Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 33

[p. 60]

Verbondsberichten

Verbondssecretaris:
Danny Van den Bussche
Duinenstraat 70 - bus 3, 8400 Oostende

Bij het begin van het nieuwe jaar

Bij de start van de nieuwe jaargang - de jaargang daarenboven waarin we ons nummer 200 zullen publiceren - stel ik er prijs op even enkele gedachten in verband met onze werking en ons tijdschrift op een rijtje te zetten.

‘Vlaanderen’ is het orgaan van het kunstenaarsverbond dat zich nog steeds christelijk en Vlaams durft noemen. Maar sinds het eerste nummer (van ‘West-Vlaanderen’) van de persen liep bij drukkerij Lannoo - Tielt, is er veel veranderd. Een flinke evolutie bij ‘Vlaanderen’, het tijdschrift - en de veranderde lay-out waarin dit en de volgende nummers u aangeboden worden, is daarvan maar een kleine veruitwendiging - maar vooral het Vlaanderen - de gemeenschap van Vlamingen - is aardig veranderd. Een nieuw mens is in de laatste decennia tot stand gekomen onder invloed van diverse factoren, waarvan ik er enkele opnoem:

-	een groeiende levensstandaard;
-	een groeiende invloed van de staat en de daaruit voortvloeiende politisering, niet het minst van de kunst- en cultuursector;
-	de media die zowel in opvoeding, informatie, vrije tijd als in de kunstsector een invasie deden.

Ook aspecten inzake leefmilieu, bewapening, democratisering van alle geledingen, evenals de actuele crisis brengen beslist de beleving van de waarden in een nieuwe context.

Ik geloof dat ook ons tijdschrift daarbij een eigen plaats bekleedt. Doorheen thema's en reflecties via bijdragen als ‘Kunst en Geest’ wordt een eigen christelijke kijk op mens en samenleving geformuleerd. Een eigen kijk mag echter niet begrepen worden als een behoudende benadering van het fenomeen kunst en cultuur.

Creatief verder evolueren en met het tijdschrift de spreekbuis blijven van aangesloten leden-kunstenaars, moet onze betrachting zijn. Toch moeten we ook durven kijken hoe met behoud van onze identiteit, wij een ruimere abonnentengroep kunnen aanspreken. Het is immers een hele opgave in deze tijd van inleveren en bezuinigen om met een kunsttijdschrift zich, ook principieel, te handhaven. Immers, de verleiding zou kunnen bestaan om de redactionele vrijheid prijs te geven in functie van commercie en publiciteit.

In het verleden was dit nooit het geval en ik ben bijzonder verheugd ook vandaag te mogen stellen dat de oprichting van een Beschermcomité daaraan fundamenteel niets gewijzigd heeft.

In dit verband wil ik Drukkerij-Uitgeverij Lannoo en de Bank van Roeselare en West-Vlaanderen dank zeggen voor wat mogelijk was in het verleden.

Tevens mijn dank aan alle beschermleden, personen en instanties die het verder realiseren van ons tijdschrift mogelijk maken.

In onze redactie- en beheerraad werd in 1983 meermaals van gedachten gewisseld omtrent inhoud en realisatie van het tijdschrift.

Een ‘reddingsoperatie’ werd opgezet en werd voor 1983 een succes. Wij hopen samen met U allen ook de toekomst te kunnen beveiligen. De toekomst - en dan bedoel ik ruimer dan ons tijdschrift - dient zich niet vrij van zorgen aan.

Ook ons land ontsnapt immers niet aan de stijgende trend van versobering en besparing.

Het schept dan ook geen verwondering wanneer vragen worden gesteld of de budgetten die uitgetrokken worden voor kunst en cultuur, wel noodzakelijk en verantwoord zijn.

Als een samenleving niet meer kan investeren in de kunst - en een beetje sparen en bezuinigen is echt wel gezond - verglijden we naar een maatschappij die het zien en voelen heeft verleerd, die een ziel heeft verloren, hoe technologisch perfect ze ogenschijnlijk ook moge functioneren.

Onze samenleving vraagt om een menselijk tegengewicht. Zo is de dialoog met de kunst een noodzakelijk element.

Het C.V.K.V. en het tijdschrift ‘Vlaanderen’ hebben in dit opzicht een blijvende opdracht. Ik zou dan ook een innige nieuwjaarswens durven uitspreken: namelijk dat wij ook in 1984 mogen rekenen op de onbaatzuchtige inzet van bestuur en redactie. Dat ons tijdschrift niet enkel de gewone lezersgroep van leden en abonnees zou bereiken, maar dat er wellicht naar de jongeren toe, en ik denk hier aan het Katholiek onderwijs, ook voor ‘Vlaanderen’ een plaatsje voorbehouden zou worden in de schoolbibliotheek.

Tenslotte wens ik aan al onze leden een voorspoedig 1984 met bovenop een blakende gezondheid en heel veel creatieve werkkracht.

Werner Vens Voorzitter C.V.K.V.

* * *

Hierbij aansluitend bieden we u graag volgende tekst ter overweging aan. Hij is van de hand van Dom Idesbald Verkest, die met zijn Cultureel Centrum, verbonden aan de Abdij van Affligem, reeds zoveel diensten aan de kunstenaars van Vlaanderen bewees.

Het spreekt vanzelf dat ons eerste woordje van het nieuwe jaar zeker en vast een heilswens is. Wij wensen aan al onze Vrienden: Ereleden, Leden en Abonnenten een Zalig en Gelukkig Nieuwjaar 1984! Moge dit nieuwe jaar in alles een gezegend jaar worden voor U persoonlijk en Uw naastbestaanden, en... ondanks de crisistijd, moge het U ook goed gaan in de meer materiële aangelegenheden.

Inderdaad, 1984 begint niet zo rooskleurig. De werkloosheid neemt nog steeds grotere proporties aan, zodat de inkomens van heel veel mensen aanzienlijk gedaald zijn. Het gaat niet om een gewone crisis van overproduktie en mindere vraag. Het gaat om een structurele crisis, die wij zowat kunnen vergelijken met hetgeen is voorgevallen in de XIXe eeuw, toen de handarbeid plots werd vervangen door machinearbeid. Niemand was toen in staat het hoofd te bieden aan de onoverzienbare gevolgen van dit feit: grotere produktie, minder arbeid, meer vrije tijd, grotere ontspanningsmogelijkheden...

Iets dergelijks beleven wij ook in onze tijd: de tot op heden geldende produktiemogelijkheden zijn plots enorm gestegen; alom staat men enerzijds voor overproduktie, en anderzijds voor afdankingen, want de menselijke arbeid wordt steeds meer en meer door machines overgenomen. Weer opnieuw is niemand in staat al die wijzigingen te overzien, en beleeft men een onevenwichtigheid in de inkomens van de mensen. Door deze algemene crisis en stagnatie van vele bedrijfssectoren worden ook de sociale verworvenheden op de helling gezet... Er heerst alom onzekerheid. Toch heeft deze toestand ook wel een zonnezijde: zij nodigt ons uit om waarden te cultiveren die in betere tijden nauwelijks aan bod komen. Boven het wild consumeren en gelduitgeven kan men wellicht meer aandacht besteden aan eenvoudige dingen: de natuur in onze onmiddellijke omgeving, de vriendschap en het gezelschapsleven in eigen gemeente, gezonde sportbeoefening die niet noodzakelijk hoeft te gebeuren in verre ski-oorden. Wellicht kan ook de godsdienstbeoefening nieuwe kansen krijgen: het inzicht van onze kwetsbaarheid en de beperking van aardse goederen kan onze blik méér open maken voor hogere en geestelijke dingen, voor de andere en zeer reële wereld van God. En deze aandacht voor de boven-wereldse dingen is zeker geen bedreiging voor ons geluk, wel integendeel...

Wij wensen dan ook al onze Vrienden voor het komende jaar ook dat: dat zij in 1984 op een nieuwe wijze ontdekken de vreugde van het christen-zijn, het verlost-zijn, het zich bemind weten door God, die alleen in staat is onze diepste verlangens te bevredigen!

Auteursrechten voor beeldende kunst (2)

§ 5. Het adaptatierecht

Het adaptatierecht is enerzijds, het exclusief recht van de auteur om al dan niet de vergunning te verlenen zijn werk te laten adapteren, en anderzijds, het recht van de auteur en de adaptor om samen het gederiveerde werk uit te baten.

1. Criteria der auteursrechterlijke adaptie

In auteurswerk dient men drie elementen te onderscheiden: de idee, de compositie, de expressie.

De idee: de éne grondgedachte plus de diverse ideeën zonder meer welke men in een werk kan terugvinden.

De compositie: de wijze waarop de auteur zijn grondgedachte ontwikkelt en/of de diverse ideeën van zijn werk ordent.

De expressie: de manier waarop de auteur de aldus geordende ideeën uitdrukt.

Niet de idee als zodanig, doch alleen de compositie en de expressie, voor zover ze althans origineel zijn, worden in een auteurswerk beschermd.

De adaptatie wordt bereikt, ofwel

[p. 61]

door de vermenging van reeds bestaande originele elementen uit een primitief werk, met nieuw gecreëerde originele in een gederiveerd werk (transpositie) b.v. een wandtapijt maken naar een schilderij, ofwel door samenvoeging van een compleet primitief werk met een nieuwe en homogene originele creatie (superpositie) b.v. een tekenverhaal gemaakt op basis van een reeds bestaand verhaal.

2. De rechten van de ‘primitieve’ auteur

De rechten van de auteur van het basiswerk zijn plus minus dezelfde dan deze die hij heeft over zijn ‘primitief’ werk. De voorwaarden om zijn werk te adapteren kan hij naar eigen goeddunken bepalen. De exploitatierechten oefent hij samen uit met de adaptor. Hij kan de afspraken hieromtrent best meteen in de adaptatievoorwaarden vastleggen.

3. De rechten van de adaptor

De adaptor is mede-auteur gezien het werk slechts als een adaptatie kan worden bestempeld voor zover er naast de oude elementen van het primitieve werk ook belangrijke nieuwe elementen aanwezig zijn. Naast de eerste auteur kan de adaptor ook morele en exploitatierechten op het werk doen gelden. De adaptor moet zijn rechten uitoefenen samen met die van de auteur van het primitieve werk.

4. De rechtsverhouding auteuradaptor

Is in beginsel dezelfde als deze voor twee collaborateurs aan éénzelfde auteurswerk.

De auteurswet vermeldt in art. 5 en 6:

Art. 5 - Wanneer een werk door twee of meer personen samen wordt gemaakt, genieten al hun rechtverkrijgenden het auteursrecht tot vijftig jaar na de dood van de langstlevende.

Art. 6 - Wanneer het auteursrecht onverdeeld is, wordt de uitoefening ervan bij overeenkomst geregeld. Behoudens overeenkomst mag geen van de mede-eigenaars het afzonderlijk beoefenen, behoudens rechterlijke beslissing in geval van onenigheid.

Iedere mede-eigenaar blijft echter vrij in zijn naam en zonder tussenkomst van de andere, wegens inbreuk op het auteursrecht, een rechtsvordering in te stellen en voor zijn deel schadevergoeding te eisen. De rechter kan de machtiging tot openbaarmaking van het werk afhankelijk stellen van zodanige maatregelen als hij nuttig acht. Hij kan op verzoek van de medeeigenaar die zich tegen de openbaarmaking verzet, beslissen dat deze niet zal delen in de kosten en baten van de openbaarmaking of dat zijn naam niet op het werk zal voorkomen.

5. Praktische aanwending

De ‘primitieve’ auteur kan zijn adaptatierecht verkopen, ofwel kan het een voorwerp uitmaken van een exploitatiecontract. Bij een verkoop kan de auteur de verkoop van de adaptatierechten beperken tot een bepaalde discipline v.b. de verkoop van de adaptatierechten van een schilderij voor kalenders. De auteur kan zijn rechten nog altijd vrijwaren voor de uitgave in een boek. De verkoop kan exclusief zijn of niet. De auteur is echter geenszins verplicht zijn adaptatierecht te verkopen, hij kan immers ook een exploitatie-overeenkomst afsluiten.

Als de ‘primitieve’ auteur zijn adaptatierecht zonder enige restrictie verkoopt dan ziet hij ook meteen af enig aandeel te hebben in de commerciële exploitatie van het gederiveerde werk. Hij behoudt natuurlijk de morele rechten zodat de adaptor niet ‘gelijk wat’ met zijn werk kan aanvangen. Iedere verkoop moet beperkend geïnterpreteerd worden: de verkoop van het adaptatierecht van een afbeelding van een stripfiguur op snoepdozen, veronderstelt helemaal niet het recht die ook op T-shirts af te drukken.

Indien de primitieve auteur zijn adaptatierecht niet verkoopt, dan behoudt hij zekere exploitatierechten in het gederiveerde werk. Het adaptatiecontract zal o.a. een regeling bevatten omtrent de in beginsel onverdeelde, exploitatierechten tussen de primitieve auteur en de adaptor.

De overeenkomst tussen de primitieve auteur en de adaptor kan zich ook beperken tot het verlenen van een envoudige vergunning om het werk te adapteren. Een verkoop van de adaptatierechten mag uit dergelijke vergunning nooit afgeleid worden, zulks moet duidelijk blijken uit de termen der overeenkomst zelf. De juridische toestand die door dergelijke slordige overeenkomst in het leven wordt geroepen, is een onverdeeldheid van rechten tussen primitief auteur en adaptor op het gerealiseerd, gederiveerd werk.

§ 6. Het volgrecht

Het volgrecht is een auteursrecht, waarbij de auteurs van plastisch werk, het onvervreemdbaar recht hebben op een percentage in de verkoopprijs van het kunstwerk (auteurswerk) telkens dit openbaar wordt verkocht. Het volgrecht dooft uit, zoals de andere exploitatierechten, 50 jaar na de dood van de auteur. De auteur mag het volgrecht bij testament toewijzen aan een van zijn erfgenamen.

Een belangrijke beperking is wel dat het volgrecht alleen verschuldigd is voor plastisch werk en bij openbare verkopen (Belgische wetgeving).

Het volgrecht is van toepassing op:

-	originelen: d.w.z. materiële voorwerpen waarop het auteursrecht voor het eerst werd vastgesteld of waarop de voorstudies werden vastgelegd;
-	door de auteurs eigenhandig (niet mechanisch) vervaardigde copieën van dergelijke werken;
-	werken welke van nature tot stand komen in een bepaald maar beperkt aantal exemplaren, zoals sommige beeldhouwwerken, kopergravures, houtsneden... fotografische werken voor zover ze niet bestemd zijn om een grote mechanische reproduktie te kennen... echter niet reproduktiewerk op grote schaal;
-	de originelen van werken die van nature bestemd zijn om op grote schaal en mechanisch te worden geproduceerd b.v. originele ontwerpen van reclame-affiches, postkaarten, karikaturen...

Het volgrecht is alleen van toepassing op de publieke verkoping in België van werken van Belgische en daarmee gelijkgestelde artiesten.

Het volgrecht bedraagt 2% op de nettoverkoopprijs indien het werk verkocht wordt tussen 1000 en 10.000 fr., 3% indien tussen 10.000 en 20.000 fr., 4% indien tussen 20.000 en 50.000 fr. en 6% boven de 50.000 fr.

In de doctrine wordt meestal verdedigd dat het volgrecht moet berekend worden op de totale nettoverkoopprijs. De houders van verkoopszalen en veilingmeesters die hoofdelijk gehouden zijn tot betaling van het volgrecht houden voor dat het volgrecht in schijven dient berekend te worden. Een uitspraak van de rechtbank te Brugge steunt dit standpunt zonder deze discussie nochtans definitief te beslechten. De discussie is nochtans niet zonder enig belang op de verkoop van een werk van 60.000 fr., wordt in het globale systeem 6% op 60.000 = 3.600 fr. betaald en in het systeem in schijven

2% op 9000 (1000 tot 10.000) = 180 fr.

3% op 10.000 (10.000 tot 20.000) = 300 fr.

4% op 30.000 (20.000 tot 50.000) = 1200 fr.

6% op het saldo boven de 50.000 = 600 fr.

Totaal = 2280 fr.

De bedragen die verschuldigd zijn door het volgrecht moeten overgemaakt worden aan een ministerieel ambtenaar die ze inschrijft in een speciaal register. De bevoegde ambtenaar betaalt het volgrecht aan de betrokken kunstenaars in zoverre die kunstenaars of hun rechthebbenden bekend zijn.

Indien u weet dat een van uw werken geveild wordt dan kan u steeds het volgrecht opvragen door u bekend te maken als auteur van het werk op het ministerie van Nederlandse Cultuur, dienst van het volgrecht, Koloniënstraat 31 te 1000 Brussel met vermelding van verkochte werk en de openbare veiling waarop het verkocht geweest is. Als het volgrecht aan de betrokken dienst niet werd betaald dan zal de dienst de verantwoordelijke van de bewuste openbare verkoop aanschrijven. U kan zich natuurlijk ook door een kunstenaarsvereniging zoals SABAM of de Vereniging van Beroepskunstenaars van België laten vertegenwoordigen.

Hoofdstuk iii enkele beperkingen van het auteursrecht

§ 1. Het citaat

De auteurswet verleent aan eenieder de mogelijkheid zonder toestemming van de auteur:

1.	literaire werken te citeren, met een kritisch, polemisch of pedagogisch doel;
2.	auteurswerken in het algemeen te reproduceren of bekend te maken door fotografie, radio, TV... met het doel de actualiteit weer te geven.

Voor literair werk wordt deze mogelijkheid beperkt tot korte uittreksels, voor plastisch werk mag het gehele werk getoond worden voor zover de berichtgeving het vereist. Bij de vertoning van plastisch werk moet de geest van het werk gerespecteerd worden.

§ 2. Publieke monumenten

Sommige plastische auteurswerken, beeldhouwwerken, basreliëfs... vinden hun bestemming langs de openbare weg. Eenieder kan de straten, de pleinen en de parken van onze steden niet alleen bekijken, maar ook fotograferen, noteren, schilderen... kortom reproduceren. In welke mate mag het vervaardigen van zichtkaarten, het fotograferen, tekenen of schilderen van stadsgezichten of landschappen? Alhoewel de wetgeving hierover zelf stilzwijgend is heeft het hof van cassatie in 1952 volgend standpunt ingenomen.

De reproduktie van een plastisch auteurswerk op een plaats toegankelijk voor het publiek, mag ongehinderd geschieden voor zover deze afbeelding het bedoeld werk weergeeft als een integrerend deel van de gehele omgeving. Op het ogenblik dat de reproduktie het plastisch werk op zichzelf als onderwerp heeft is het onderworpen aan de wet op de auteursrechten.

[p. 62]

§ 3. Het portret

Art. 20 van de auteurswet bepaalt: ‘De maker of de eigenaar van een portret heeft niet het recht om het te verveelvuldigen of in het openbaar tentoon te stellen zonder de toestemming van de geportretteerde of gedurende twintig jaar na diens overlijden, zonder toestemming van zijn rechtverkrijgenden.’

Met die toestemming heeft de eigenaar het recht het portret te verveeldvoudigen, maar op de kopie mag geen auteursnaam staan. Artikel 20 houdt belangrijke beperkingen in van het auteursrecht. De auteur mag het portret noch naar eigen goeddunken reproduceren, noch naar eigen goeddunken tentoonstellen. De eigenaar van het portret mag mits toestemming van het model, maar zonder toestemming van de auteur het vrij laten reproduceren indien de reprodukties niet getekend worden.

De achtergrond van de wet is dat eenieder vrij over zijn eigen verbeelding moet kunnen beschikken. De wetgever heeft willen verhinderen, dat uit de eenvoudige toestemming die het model heeft gegeven om zijn portret af te beelden, de auteur, op grond van het auteursrecht, vrij over de afbeelding kan beschikken. Logischer werd wat de mogelijkheid betreft die de eigenaar bezit, mits toestemming van het model vrij over de reproduktie te beschikken ligt de sentimentele overweging van de wetgever in 1886 ten grond, dat een familievader in de mogelijkheid moet worden gesteld aan elk van zijn nazaten een kopie van zijn portret over te maken.

1. De draagwijdte van art. 20

De rechten aan het model verleend door art. 20 kunnen een rechtverhouding in het leven roepen tussen het model, de auteur en de eventuele eigenaar. Een derde kan nooit de afwezigheid van toestemming van het model inroepen om de auteur of de eigenaar de reproduktie of de publieke expositie te verbieden. Deze actie behoort alleen het model of, na de dood van het model, tot de rechtsverkrijgers.

De auteur daarentegen behoudt ten volle zijn auteursrecht om de reproduktie, welke geschiedt buiten de toestemming van het model, te verhinderen. Hij zal dus in de eerste plaats kunnen verbieden dat de eigenaar het portret zou reproduceren zonder de vergunning aan het model. Omgekeerd echter zal de eigenaar de auteur niet kunnen verhinderen om, met de toestemming van het model, het portret te reproduceren.

De auteur en de eigenaar kunnen elk op eigen initiatief alle derden die niet eigenaar zijn van het portret opvolgen, wanneer ze de afbeelding reproduceren zonder of zelfs met de toelating van het model.

Het model heeft een recht van verbod op de reproduktie en de publieke expositie van het portret. Buiten de auteur om kan het model tevens de eigenaar een reproduktievergunning verlenen. Deze vergunning is echter beperkt tot het familiaal kader van de eigenaar en kan dus nooit buiten de auteur om aanleiding tot het reproduceren van het portret met commerciële bedoelingen.

Het model kan de verkoop van het portret niet beletten. Het model kan ook het portret niet vernietigen indien het gemaakt geweest is met zijn toestemming. In het kader van het recht op privacy kan de voorgestelde persoon nochtans de vernietiging bevelen van een afbeelding die gemaakt geweest is zonder zijn toestemming.

De rechter zal in de meeste gevallen moeten oordelen of de privacy geschonden is of indien het een afbeelding betreft die tot het publieke leven behoort.

2. Wat is een portret in het kader van art. 20?

Het portret, dat tot om het even welke plastische discipline mag behoren moet vooreerst een auteurswerk zijn, d.w.z. een originele creatie.

Het woordenboek Van Dale definieert een portret als de ‘beeltenis, afbeelding van een persoon, waarbij de gelaatstrekken als hoofdzaak beschouwd worden’.

De gelaatstrekken en de herkenbaarheid zullen de determinerende elementen uitmaken van het portret. Een naaktfoto waarbij het gelaat afgewend is kan bezwarend als portret beschouwd worden.

Een zeer persoonlijke nonfiguratieve verwerking van de beeltenis van het model door een kunstenaar is evenmin een portret gezien de herkenbaarheid lang niet algemeen is. Het portret is de afbeelding van de persoon om zichzelf en niet de beeltenis in het kader van een historische gebeurtenis, de actualiteit of een publieke manifestatie. De foto van een wielrenner in volle inspanning tijdens een rit in de ronde van Frankrijk is geen portret, maar een actualiteit.

3. Toestemming van het model

De toestemming van het model hoeft niet noodzakelijk schriftelijk te zijn. Uit het feit dat een beroepsmodel poseert voor een beeldhouwer, schilder, fotograaf kan afgeleid worden, dat het zich tevens akkoord verklaarde met de reproduktie en de publieke expositie van het portret. Als een model zich laat schilderen kan men niet afleiden dat zij er ook akkoord mee verklaren, dat haar portret zou worden gebruikt om schoonheidsprodukten te verkopen.

Het is de kunstenaar nochtans altijd aangeraden een geschreven toestemming aan het model te vragen. Voor fotografen kan de toestemming bij voorbeeld op de rugzijde van een afdruk. Als de kunstenaar nalaat een uitdrukkelijke toestemming te vragen aan het model, dan kan het model altijd zijn stilzwijgen verbreken en een eind stellen aan de tolerantie.

Een toestemming kan algemeen zijn of zich beperken tot een welbepaalde reproduktie en/of publieke expositie van het portret. Bv. als frontpagina van één bepaald tijdschrift.

H. Vandermeulen, Bedrijfsconsulent

Bibliografie

Recht P., ‘Le Droit d'Auteur une nouvelle forme de propriété’, Paris-Gembloux 1969. - Van Isacker F., ‘De morele rechten van de auteur’, Brussel 1961. - Van Isacker F., ‘De exploitatierechten van de auteur’, Brussel 1963. - Corbet J., ‘Vijf jaar auteursrecht 1970-1974’, Rechtskundig Weekblad 1976-1977 pp. 1017-2036. - Corbet J., ‘Vijf jaar auteursrecht 1965-1969’, Rechtkundig Weekblad 1970-1971, pp. 1209-1228. - Corbet J., ‘Note Sous Antwerpen’: Rechtskundig weekblad 1976-1977, pp. 2551-2554. - Pelberger J., ‘Le droit d'auteur (1970-1975)’, Journal des Tribunaux 1976, pp. 289-295. - Van Isacker F., ‘De auteursrechten’, Tijdschrift voor privaatrecht 1979, pp. 687-692. - Van Bunnen L., ‘Note Sous, Brugge 18 februari 1980’: Journal des Tribunaux 1980, p. 495.

Kunstenaars-belangen

•	Op 18 febr. heeft in Brussel de algem. statutaire vergadering plaats van de Ver. v. Vlaamse Letterkundigen. Wij vragen aan onze leden hun stem (liefst uitsluitend) te geven uit solidariteit aan de kandidaten die tot ons Kunstenaarsverbond behoren: mevr. Jet Jorsens, dhr. Raoul M. de Puydt en Leopold Vermeire. Bij afwezigheid kan men een volmacht sturen (met instructies in die zin) aan de secretaris van de VVL.
•	Ieder jaar wordt door de Minister van Ned. Cultuur op advies van de Commissie van Advies tot Bevordering van de Nederlandse Letterkunde in België, Steun aan letterkundigen verleend onder de vorm van toelagen en/of aankoop van hun boeken. Zij die voor een toelage in aanmerking menen te komen, wenden zich schriftelijk tot hiernavermelde dienst. Zij zullen dan een vragenlijst ter invulling ontvangen. Slechts schriftelijke aanvragen die voor 31 januari 1984 worden ingezonden, zullen in aanmerking komen. Schrijvers die een door hen gepubliceerd werk wensen voor te leggen aan de Commissie Letterkunde voor een mogelijke aankoop kunnen zich eveneens zelf of via hun uitgever wenden tot de Dienst Letteren en Dramatische Kunst, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Koloniënstraat 29-31, 1000 Brussel en aan het verzoek één exemplaar van het voorgedragen werk toevoegen.
•	De Noord-Zuid Conferentie der Letteren kwam in Brussel voor het laatst bijeen, omdat zij nillens willens opgeslorpt wordt door de Taalunie. Nochtans vanuit de literatuur heeft men nog veel desiderata, zoals blijkt uit de wensen geuit door de onderscheiden secties van de Conferentie: ‘Soms, aldus de Conferentie, gaat het om ontbrekende structuren in beide landen: er is in Nederland noch in Vlaanderen een echt statuut van de schrijver, de zorg voor de begeleiding van de eigen toneelschrijfkunst laat aan beide zijden van de grens te wensen over, het marginale en in het algemeen het “moeilijke” boek is zowel in Noord als in Zuid “bedreigd”, voor leenrecht en reprorecht bestaan geen bevredigende wettelijke voorzieningen, de promotie van de Nederlandse taal, letteren en cultuur in het buitenland en dit op alle vlakken (lectoraten, vertalingen...) wordt op onvoldoende wijze door de overheid behartigd, enz. In al die gevallen dienen structuren tot stand te worden gebracht die bij voorkeur van in den beginne zo nauw mogelijk op elkaar betrokken dienen te worden, opdat het Nederlandse taalgebied in deze materies zowel naar binnen als naar buiten een zo hecht mogelijke eenheid te zien gaat geven.’ Volgens de Conferentie zal de Taalunie zich in veel talrijker gevallen moeten bezig houden ‘met het wegwerken van ongelijkheden die zich manifesteren doordat in een van beide landen bepaalde structuren ontbreken die in het andere land wél bestaan. Door historische omstandigheden zal het in gebreke blijvende deel van het taalgebied veelal het zuidelijke zijn. Er is wel in Nederland, maar niet in Vlaanderen, een toneelmuseum en een klank- en beeldarchief, een centraal boekhuis, een full-time biblioteekopleiding, een samenhangend mediabeleid, om maar deze enkele voorbeelden te noemen. Bovendien heeft in Vlaanderen het particuliere initiatief op een aantal punten het voortouw genomen en mag Vlaanderen als voorbeeld gelden voor te

[p. 63]

	bevorderen gemeenschappelijke ontwikkelingen in de toekomst, b.v. op het terrein van de verspreiding van onze literatuur en cultuur in het buitenland en op dat van de tijdschriftenbibliografieën. Hierbij zal steeds in de eerste plaats nagegaan moeten worden of een project dat bestaat in het ene land uitgebreid kan worden tot het andere land. Dit is trouwens in het verleden in sommige gevallen gebeurd (b.v. bij de verruiming van de Bibliografie van de Vlaamse Tijdschriften tot de Bibliografie van de Literaire Tijdschriften in Vlaanderen en Nederland.’ Tot slot sprak de Conferentie de verwachting uit, dat de Taalunie ‘zoveel mogelijk deskundigheid uit de rangen van de Conferentie bij haar taakvervulling zal betrekken’. (DS, 15/10/'83)
•	Zoals H. Lampo, oud-redactiesecretaris van het N.V.T., schreef bij het verschijnen van het nieuwe tds. ‘Diogenes’, was het geenszins de bedoeling van het N.V.T. een socialist. blad te maken. Inderdaad staan we hier voor een vondst van de toenmalige Dienst der Letteren (Teirlinck) van het Min. v. Onderwijs; om twee vrijzinnige bladen zwaar te kunnen subsidiëren gaf men ze de kenmerken ‘liberaal’ en ‘socialist’; D.W. en B. werd ‘katholiek’. Zo werd de christelijke meerderheid gewoontegetrouw voor de gek gehouden. Politieke etiketten deugen helemaal niet als basis voor rechtvaardige ideologische akkoorden. Met het cultuurpakt werd dit geknoei geïnstitutionaliseerd; vier van de vijf partijen gedragen er zich alsof zij uitsluitend uit vrijzinnigen bestaan, tot voortdurende minorisering van de christelijke meerderheid in Vlaanderen op cultureel vlak, met alle gevolgen vandien voor onze kunstenaars en schrijvers.
•	Het boekenkartel Vlaanderen-Nederland, daterend van 1949, dat thans door het E.G.-hof van justitie wordt verboden, was de enige overeenkomst die binnen de Europese Gemeenschap in één taal- en cultuurgebied grensoverschrijdend was uitgewerkt, nl. door het vastleggen van een boekenprijs. Tegenover die ‘interstaatse afspraak’, zo betoogt de V.B.V.B., bestaan talrijke door de overheid getolereerde regelingen op nationaal vlak, die door de E.G. ongemoeid worden gelaten. Nederland, de Bondsrepubliek, Groot-Brittannië, Denemarken, Frankrijk en andere landen beschermen ter zake hun eigen taalgebied en territorium. Dergelijke overheidsmaatregelen (of tolerantie voor binnen de branche getroffen afspraken) bestaan in ons land niet. De V.B.V.B. wil nu ijveren om er wel één tot stand te brengen. Volgens de vereniging hebben de nationale afspraken in andere landen sinds decennia de ontwikkeling van uitgeverij en boekhandel bevorderd. België vormt ‘een beschamende uitzondering’. Dat de belangen van de kopers zelf door een verplichte boekenprijs echt verdedigd worden, is voor velen zeer problematisch. Dat de winkeliers en uitgevers er baat bij hebben is integendeel evident.
•	De Tongerse Schrijverskring start in maart met de publikatie van het literair tijdschrift ‘Plinius’. Dit zal driemaal per jaar verschijnen en richt zich zowel tot debutanten als anderen. Iedereen mag dan vrij gedichten en kort proza insturen. Het geheel zal verlucht worden met grafiek. Ook zal er aandacht zijn voor literaire nieuwtjes uit Vlaanderen en Nederland, boek- en tijdschriftbesprekingen enz. Schriftelijk contact: Redactiesecretariaat Tongerse Schrijverskring; Jo Gilissen, Jagerstraat 4, 3700 Tongeren. Ook een Taxandria Literaire Kring werd gesticht (secret.: Korte Gasthuisstraat 51, 2300 Turnhout). Op 15/12 was Anton van Wilderode er te gast. Fase 2 is een nieuw driemaandelijks tds. (Vander Meydenstraat 44, 2200 Borgerhout). Het is begaan met beeldende kunst en literatuur op een vrij vage basis. Anderzijds is er Parallel dat zijn eerste jaargang beëindigt als tweem. creatief tds. (Luc Fierens, Boterstraat 43, 2930 Hombeek). Eveneens nieuw is: Randschrift, tweem. cult. tds. (secr. J. de Leger, Woudlaan 170, 1050 Brussel).
•	Waar de literaire intolerantie vermoedelijk het duidelijkst tot uiting komt is bij de keuze van de aantal representatieve auteurs uit één bepaalde periode. Zo is men erg verwonderd bij het nazien van de rubriek ‘Belgian Literature in Flemish’ in het onvolprezen Amerikaanse ‘Columbia Dictionary of Modern European Literature’ (N.Y., 1980). Het aantal christelijke auteurs, die door de Vlaamse medewerkers zijn waardig bevonden om te worden opgenomen in deze uitvoerige rubriek, is voor wat b.v. de periode sedert 1930 betreft uiterst gering. Integendeel vernoemt men er tal van vrijzinnigen, die het helemaal niet verdienen. Alle verwondering verdwijnt evenwel als men de namen ontcijferd heeft van de Vlaamse rubriekverantwoordelijken. De verwondering wordt nog kleiner als men vaststelt dat de lijst der Vlaamse medewerkers aan het Dictionary zich beperkt tot zeven VUB-professoren en een paar geestesgenoten. Zouden de heren professoren van Leuven, van St.-Ignatius, van St.-Louis en andere contreien beseffen dat zij hier schaamteloos werden geweerd, met alle gevolgen voor de internationale faam van de christelijke auteurs? Het bij de K.U.L. aanleunende literair blad ‘Dietsche Warande’ blijft uiteraard ook onvernoemd in het ‘Dictionary’. Er wordt slechts één letterkundig Vlaams revue opgenomen in de grote lijst der internationaal belangrijke tijdschriften: vanzelfsprekend het ‘grote’ tijdschrift met de 206 abonnees; het ‘Nieuw Vlaams Tijdschrift’. Aan welk kampioen van de tolerantie hebben we dergelijke toestanden te danken? Wij kunnen slechts hopen dat het kennisnemen met dit gemeen gedoe een aantal onzer professoren uit hun pluralistische slaap zal wekken. (A.S.)
•	Aftrekbaarheid van kunstprijzen en subsidies: Artikel 1. Zijn vrijgesteld de prijzen en subsidies die aan alle hierna vermelde voorwaarden voldoen: 1^o uitzonderlijke verdiensten belonen of uitzonderlijke inspanningen mogelijk maken op het stuk van het wetenschappelijk onderzoek, de kunsten of de letteren; 2^o toegekend zijn in omstandigheden die aan de geleerden, aan de schrijvers en aan de kunstenaars ruime mogelijkheden bieden tot persoonlijk initiatief op het gebied van de voortzetting of de uitvoering van hun studies, opzoekingen, werken of kunstuitingen; 3^o belangloos worden toegekend, derwijze dat iedere staat van afhankelijkheid van de genieter tegenover de schenker en elke compensatie ten voordele van deze laatste uitgesloten is; 4^o noch rechtstreeks noch onrechtstreeks gefinancierd worden door Belgische of buitenlandse nijverheids-, handels- of landbouwondernemingen, die op een of andere wijze voordeel kunnen halen uit de beloonde of gesubsidieerde werken, opzoekingen, studies of kunstuitingen. Art. 2. Worden erkend bij toepassing van artikel 67, 2^o, lid 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen: de Staat, de provincies, de agglomeraties, de federaties van gemeenten en de gemeenten; de Cultuurraad voor de Nederlandse cultuurgemeenschap, de Cultuurraad voor de Franse cultuurgemeenschap en de Raad van de Duitse cultuurgemeenschap; de koninklijke academiën; de universiteiten; het ‘Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk onderzoek’; het ‘Instituut voor Aanmoediging van het Wetenschappelijk Onderzoek in Nijverheid en Landbouw’; de ‘Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth’; het ‘Francqui-Fonds’; de ‘Universitaire stichting’; ‘De Studerende Jeugd’; de ‘Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth’; de ‘Nobelstichting’ in Stockholm. Art. 3. Dit besluit heeft uitwerking vanaf het aanslagjaar 1974. (Gegeven te Brussel, 3 februari 1976.)
•	Het tweede lustrum van de Vlaams-Nederlandse Spektakelbeurs voor de Nederlanden vindt plaats op 29 februari 1984 van 10 tot 17 uur in het Congrescentrum Het Turfschip te Breda (centrum). De organisatoren vieren dit tweede lustrum met een betere service voor de bezoekers, meer informatie en een maximaal aantal stands en optredens. Daar worden programmamakers (toneel, poppentheater, ballet, kleinkunst, variété, muziek, enz.) in contact gebracht met hun directe afnemers (verantwoordelijken van sociaal-culturele verenigingen en instellingen, culturele centra, buurt- en jeugdhuizen, bejaardenverenigingen en -centra, onderwijsinstellingen, sportorganisaties, enz.). Benevens het culturele beursdeel is er nog een vakbeurs waar theaterleveranciers zich presenteren. Hier kan men zich laten informeren over decorbouw, grime, theatertextiel, belichting, enz. Meestal komen er te weinig Vlamingen. Op één dag worden in deze beurs veel programmamakers en -afnemers in de gelegenheid gesteld om elkaar te ontmoeten, informatie uit te wisselen, het programma-aanbod toe te lichten, zelfs contracten kan men meteen afsluiten. Geïnteresseerden kunnen vóór de beursdag hun naam en adres opgeven en ontvangen een spektakelkrant waarin over ieder aanwezig gezelschap praktische informatie wordt opgenomen (standnummer, prijsklasse, doelgroepen, programma-aanbod, enz.). Deze informatie wordt aangevuld met de informatie over de theaterleveranciers en met een volledig overzicht van alle live-optredens, een plattegrond, enz. Voor u naar de beurs vertrekt kan u uw bezoek reeds zakelijk organiseren. De hele dag worden op podia live-optredens gebracht die ieder circa 15 minuten duren. In de praktijk is immers gebleken dat deze optredens soms van doorslaggevend belang zijn bij de keuze van een aanbod. Deze optredens brengen uiteraard kleur en klank op een spektakelbeurs, waar zakelijkheid met gezelligheid samengaat. Voor schriftelijke of mondelinge inlichtingen of voor het aanvragen van een spektakelkrant kan men terecht bij: Interprovinciale Cultuurraad voor Vlaanderen, Jan van Rijswijcklaan 28, 2018 Antwerpen, tel. [phone].
•	Men weet dat Mevr. de Backer er niet helemaal inliep toen haar Dramat. Dienst een ‘nieuwe Limburgse toneelgroep’ in de Kempen wilde

[p. 64]

	parachuteren: nl. de groep J. Vissenaken die, naar oorsprong en mentaliteit, niets met Limburg te maken heeft. Toch werd hij rijkelijk gesubsidieerd, zodat hij er op grote schaal aan ‘culturele revolutie’ kon doen. Intussen versmolt Vissenaken met het Antwerps Raamtheater, dat uit hetzelfde vaatje tapt. Zij krijgen dan ook nu een dubbele subsidiëring... Er is altijd geld genoeg als het gaat om het ‘goede doel’; hetzelfde waarvoor ‘men’ voor enkele jaren aan een minister miljarden schonk, om over heel Limburg tientallen ‘aangepaste’ scholen te zaaien; samen beslaan ze een oppervlakte groter dan Hasselt. Wanneer gaan de ogen open van de christelijke gemeenschap? Weet men dan niet dat dit soort scholen en dit soort theater vaak een mentaliteit kweken, die bvb. helemaal geen graten vindt in het berucht T.V. Touché-programma van Nieuwjaar, integendeel? Zij verwerpt de waarden, die ons toelaten fier te zijn over ons Vlaming-zijn.
•	De Provincie West-Vlaanderen heeft cult.-artistieke werkingstoelagen vastgesteld voor 1984: het beroepstheater in West-Vlaanderen (1.750.000 fr.), het amateurstheater (1.500.000 fr.) + taaladvies + uitlening audio-visueel materiaal, amat. foto- en filmkunst (300.000 fr.), literatuur en taal (200.000 fr.). Verdere inlichtingen bij de Prov. Cult. Dienst.
•	Erratum: In nr. 196-197 wordt op blz. 336 onder ‘Nieuwpoort’ vermeld dat de heer R. Pieters de stadsprijs voor geschiedenis ontving; die ging echter naar Piet Fernient (pseudoniem waarvan de drager wenst onbekend te blijven). De heer R. Pieters kreeg wel die zelfde dag de culturele prijs 1982.

Zij rusten in vrede bij de heer

†	Kunsthistoricus Jozef van Herck (^o Antwerpen 1888), frontaalmoezenier 1914-'18, overleed op 1/84 te Mortsel. Publiceerde kunsthistorische en heemkundige werken. Mede-oprichter van St.-Lievenscollege en het museum van Kontich.
†	Essayist Marcel Vermeulen (^o Hooglede 15/5/1909) overleed op 12/1/84 te Roeselare. Literairhistorische arbeid, gewijd aan werk en taal van zijn oom de romancier Edward Vermeulen en zijn tijdgenoten.
†	Kunstschilder Rudi Baete (^o Antwerpen 9/2/1950) overleed plots in zijn geboortestad op 5/1.
†	Kunstschilder Constant Maldoy (^o Merksem 21.11.1913) overleed op 8 juni te Brasschaat. Een gewaardeerd schilder, vooral van stillevens. Hoogtepunten waren zijn tentoonstellingen in VTB-studio en Hof De Bist.

Kunstenaarsverbond en het tds. ‘Vlaanderen’ bieden aan de naastbestaanden van onze overleden collega's hun christelijke deelneming aan.