulden) voor zijn roman De Dioskuren^(*5):; • in 1961 met de Jules Persynprijs (= 5000 fr.) van de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding voor het essay De romankunst van Filip De Pillecyn; • in 1961 met de vierjaarlijkse Prijs voor Letterkunde (afdeling toneel) van de Vlaamse Provincies voor De deur^(*6):; • in 1967 met de Omer Karel De Laeyprijs van de K.U. Leuven voor de beste dissertatie voor Guido Gezelle tegenover het dichterschap; • in 1970 met de driejaarlijkse Staatsprijs voor Kritiek en Essay (1966-69) voor Van In 't Wonderjaer tot De Verwondering^(*7):; • in 1971 met de Literatuurprijs van Hilvarenbeek voor Van In 't Wonderjaer tot De Verwondering^(*8):; • in 1977 met de Prijs voor letterkunde van de provincie Limburg (= 25.000 fr.) voor zijn roman De paardesprong^(*9):; • in 1981 - postuum - met de speciale Prijs van de Scriptores Christiani voor zijn gezamenlijke oeuvre;
-	toen Bernard Kemp, die zich nooit in zijn studeervertrek had opgesloten (bij wijze van spreken), op Allerzielen van het Guido Gezellejaar 1980 (omstreeks 16 u.) in Leuven, véél te vroeg, aan een hartkwaal overleed, werd zijn dood door iedereen, ook uit het andere ideologische kamp, als een zwaar verlies ervaren; hij liet in zijn huis te Ganshoren (Heideken 11, 1080 Brussel) een vrouw, Elisabeth Camilla Maria Theophila De Staercke (St.-Gillis-Dendermonde, 31 maart 1932), én vier kinderen (Beatrix/Bie, 5 juni 1954; Christine/Kiki, 1 september 1955; Anne/An, 17 april 1957; Bernard/Ben, 26 februari 1961) achter; op vrijdag 7 november werd hij na een plechtige rouwdienst om 10.30 u. in de Nationale Basiliek van het H. Hart te Koekelberg (met toespraken van U.F.S.A.L.-rector Jan Lindemans, decaan Wim De Geest, assistent Hugo Bousset, Irina Van Goeree namens de Scriptores en Ivo Michiels namens de V.V.L.) ten grave gedragen^(*10):.

(*5): De jury bestond uit: Trudo Hoewaer, H.J.M.F. Lodewick en M.G. Molenaar.

(*6): Op zondag 14 januari 1962 organiseerde de V.V.L., onder het voorzitterschap van Achilles Mussche, in het restaurant ‘Au Moulin d'Or’ (Steenstraat 38 te Brussel) om 13 u. een feestmaal met hulde aan Bernard Kemp; hij werd daarbij toegesproken door Jozef Droogmans (cf. Mededelingen V.V.L., april 1962, nr. 43, blz. 29-31, plus ‘Dankwoord van Bernard Kemp’ in Idem, blz. 32-34); de ‘diskaart’ vermeldde: roomkippesoep, kaassoufflé, gebraden forel met aardappelen, gelardeerd kalfsvlees ‘archiduc’ met aardappelnootjes, ‘Napolitaans roomijs’.

(*7):

•

De jury bestond uit: P. Hardy, R.F. Lissens, A. Van Elslander, E. Willekens en P. Thomas.

•

Op 21 februari 1971 hield de V.V.L. haar jaarvergadering in het restaurant ‘Les Mousquetaires’ (Vooruitgangstraat 13 te Brussel); tijdens de gemeenschappelijke maaltijd werd hulde gebracht aan Bernard Kemp door Eugène Van Itterbeek (cf. Mededelingen V.V.L., juni 1971, nr. 67, blz. 13-14, plus ‘Dankwoord van Bernard Kemp’ in Idem, blz. 14-18); de spijskaart vermeldde: roomsoep Chabrillau, gefriteerde schelvis met ravigote saus, kalfsfricandeau met champignons, roomijs, moka.

(*8): De jury bestond uit: G.P.M. Knuvelder, M.J.G. de Jong en F. Sarneel.

(*9): Cf. Heidbuchel E. in Vlaanderen, 1978, XXVII, nr. 167, blz. 370.

(*10): Op het rouwprentje van Bernard-Frans Van Vlierden stonden o.m. deze woorden van hem (uit een interview met G. Durnez in D.S., 11 maart 1977) te lezen:
‘Zelfs als er na de dood niets meer voortbestaat, dan hoop ik tenminste dat er aan de wijze waarop ik geleefd heb voor God een goede herinnering aan vastzit. In die tijdloze herinnering van God voortbestaan, is eigenlijk al heel wat. En ik zie niet in dat dit zijn-statuut minder zou zijn dan een Schepsel van God te zijn. Op die manier heeft mijn bestaan eeuwigheidswaarde op DIT moment. Mijn eeuwigheid is nú. God kent mij en houdt van mij. En God bestáát, dat is geen probleem voor mij, dat is evidenter dan dat ik besta.’

[p. 308]

II. Bibliografie ‘van’^(*1)::

a)	romans: Het laatste spel. Pentamerone (1957, 1968^2)^(*2):, De Dioskuren (1959, 1982^3)^(*3):, De kater van Orfeus (1960)^(*4):, De glimlachende god (1965, 1969^2)^(*5):, De paardesprong. Variaties op een oud zeer thema (1976), Het weekdier. Een luisterboek (1979).
	romanfragment: Het ganzenbord in • D.W.e.B., 1970, CXV, blz. 565-575 • Hugo Bousset: Een uur stilte a.u.b. 28 Vlaamse verhalen na 1965 (Antwerpen, Houtekiet, 1988), blz. 190-202.
b)	monografieën, essays, studies: * Willem Elsschot (1958, 1984^6)^(*6):, * Gerard Walschap (1958, 1978^5)^(*7):, De romankunst van Filip De Pillecyn (1961), De Vlaamse letteren tussen gisteren en morgen (1930-1960) (1963, 1964^2), Albert Van Hoogenbemt (1966), * Guido Gezelle tegenover het dichterschap. Poëzieopvatting en poëziebeleving bij Guido Gezelle (1967), Un éventail du roman contemporain en Flandre (1967)^(*8):, * Van In 't Wonderjaer tot De Verwondering. Een poëtica van de Vlaamse roman (1969, 1974^2)^(*9):, * De structuur van Guido Gezelles Dien avond en die rooze (1972), * De letterkunde in Twintig eeuwen Vlaanderen. X. Kunst en wetenschap. Hasselt, Heideland-Orbis, (1973), blz. 11-223; Johan Daisne (1974), * Moderne Nederlandse letterkunde. De roman (1975), * Een poëtica van de Europese roman (1987).
c)	toneel^(*10):: De deur (1960, 1981^6)^(*11):, De duivel en de non. Modern mirakelspel in D.W.e.B., 1964, CIX, blz. 484-505, 555-580.
d)	bloemlezingen: Gezelles ondicht (1960), Literair akkoord, 8 (1964)^(*12):, Literair akkoord, 9 (1966)^(*13):, Kritisch akkoord, 1967 (1967)^(*14):, Kritisch akkoord, 1968 (1968), Kritisch akkoord, 1969 (1969), Kritisch akkoord, 1975 (1975), Kritisch akkoord, 1976 (1976).
e)	schooluitgaven^(*15):: * Johan Daisne: Grüss Gott. Een idylle uit Carinthië (1961, 1978^7), * Paul Lebeau: Xanthippe (1961, 1981^15).
f)	citaten en aforismen van Bernard Kemp in: Groot Literair Citatenboek van Nederlandse en Vlaamse auteurs uit de 19e en 20e eeuw. Samengesteld door Gerd De Ley. Borsbeek, Baart, z.d. Kosmos Groot Citatenboek. 12.000 citaten, spreuken en gezegden. Utrecht-Antwerpen, Kosmos, 1986.

(*1):

•

Deze primaire bibliografie beperkt zich tot de afzonderlijk verschenen uitgaven van Bernard Kemp/Bernard-Frans Van Vlierden. Herdrukken en vertalingen ervan worden eveneens vermeld. Bijdragen in verzamelwerken en jaarboeken, plus een onnaspeurbaar aantal recensies, essays en kritieken worden hier niet vernoemd. Daarvoor verwijzen we de geïnteresseerde lezer naar de zeer volledige bibliografische overzichten van H. Van Assche en R. Baeyens in:

•

Afscheid van Bernard Kemp-B.F. Van Vlierden. (Antwerpen), V.V.L./Brussel, U.F.S.A.L., 1980, blz. 33-44;

•

Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 159-206.

•

Titels verschenen onder zijn echte naam worden voorafgegaan door een *-tekentje.

(*2):

•

Bij de tweede druk verscheen een los bijvoegsel: Bernard Kemp: Het laatste spel. Ingeleid en geannoteerd door Hugo Bousset. Brugge-Utrecht, Desclée De Brouwer, 1968, 23 blz.

•

Vertaald in het Duits door Georg Hermanowski in 1960 als: Das letzte Spiel.

•

Onder de titel Het schaakspel nam A. Demedts in zijn bloemlezing Moderne Vlaamse verhalen (Utrecht-Antwerpen, Het Spectrum, z.d.-Prisma-boeken: nr. 592), blz. 171-184 de helft van hoofdstuk 2 op (1957, blz. 40-62).

•

In Vergeet niet te lezen van B.R.T.-1 werd door A. Demedts op 14 januari 1958 een gesprek met Bernard Kemp gevoerd over Het laatste spel.

(*3):

•

De Dioskuren werd in het Duits vertaald door Georg Hermanowski in 1962 als: Die Dioskuren.

•

Een fragment uit de roman (blz. 63-67) werd onder de titel Het zelfportret opgenomen in: Het Weekblad voor Algemene Informatie, 26 juni 1960, blz. 407.

Ditzelfde fragment werd door Paul Codde, ingeleid door Bernard Kemp, voorgedragen op plaat 3 (kant A-3) van de Microfonie van Zuidnederlandse schrijvers (Gistel, Discus, 1977).

(*4): Vertaald in het Duits door Georg Hermanowski in 1962 als: Der Kater des Orpheus.

(*5):

•

Vertaald in het Duits door Georg Hermanowski in 1967 als: Die in den Abgrund sehen.

•

In haar bloemlezing Prosit proza poëzie, 1 (Brugge, Orion-Desclée De Brouwer, 1972, blz. 123-124), nam Ria Scarphout een fragment uit De glimlachende god (plus 2 foto's van B. Kemp) op.

(*6): De monografie over Willem Elsschot verscheen, vier drukken lang, als nr. 2 in de serie Ontmoetingen. De vijfde druk verscheen in 1977 als nr. 16 in de reeks Grote Ontmoetingen. In 1984 verscheen een zesde druk met een appendix door Marc Somers.

(*7): De vier eerste drukken van Gerard Walschap verschenen tussen 1958 en 1968 als nr. 8 in de reeks Ontmoetingen. In 1978 kwam een vijfde druk uit als nr. 14 in de serie Grote Ontmoetingen.

(*8):

•

Het betreft een overdruk uit de Revue Générale Belge, 1967, CXIII, nr. 5, blz. 49-72.

•

Door de Vertaaldienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel werden er van Kemps studie vertalingen gemaakt in het Nederlands, het Duits, het Italiaans en het Spaans (1967).

(*9): Een fragment uit Van In 't Wonderjaer..., vertaald in het Engels door David Smith, komt voor in: 10 modern essays from Flanders (St.-Genesius-Rode, Flemish P.E.N.-Centre, 1978, blz. 7-8, 9-24).

(*10): Onuitgegeven toneelstukken van Bernard Kemp zijn: Personages aangevraagd, Savonarola of het vrije woord, Een kop zwarte koffie en Roerende goederen.

(*11):

•

De deur verscheen aanvankelijk in D.W.e.B., 1960, CV, blz. 544-573.

•

Vertaald door Georg Hermanowski in 1961 als: Die Tür. Spiel in einem Akt.

•

In 1962 werd het stuk omgewerkt tot luisterspel voor de B.R.T.-Dramatische en Literaire Uitzendingen en door de dienst gestencild op 50 exemplaren uitgegeven (99 blz.). De B.R.T. zond het spel uit op vrijdag 26 november 1962.

•

In 1966 bezorgde J. Van Dyck in de serie Het Zilveren Kompas van De Nederlandsche Boekhandel te Antwerpen een tekstuitgave met inleiding, aantekeningen en opgaven voor schoolgebruik; daarvan verschenen herdrukken in 1969, 1971, 1974 en 1977. In 1981 bezorgde F. De Schutter in dezelfde reeks een zesde geheel omgewerkte editie van De deur (61 blz.).

(*12): Het betreft ‘een keuze uit bijdragen verschenen in de Zuiden Noordnederlandse letterkundige tijdschriften van het jaar 1963 bijeengebracht door R. Brulez, F. Fens, A. Kossmann en B.F. Van Vlierden’.

(*13): Het betreft een gelijkaardige keuze (zie voetnoot 11) wat het jaar 1964 aangaat, bijeengelezen door B. Decorte, P.H. Dubois, B. Kemp en G. Stuiveling.

(*14): Kritisch akkoord bevatte telkens een keuze uit essays, het jaar daarvóór verschenen in Noord- en Zuidnederlandse tijdschriften. Bernard Kemp werkte hiervoor samen: in 1967 met Willem Brandt, Alfred Kossmann en Jan Schepens, in 1968 met Willem Brandt, André Demedts en Lambert Tegenbosch, in 1969 met Eugène Van Itterbeek, Alfred Kossmann en Lambert Tegenbosch, in 1975 met Hendrik Van Gorp, Martin Hartkamp en Jan van der Vegt en in 1976 met dezelfden.

(*15): In samenwerking met dr. P. Govaerts.

[p. 309]

III. Bibliografie ‘over’^(*1)::

A. Algemeen:

a)

naslagwerken: - Decan R. in Wie is wie in Vlaanderen 1980. Brussel, Cegos Makrotest, 1980, blz. 1098; - De Wispelaere P. in Schets van de Vlaamse literatuur na 1945. Brussel, Paleis voor Schone Kunsten, 1980, blz. 42; - Dewulf B. in Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945. Alphen aan den Rijn-Brussel, Samsom Uitgeverij/Groningen, Wolters-Noordhoff, februari 1987, blz. 1-9, a-d; - Hardy P. en De Win X. in Lectuur-Repertorium 1952-1966. Antwerpen, A.S.K.B./Tilburg, Nederland's Boekhuis, 1970, 3 (S-Z), blz. 2055; - Lissens R.F. in De Vlaamse letterkunde van 1780 tot heden. Brussel-Amsterdam, Elsevier, 1967^4, blz. 285-286, 295, 298; - L(issens) R.F. in Winkler Prins Encyclopedie van Vlaanderen. Brussel, Elsevier Sequoia, 1973, III, blz. 475; - Lissens R.F. e.a. in Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde. Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1986, blz. 215; - Neirinckx H. in Literaire gids voor Brabant en Brussel. Schoten, Hadewijch, 1986, blz. 60; - Rens L. in Acht eeuwen Nederlandse letteren. Van Van Veldeke tot vandaag. Antwerpen-Utrecht, De Nederlandsche Boekhandel, 1971, blz. 155, 159; - Rutten M. in Van Arm Vlaanderen tot De Voorstad Groeit. De opbloei van de Vlaamse literatuur van Teirlinck-Stijns tot L.P. Boon (1888-1946). Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1988, blz. 512; - Swerts L. in Limburgs letterkundig lexicon in topologische volgorde. Herk-de-Stad, Mikron, 1981, blz. 57; - Van Aken P. in Letterwijs, letterwijzer. Een overzicht van de Nederlandse literatuur. Brussel-Amsterdam, Manteau, 1979, blz. 100, 115, 129; - Van Aken P. in Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur. Haarlem, De Haan/Antwerpen, De Standaard, 1982, V, blz. 108; - Van Aken P. in G.J. van Bork e.a.: De Nederlandse en Vlaamse auteurs. Van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs. Weesp, De Haan, 1985, blz. 311-312; - Van Aken P. in Culturele geschiedenis van Vlaanderen. IX. Literatuur: De twintigste eeuw. Deurne, Baart, 1983, blz. 67-68; - Van Caenegem R.C. e.a. in Grote Winkler Prins Encyclopedie in 25 delen. Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1981, XII, blz. 575;

(*1):

•

Deze secundaire bibliografie streeft naar volledigheid, wat haar ‘algemeen’ karakter betreft. In de afdeling Bijzonder noemen we alleen die recensies i.v.m. Bernard Kemp's romans die niet in de uitstekende bibliografie van H. Van Assche en R. Baeyens in Bernard Kemp van a tot z (Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 159-206) vermeld staan. Verder sommen we ook de ons bekende recencies op i.v.m. de (door de goede zorgen van prof. dr. Hendrik Van Gorp en dr. Martine De Clercq) postuum gepubliceerde studie van B.F. van Vlierden: Een poëtica van de Europese roman (1987) plus het gedenkboek Bernard Kemp van a tot z, dat in 1981 o.l.v. Hugo Bousset verscheen.

•

De Poëtica werd op een officiële B. Van Vlierden-hulde in de UFSAL op 28 oktober 1987 voorgesteld. De toespraken van oud-studenten én van H. van Gorp en M. De Clercq worden gebundeld in een Cahier van de Vlaamse Scriptores Christiani, o.l.v. M. De Clercq.

[p. 310]

	- Vanderschaeghe P. in Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur. Gent, Story-Scientia, 1967, IV, blz. 392-393; - Van Geelen J. e.a. in Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur. Amsterdam, Meulenhoff, 1981^2, blz. 95-96; - Van Rosmalen J. in Goud op snee. Boek en tijdschrift in de Lage Landen 1935-1985. Utrecht-Antwerpen, Het Spectrum, 1985, blz. 50, 228; - Van Vlierden B.F. in Twintig Eeuwen Vlaanderen. Hasselt, Heideland-Orbis, 1973, X, blz. 207, 218-219; - Waterschoot P. e.a. in Lectuur Repertorium 1967-1978. Antwerpen, K.C.L.B./Den Haag, N.B.L.C., 1981, 3 (P-Z), blz. 2672; - Wulms G. in Literaire gids voor Limburg. Schoten, Hadewijch, 1985, blz. 73; - X. in Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie. Hasselt, Heideland-Orbis/'s-Gravenhage, Scheltens & Giltay, 1975, XIII, blz. 599; - X. in De Grote Oosthoek. Encyclopedie en woordenboek. Utrecht, Oosthoek's Uitgeversmij., 1978, XI, blz. 139.
b)	monografie: - Bousset H., Bernard Kemp. Brugge, Orion-Desclée De Brouwer, 1971, 55 blz. - Ontmoetingen: nr. 91.
c)	gedenkboek: - Bousset H. e.a., Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, 206 blz.
d)	‘literaire portretten’ van Bernard Kemp^(*2):: - Bousset H. in Bg., 1978, LVI, nr. 2, achterflap; - Bousset H. in De Vijfde Windstreek van B.R.T.-1, 28 december 1979, 22 u. 25 (opnieuw uitgezonden op 4 november 1980, 22 u. 20); - Bousset H., in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 119-157; - De Ceulaer J. in Toortsen, (1963), nr. 12, blz. 20-23; - De Clercq M. in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 61-67; - Hermanowski G. in Die Stimmen des schwarzen Löwen. Geschichte des flämischen Romans. Starnberg, Josef Keller Verlag, 1961, blz. 146-198; - Janssens M., .in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 49-59; .in De maat van drie. Essays over literatuur. Leuven, Davidsfonds, 1984, blz. 202-220; - Janssens M. in Geboekstaafd. Vlaamse prozaschrijvers na 1945. Leuven, Davidsfonds, 1988, blz. 159-162. - Michiels I. in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 91-94; - Rens L. in Idem, blz. 79-89; - Suy V. in Een schilder, dertig schrijvers. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 118-123; - Van de Berge C. in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 95-103; - Vandeghinste A. in Ontmoetingen (2) met 81 Vlaamse kunstenaars. Teksten en foto's. Kortrijk, Atlas, (1977), blz. 74-75; - Westenbroek J. in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 69-77.
e)	interviews met de auteur: - Anthierens J. in Humo, 22 februari 1962, blz. 26-27; - Auwera F. in Schrijven of schieten? Interviews. Antwerpen-Utrecht, Standaard Uitgeverij, 1969, blz. 227-236; - Auwera F. in Mimo, 20 januari 1974, nr. 1948, blz. 80-85; - Bousset H. in Bernard Kemp van a tot z. Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 105-118; - Butstraen R. in D.S., 5 februari 1971; - Bousset H. .in Kreatief, 1981, XV, nr. 1, blz. 37-51; .in Schrijven aan een opus. Gesprekken met 9 Vlaamse auteurs. Antwerpen-Amsterdam, Manteau, 1982, blz. 187-207; - Claes G. in Zie-Zondagsvriend, 20 maart 1966, nr. 11, blz. 27; - Claes G. in G.v.A., 22 maart 1966; - De Ceulaer J. .in Het Nieuwsblad, 3 november 1960; .in Te gast bij Vlaamse auteurs, 2. Antwerpen, De Garve, 1962, blz. 50-55; - De Ceulaer J. in Elf twintigers. 's-Gravenhage-Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1971, blz. 42-54; - De Roey J. in Knack, 25 september 1974, nr. 39, blz. 72; - Dreesen J. in De Bond, 26 september 1969, blz. 4; - Durnez G. in D.S., 14-15 april 1973; 11 maart 1977; 2 november 1979^(*3):; - Germonprez F. in Het Volk, 6-7 mei 1967; - Poncin J. in Les échos de Bernardfagne. Bulletin des Anciens et des Amis de Saint-Roch à Ferrières, 1978, nr. 4, blz. 5-6; - Rosseels M. .in D.S., 20 + 28 maart 1967; .in Gesprekken met gelovigen en ongelovigen. Van polemiek tot dialoog. Antwerpen-Utrecht, Standaard-Uitgeverij, 1967, blz. 85-94; - Vanbrabant R. in H.B.v.L., 2 november 1976; - Van Hoof G. in D.S., 7 oktober 1967; - X. .in De Gelderlander, 23 februari 1961; .in Eindhovens Dagblad, 25 februari 1961; - X. (R.E.) in Onze Macht. Belgisch Militair Tijdschrift, 1 januari 1962; - X. in Soepap (Studentenblad U.F.S.A.L.), mei 1974.
f)	(ongepubliceerde) licentiaatsverhandelingen: - Bonny P., De romans van Bernard Kemp en enkele aspecten van de thematiek. Gent, 1982. - Lievens L., Vandaag tegenover de eeuwigheid: structurele analyse van en onderzoek naar de intertextualiteit in ‘Het weekdier’ door Bernard Kemp. Leuven, 1984.

(*2): In het A.M.V.C. te Antwerpen bewaart men een aantal foto's van Bernard Kemp, o.m. van Filip Tas uit januari 1967; er is ook een afdruk te zien van een houtskooltekening door Lou Nagels van de jonge Frans Van Vlierden, als 19-jarige student te Leuven (1945).

(*3): Het interview van Gaston Durnez in D.S. van 2 november 1979 (vnl. i.v.m. Het weekdier) valt ook te lezen in Knipselatuur, 1979, nrs. 5-6, blz. 334-335.

[p. 311]

	- Stuyven R., Alles houdt met alles verband: een analyse van tijd, ruimte en grondidee in, De glimlachende God’ van Bernard Kemp. Leuven, 1983.
g)	in memoriams Bernard Kemp: - Bonneure F. in 't Schrijverke, 1980, X, nr. 6, blz. 7-9; - Claes G. in G.v.A., 4 november 1980; - Demedts A. in Kerk en Leven, 5 februari 1981, nr. 6; - De Puydt R.M. in 't Kofschip, 1981, IX, nr. 2, blz. 1; - D(e) R(oey) J. in Knack, 12 november 1980, nr. 46, blz. 49; - Devos W. in Septentrion, 1981, X, nr. 1, blz. 81-83; - D(reesen) J. in De Bond, 7 november 1980, nr. 41, blz. 11; - Germonprez F. in Vlaanderen, 1981, XXX, nr. 180, blz. 47; - Germonprez F. in Sabam, 1981, nr. 1, blz. 52-53; - Hoewaer T. in Oostland, december 1980, nrs. 66-67, blz. 58-59; - Knuvelder G.P.M. in Gezellekroniek, 1981, nr. 15, blz. 5-7; - Michiels I. e.a. in Afscheid van Bernard Kemp-B.F. Van Vlierden. (Antwerpen), V.V.L./Brussel, U.F.S.A.L., 1980, 45 blz. - Michiels I. in Mededelingen V.V.L., 1981, nr. 107, blz. 6-8; - Smeyers J. in Clauwaert-Info, december 1980, blz. 1-3; - Van de Moortel R. in Vrij Maldegem, 14 november 1980; - Vanhaecke L. in Literama, 1980-81, XV, blz. 420-423^(*4):; - Van Nieuwenborgh M. .in D.S., 4 november 1980; .in Knipselatuur, 1980, nr. 4, blz. 300-301; - Verheul A. in Tijdschrift Liturgie, 1981, LXV, nr. 3, blz. 225; - X. in Het Volk/D.N.G., 3 november 1980; - X. in H.L.N., 4 november 1980; - X. (Th.c.M.) in Kerk en Leven, 12 november 1980, nr. 44; - X. in Tijdingen van de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen, 1980, LI, nrs. 19-20, blz. 488; - X. in D.W.e.B., 1980, CXXV, blz. 721-723; - X. (D.S.) in Ons Brussel, januari 1981, nr. 1.
	necrologische vermelding: - Struye L. e.a. in Kroniek van België. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1987, blz. 986.

(*4): Het betreft een interview van Luc Vanhaecke met Hugo Bousset n.a.v. het overlijden van Bernard Kemp.

B. Bijzonder^(*1):: recencies:

a)	romans: i.v.m. Het laatste spel (1957, 1968^2): - Karens L. in Prisma-Lectuurvoorlichting, januari 1958, nr. 58/42; - X. in V.E.V.-Berichten, 31 december 1958; - X. (L.V.A.) in Band, 25 maart 1961. i.v.m. De Dioskuren (1959, 1982^3): - Heymans F. in Lektuurgids, 1967, XIV, blz. 95; - Lodewijckx M. in Nova et Vetera, 1983-84, LXI, blz. 457; - Van de Perre R. in Bouw Verder, 1970-71, XVI, nr. 1, blz. 2-4; - Van Hulle J. in Bg., 1982, LX, blz. 662. i.v.m. De glimlachende god (1965, 1969^2): - Brusselmans H.F.M. in De geschiedenis van de Vlaamse letterkunde (van 12 mei 1136 tot 17 oktober 1984). Antwerpen, Dedalus, 1988, blz. 96; - Janssens M. .in D.W.e.B., 1965, CX, blz. 514-522; .in Het Naakt en het Roze. Literaire essays. Schoten, Hadewijch, 1986, blz. 134-143. i.v.m. De paardesprong (1976); - Germonprez F. .in Het Volk, 23-24 oktober 1976; .in Knipselkrant, 1976-77, II, nr. 2, blz. 11-12; - Verschoore N. .in H.L.N., 30 juli 1976; .in Knipselkrant, 1975-76, I, nr. 10, blz. 10. i.v.m. Het weekdier (1979): - Bousset H. in Grenzen verleggen. De Vlaamse prozaliteratuur 1970-1986. I. Trends. Antwerpen, Houtekiet, 1988, blz. 80-81; - De Keyser F. .in H.L.N., 11 januari 1980; .in Knipselatuur, 1980, nr. 1, blz. 43; - Demedts A. .in D.S., 4 april 1980; .in Knipselatuur, 1980, nr. 2, blz. 98; - Geerts L. .in De Nieuwe/Boeken, 25 januari 1980, nr. 20, blz. 19-20; .in Knipselatuur, 1980, nr. 1, blz. 41-42; - Van de Moortel R. .in G.v.A., 29-30 november 1980; .in Bg., 1980, LVIII, blz. 716-717, 744; .in Knipselatuur, 1980, nr. 4, blz. 298-299; - Wesselo J.J. in Vlaamse wegen. Het vernieuwende proza in Vlaanderen tussen 1960 en 1980. Antwerpen, Manteau, 1983, blz. 33.
b)	studie: i.v.m. Een poëtica van de Europese roman (1987): - Cumps J. in Impuls, 1987-88, XVIII, nr. 3, blz. 142-143; - D(e) M(esmaeker) D. in Het Nieuwsblad, 30 oktober 1987; - Neutjens C. in D.S., 14 november 1987; - Van der Speeten G. in G.v.A., 16 januari 1988; - Van Gorp H. in D.W.e.B., 1988, CXXXIII, blz. 35-39.
c)	gedenkboek: i.v.m. Bernard Kemp van a tot z (1981): - Alstein in De Nieuwe/Boeken, 25 februari 1982, nr. 66, blz. 12; - Musschoot A.M. in O.E., 1982, XXV, blz. 590-591; - Westerlinck A. in D.W.e.B., 1982, CXXVII, blz. 389; - Weynants L. voor B.R.T.-3, 5 april 1982; - X. (R.E.) in D.S., 14 december 1981.

Luc Decorte

(*1):

•

Deze secundaire bibliografie streeft naar volledigheid, wat haar ‘algemeen’ karakter betreft. In de afdeling Bijzonder noemen we alleen die recensies i.v.m. Bernard Kemp's romans die niet in de uitstekende bibliografie van H. Van Assche en R. Baeyens in Bernard Kemp van a tot z (Sint-Niklaas, Danthe, 1981, blz. 159-206) vermeld staan. Verder sommen we ook de ons bekende recencies op i.v.m. de (door de goede zorgen van prof. dr. Hendrik Van Gorp en dr. Martine De Clercq) postuum gepubliceerde studie van B.F. van Vlierden: Een poëtica van de Europese roman (1987) plus het gedenkboek Bernard Kemp van a tot z, dat in 1981 o.l.v. Hugo Bousset verscheen.

•

De Poëtica werd op een officiële B. Van Vlierden-hulde in de UFSAL op 28 oktober 1987 voorgesteld. De toespraken van oud-studenten én van H. van Gorp en M. De Clercq worden gebundeld in een Cahier van de Vlaamse Scriptores Christiani, o.l.v. M. De Clercq.

[p. 312]

Postscriptum:

Bij het samenstellen van de bio-bibliografieën ‘van’ en ‘over’ Bernard Kemp, Hendrik Prijs, Jos Vandeloo en Minus Van Looi heb ik dankbaar gebruik kunnen maken van gegevens mij bezorgd door Hugo Bousset (Alsemberg), Willy Copmans (Geel), Luc Daems (Brasschaat), Martine De Clercq (Brussel), Norbert Dils-Vandervoort (Brussel), Crawford Deur b.v. (Heerhugowaard), Marcel Janssens (Heverlee), Anne Marie Musschoot (Gent), Joris Raymaekers (Korbeek-Lo), Marc Sleen (Groenendaal), Marc Somers (Antwerpen), Herwig Speliers (Nieuwpoort), Willy Spillebeen (Menen), Roger Vanaken (Vosselaar), Jos Vandeloo (Mortsel), Romain Van de Maele (Heverlee), Cordula Vandervoort-Buvens (Tessenderlo), Flor Van Vinckenroye (Hasselt), Christine Van Vlierden (Ganshoren), Annemarie Vanwelkenhuysen-Prijs (Pellenberg), Louis Verbeeck (Hasselt), Herman Verstraete (Kapellen), Jan J. Wesselo (Amsterdam), Jan J.M. Westenbroek (Wassenaar) en Guido Wulms (Sint-Truiden).

Aan hen betuig ik hierbij mijn welgemeende dank alsook aan het personeel van het A.M.V.C. in Antwerpen, de Stedelijke Openbare Bibliotheken in Brugge en Kortrijk, de Universiteitsbibliotheek in Leuven.

L.D.

Lijst met afkortingen:

A.M.V.C.: Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven - Bg.: Boekengids - D.N.G.: De Nieuwe Gids - D.S.: De Standaard - D.V.G.: De Vlaamse Gids - D.W.e.B.: Dietsche Warande en Belfort - G.v.A.: Gazet van Antwerpen - H.B.v.L.: Het Belang van Limburg - H.L.N.: Het Laatste Nieuws - Jbg.: Jeugdboekengids - N.R.C.: Nieuwe Rotterdamse Courant - N.V.T.: Nieuw Vlaams Tijdschrift - O.E.: Ons Erfdeel - V.N.: Vrij Nederland - V.V.L.: Vereniging Vlaamse Letterkundigen